Het is niet de bedoeling van dit overzicht om volledig te zijn. Experten van deze landen mogen stellen dat deze informatie te bondig is om de complexiteit van de politieke realiteit weer te geven. Dat is zeker waar, maar dat geldt voor elk politiek onderwerp.

Evenmin is het de bedoeling dat de lezers alles in deze lijst gaan onthouden. Wat daarentegen relevant is tijdens de lectuur van dit artikel is de frequentie te bemerken van militaire staatsgrepen, frauduleuze verkiezingen en van onderdrukte volksopstanden.

Goede en slechte staatsgrepen

West-Afrika is zowat wereldleider op vlak van militaire staatsgrepen en dubieuze verkiezingen over de voorbije zestig jaar sinds de onafhankelijkheidsstrijd van Afrika begon. Ze kunnen worden samengevat in twee categorieën:

• staatsgrepen die ofwel werden goedgekeurd ofwel verbaal werden afgekeurd zonder dat enige concrete sanctie werd getroffen;
• staatsgrepen die onmiddellijk werden afgekeurd met concrete economische sancties, waaronder militaire interventies.

Wie ze oplijst komt tot een vrij logische vaststelling. Niet herstel van de democratie en de mensenrechten was/is de leidraad voor de voormalige Europese kolonisatoren om een staatsgreep al dan niet af of goed te keuren, maar het ideologische karakter van die staatsgrepen. Zijn ze pro- of anti-Westers?

🇺🇸🌾How the IMF and World Bank use food as a weapon to control other nations and their governments.

Michael Hudson is a Distinguished Research Professor of Economics at the University of Missouri, Kansas City (UMKC), and Professor of Economics at Beijing University in China. pic.twitter.com/LUby8KJEi3

— DD Geopolitics (@DD_Geopolitics) August 5, 2023

Frankrijk en de VS onderhandelen met de lidstaten van de ECOWAS-alliantie¹ om militair tussenbeide te komen in Niger en de verkozen president terug aan de macht te brengen. Hoe oprecht het verlangen van Frankrijk naar democratie in Afrika werkelijk is, kan je lezen in ons vorig artikel Burkina Faso, Mali en Niger 40 jaar na Thomas Sankara.

Op enkele uitzonderingen na zijn de landen van de ECOWAS die nu verontwaardigd doen over het gebrek aan democratie allesbehalve voorbeelden van goed democratisch bestuur. Hun ijver om president Bazoum van Niger te steunen heeft twee redenen:

• eerst en vooral zijn de staatsgrepen in Burkina Faso, Mali en Niger geen goede voorbeelden voor hun eigen bevolking, die zich alleen maar geïnspireerd kan voelen om gelijkaardige initiatieven te overwegen tegen hun eigen onpopulaire leiders;
• de meeste ECOWAS-lidstaten zijn voorstanders van de economische status quo in verhouding tot de vroegere kolonisatoren; hun leiders maken allen deel uit van de elite die goed boert bij de uitbuiting van de rest van de bevolking.

Een Europese creatie

Of er een echte militaire invasie in Niger komt valt af te wachten. ECOWAS heeft op dit vlak meerdere precedenten. De alliantie is in naam economisch maar heeft tot nu vooral tot militaire initiatieven geleid. Het is dan ook een ‘gemeenschap’ die op initiatief van de Franse, Britse en Portugese ex-kolonisatoren is opgericht in 1975.

Nigeriens react to the new military government which is moving to expel French neo-colonial influence over the country:

"We have uranium, we have diamonds, we have gold, we have oil, and we live like slaves? We won't accept it. The French base in Niger must leave."#Niger🇳🇪… pic.twitter.com/InRBR1rcsJ

— Going Underground (@GUnderground_TV) August 2, 2023

De tijden zijn echter veranderd. Buurland Algerije heeft zich aangesloten bij de stellingname van Burkina Faso en Mali dat zij Niger zullen steunen bij een militaire invasie en oostelijk buurland Tsjaad heeft zich eveneens solidair verklaard met hen.

In zowat alle hoofdsteden van de ECOWAS-lidstaten werden al manifestaties gehouden die zich uitspreken tegen een militair ingrijpen. Niets is echter uitgesloten. De belangen zijn immers zeer hoog.

Het slechte voorbeeld

Naast de directe dreiging van duurdere grondstofprijzen speelt ook het element van het ‘slechte voorbeeld’. Als drie straatarme landen als Niger, Mali en Burkina Faso er in slagen economische soevereiniteit te verwerven kan dat andere landen alleen maar besmetten met gelijkaardige ideeën.

In dit overzicht valt verder op dat militaire staatsgrepen meestal werden gepleegd door jongere officieren van het middenkader, veel minder van de top. Het leger is in elk van deze landen de enige overheidsinstelling waarin alle bevolkingsgroepen min of meer gelijk worden behandeld. Het is voor velen een mogelijkheid om een opleiding te volgen en een vaste baan te hebben – zeker voor de officieren en onderofficieren.

"No more France, we don't want France…"

Protestors in Niger call for the withdrawal of 1,500 French troops from their country.

Footage: InContext pic.twitter.com/s0eaC3cEPn

— MintPress News (@MintPressNews) August 4, 2023

Het leger is in Afrika altijd al een factor van intern politiek belang geweest, soms ten goede, meestal ten kwade, naargelang waar je als mens staat. Voor de gewone Afrikaan was het meestal een ramp, voor de Europese ex-kolonisatoren waren het bijna steeds economisch lucratieve opportuniteiten.

De staatsgrepen in Mali, Burkina Faso en Niger zijn op zich dus niet uitzonderlijk. Wat hen speciaal maakt is hun ideologische lijn. Dat zich nu in drie aan elkaar grenzende landen ongeveer tegelijkertijd een dergelijke situatie voordoet is eveneens historisch ongezien. Een teken aan de wand.

Of er een grote oorlog uitbreekt in West-Afrika, valt af te wachten… Dit zijn de landen die er bij betrokken zullen zijn.

Senegal

President Macky Sal heeft in 2022 oppositiepartij Patriotes africains du Sénégal pour le travail, l’éthique et la fraternité  (PASTEF) verboden en partijvoorzitter Ousmane Sonko gevangen gezet, zodat hij niet kan deelnemen aan de verkiezingen van februari 2024. PASTEF behaalde bij de parlementsverkiezingen van 2022 nog 32,85 procent van de stemmen, waarmee het de tweede grootste partij van het land is.

The unrest in Senegal continues 4 days after it started, and it does not seem that the people of this country want to allow the ruling government to take military action against Niger in line with Western policies. The complex and rapid developments in West Africa have confused… pic.twitter.com/D3TyGiYas6

— Sprinter (@Sprinter99800) August 3, 2023

De president heeft verklaard zelf geen kandidaat meer te zijn in 2024, nadat hij eerst had gesteld dat de nieuwe grondwettelijke limiet van maximum 2 opeenvolgende mandaten niet op hem van toepassing was. Critici vrezen dat hij daar nog altijd kan op terugkomen, zoals ook in Ivoorkust is gebeurd (zie verder).

Het land is al maanden onrustig. Betogingen worden hardhandig aangepakt. Het geweld van de politie wordt door de president gebruikt als argument om elke oppositie te verbieden.

Gambia

Deze smalle enclave rond de gelijknamige rivier is volledig omringd door Senegal. Van bij de onafhankelijkheid in 1965 tot 1994 was de macht er volledig in handen van eerste minister en later president Dawda Jawara. Die werd in 1994 door een militaire coup afgezet.

Coupleider Yahya Jammeh werd president na verkiezingen waarbij alle andere partijen verboden waren. Hij voerde een repressief regime. Na meerdere herverkiezingen werd hij uiteindelijk verslagen in 2016 door Adama Barrow, maar slechts na een militaire interventie van ECOWAS legde hij zich bij die uitslag neer.

ECOWAS. Lichtgroen zijn de geschorste lidstaten. Map: Carport/Public Domain

Op 5 december 2021 werd Barrow herverkozen. De politieke oppositie van het land weigert het resultaat echter te erkennen. Gambia functioneert in vergelijking met de andere landen in West-Afrika min of meer democratisch, corruptie en electorale fraude komen minder voor en oppositiepartijen kunnen er relatief vrij functioneren, maar helemaal eerlijk verlopen verkiezingen er niet.

Ivoorkust

Ivoorkust werd onafhankelijk van Frankrijk onder leiding van Félix Houphouët-Boigny, de eerste president. Die liet geen enkele andere politieke partij toe. In 1979 was het land wereldleider van cacaoproductie en voornaamste exporteur in Afrika van ananas en palmolie. Deze sectoren maakten gebruik van spotgoedkope arbeid, vooral migranten uit het armste land van de regio, Opper-Volta.

Toen in Opper-Volte kapitein Thomas Sankara in 1983 na een militaire staatsgreep de macht overnam en zijn land herdoopte tot Burkina Faso, organiseerde president Houphouët-Boigny, in overleg met de Franse regering, een moordaanslag, die werd uitgevoerd in 1987 door Blaise Compaoré, tweede man achter Sankara.

Compaoré wist zich tot 2014 telkens met Franse steun te laten herverkiezen, tot hij na een volksopstand moest vluchten naar Ivoorkust, waar hij nog steeds woont. Hij verliet het armste land van West-Afrika wel als rijkste staatshoofd van Afrika.

In 2008 bevestigde Prince Johnson, voormalig officier en deelnemer aan meerdere staatsgrepen in Liberia (eveneens een ECOWAS-lidstaat), nu senator, dat manschappen onder zijn bevel de moordaanslag op Sankara hebben gepleegd op aansturen van Compaoré. In 2022 werd Compaoré bij verstek tot levenslang veroordeeld. Huidig president Ouatarra van Ivoorkust weigert hem uit te leveren.

In 1990 zag president Houphouët-Boigny zich eveneens na een volksopstand verplicht andere politieke partijen toe te laten. Hij duidde Henri Konan Bédié aan als opvolger kort voor hij in 1993 overleed. Als president zette Bédië echter onverminderd het regime van zijn voorganger verder. In 1999 werd ook hij afgezet door een militaire staatsgreep.

In 2000 gingen presidentverkiezingen door tussen Bédië, Alassane Ouatarra en Laurent Gbagbo. Die laatste voerde jarenlang oppositie tegen Houphouët-Boigny. Alledrie eisten ze de overwinning op, waarna een burgeroorlog uitbarstte.

President Ouatarra tijdens een persconferentie in 2012. Foto: US Department of State/Public Domain

Gbagbo werd toen president in zeer dubieuze omstandigheden. Hij wist daarna verkiezingen uit te stellen tot 2010, die hij uiteindelijke verloor tegen Ouatarra. Gbagbo weigerde echter af te treden. Franse troepen kwamen tussenbeide om hem aan te houden.

Gbagbo was net als al zijn voorgangers allesbehalve een democratisch staatsleider. In tegenstelling tot andere machthebbers in de regio kon hij niet op Franse steun rekenen. Zijn regime was immer anti-Frans. In 2019 werd de gevangen genomen Gbagbo echter volledig vrijgesproken van oorlogsmisdaden door het Internationaal Strafhof.

Huidig president Ouatarra was nog eerste minister onder Houphouët-Boigny. Hij werkte daarna voor het IMF in zijn land. In 2011 werd hij internationaal erkend als winnaar van de verkiezingen van 2010. In 2015 werd hij herverkozen met 83,66 procent van de uitgebrachte stemmen, waarbij 47 procent van de kiezers niet ging stemmen.

In 2020 werd hij opnieuw verkozen met 95,31 procent van de stemmen, nadat hij eerst had gesteld niet langer kandidaat te zijn. De oppositie boycotte deze verkiezingen. Zijn derde mandaat overtrad immers de Grondwet die slechts twee opeenvolgende mandaten toelaat. Frankrijk erkende zijn ‘overwinning’ echter onmiddellijk…

Benin

De Franse kolonie Dahomey werd in 1960 onafhankelijk. Van 1960 tot de jaren 1980 werd het land geteisterd door staatsgrepen en tegenstaatsgrepen. In 1975 werd het land herdoopt tot Benin. Mathieu Kérékou was na een militaire staatsgreep president van 1972 tot 1991, waarna hij zelf werd afgezet. Hij won echter terug de presidentsverkiezingen in 1996 en werd in 2001 herverkozen in opnieuw controversiële verkiezingen.

🇫🇷 African nations whose presidents have been assassinated by France, highlighted in red. pic.twitter.com/NA8LMcF6qX

— Jackson Hinkle 🇺🇸 (@jacksonhinklle) August 7, 2023

Hij werd in 2006 opgevolgd door Thomas Boni Yayi, een rechtse econoom, eveneens in verkiezingen die door de politieke oppositie werden betwist. Hij ontsnapte in 2007 nipt aan een moordaanslag. Tijdens zijn bestuur werden pogingen gedaan om hem af te zetten voor corruptie.

Na zijn grondwettelijke twee mandaten verloor zijn geprefereerd kandidaat en werd hij opgevolgd in 2016 door rivaal Patrice Talon. Die kon een voorstel tegenhouden dat presidentiële mandaten tot één zou beperken. In 2021 werd hij herverkozen zonder tegenkandidaat met 86 procent van de stemmen. In december 2021 werden meerdere oppositieleiders opgesloten. Onder zijn bestuur worden de mensenrechten zwaar geschonden. Hij heeft ook het recht op staken de facto afgeschaft.

Kaapverdië

De Portugese kolonie Cabo Verde (groene kaap) is een archipel van 10 eilandjes (één onbewoond) in de Atlantische Oceaan 600 kilometer ten westen van de kust van Senegal. Na een bloedige strijd voor onafhankelijkheid werd het land pas onafhankelijk in 1975. Enkele maanden ervoor werd de charismatische leider Amilcar Cabral vermoord.

Zijn Partido Africano da Independência de Cabo Verde  (PAICV) regeerde alleen tot februari 1990 toen andere partijen werden toegelaten. De eerste verkiezingen van 1991 werden gewonnen door de oppositie en opnieuw in 1996.

In 2001 won de PAICV terug, waarna ze via verkiezingen aan de macht bleef tot 2011. Tien jaar later in 2021 won de partij opnieuw. Het kleine land met 600.000 inwoners is een van de meest stabiele democratieën van Afrika, met een vrije pers en een klein loyaal leger van 1.000 soldaten.

Ghana

Met 32 miljoen inwoners is Ghana het tweede grootste land van de ECOWAS-alliantie. Ghana was in 1958 een van de eerste onafhankelijke landen in Afrika. Leider van de strijd Kwame Nkrumah ijverde voor een eenheidsfront van alle Afrikaanse landen, op basis van ideeën die hij opdeed bij Amerikaanse strijders voor burgerrechten als Marcus Garvey, Martin Luther King en W.E.B. Du Bois. Nkrumah was een van de oprichters van de Beweging van Niet Gebonden Landen, die geen stelling wensten te nemen in de Koude Oorlog tussen de VS en de Sovjet-Unie.

Map: DW/NED

Hij voerde een links sociaal beleid, maar liet geen vrije verkiezingen toe. Ghana viert hem nog steeds elk jaar op 4 augustus als nationale held. Tegen zijn autoritair bewind hadden de voormalige kolonisatoren op zich geen bezwaar. Zijn anti-westers beleid daarentegen leidde tot westerse steun aan een militaire staatsgreep in 1966. Van 1966 tot 1981 werd het land geplaagd door een reeks staatsgrepen en mislukte pogingen tot democratisering.

In 1981 pleegde luchtmachtofficier Jerry Rawlings een staatsgreep, waarbij alle partijen werden verboden. Hij bleef president tot 1992. In 1992 werden partijen terug toegelaten, maar Rawlings werd vervolgens verkozen tot president en herverkozen in 1996.

Hij werd opgevolgd door John Kufuor die eveneens twee mandaten vervulde, waarna John Atta Mills hem opvolgde in 2008. Mills overleed kort voor zijn tweede verkiezing en werd opgevolgd door vice-president John Mohamma. Die werd verslagen in 2016 door Nana Akufo-Addo, huidig president van Ghana.

Homoseksualiteit is illegaal en in de rurale gebieden is er nog een groot probleem met bijgeloof over zogenaamde heksen. Ghana is echter ook een van de minder corrupte landen in Afrika en is redelijk stabiel democratisch.

Officieel voert het land een niet-gebonden koers, maar in de praktijk leunt het eerder aan bij de VS en voormalig kolonisator Groot-Brittannië, maar het onderhoudt ook goede banden met Frankrijk.

Guinea

Deze Franse ex-kolonie, eveneens onafhankelijk sinds 1958, werd geteisterd door een reeks militaire coups tot in 2010 de eerste democratische verkiezingen konden doorgaan. President Alpha Condé werd geconfronteerd met zware volksopstanden tegen zijn asociaal beleid, dat er vooral in bestond buitenlandse mijnbedrijven grote voordelen te bieden ten koste van de eigen bevolking.

In 2020 verklaarde hij zich winnaar voor een derde termijn, in flagrante overtreding van de grondwettelijke limiet tot twee mandaten. In 2021 werd hij afgezet door het leger.

Guinea heeft geen goede reputatie op vlak van mensenrechten. Repressie en foltering van politieke opponenten is routine. Bovendien heeft het land het hoogste percentage besneden vrouwen ter wereld. Schattingen gaan er van uit dat minstens 95 procent van alle vrouwen besneden worden, meestal in zorgwekkende onhygiënische omstandigheden.

Ondanks officiële afkeuring van de staatsgreep werden geen concrete sancties getroffen tegen het nieuwe regime, dat op economisch vlak het beleid van president Condé verderzet.

Guinea-Bissau

De Portugese kolonie Guinea-Bissau – niet te verwarren met buurland Guinea – werd net als andere Portugese kolonies pas onafhankelijk in 1975 na de Anjerrevolutie, die een einde maakte aan het fascistische regime daar (wat niet belette dat Portugal sinds 1949 al lid was van de NAVO).

Het duurde tot 1991 voor een meerpartijensysteem werd toegelaten. Alleen president Jose Mario Vaz slaagde er tot nu in tussen 2014 en 2020 om twee volledige mandaten uit te zitten. Tot dan werd het land voortdurend geteisterd door politieke crisissen.

President Embaló (l) van Guinea-Bissau op bezoek in Brazilië (2021). Foto: Palacio do Planalto/CC BY-SA 2:0

Zijn opvolger Umaro Siccoco Embaló behaalde in 2019 27 procent van de stemmen in de eerste ronde. Hij stelt in de tweede ronde 54 procent te hebben behaald. De tellingen van die tweede ronde werden echter nog steeds niet goedgekeurd door de officiële verkiezingscommissie. Hij heeft ook nog steeds niet officieel de eed afgelegd, maar regeert desondanks reeds als president. Zijn tegenstanders noemen dit een staatsgreep.

Desondanks hebben de ECOWAS-troepen die er gestationeerd waren sinds 2012 het land verlaten, waarmee hij de facto door de alliantie wordt erkend als staatsleider. Op 1 februari 2022 mislukte een militaire staatsgreep en in mei 2022 liet hij het parlement ontbinden, zonder nieuwe parlementaite verkiezingen uit te schrijven. De facto wordt Guinea-Bissau dus geleid door een president die niet de eed heeft afgelegd en reeds drie maanden regeert zonder parlement.

Liberia

Dit ‘vrije land’, zoals het zichzelf noemt, heeft een zeer aparte voorgeschiedenis. Net als Ethiopië is het ontsnapt aan de grote verdeling van Afrika door de Europese mogendheden in 1884. Het was in feite een VS-kolonie, die het gebied niet zozeer zagen als een klassieke kolonie maar als een oord om zich te ontdoen van vrijgelaten slaven, vooral na de Burgeroorlog (1861-1865). In 1847 verklaarden de nieuwe Afrikaans-Amerikaanse kolonisten de onafhankelijkheid, die de VS pas erkenden in 1862.

De zwarte Amerikaanse kolonisten hadden geen enkele band met de lokale Afrikaanse bevolkingsgroepen. Tot 1904 konden autochtonen zelfs geen aanspraak maken op nationaliteit. De macht van de African-American elite werd pas na jarenlange politieke repressie gebroken in 1980, waarna twintig jaar bloedige burgeroorlog volgden. Meer dan 250.000 Liberianen (op een bevolking van ongeveer 4 miljoen) kwamen daarbij om.

Sergeant-majoor Samuel Doe vermoordde president Tolbert en regeerde daarna als president met frauduleuze verkiezingen. Hij kon daarbij genieten van uitgebreide westerse steun. In 1990 werd hij zelf geëxecuteerd door opstandelingen onder leiding van Charles Taylor.

Een militaire interventie door ECOWAS leidde in 1995 tot een vredesakkoord, waarna Charles Taylor in 1997 werd verkozen tot president. Onder zijn bewind gleed het land af naar een horrorstaat, wat uiteindelijk leidde tot een nieuwe opstand waarbij Taylor in 2003 werd afgezet. Hij werd uiteindelijk in Den Haag tot 50 jaar veroordeeld voor misdaden tegen de mensheid tijdens zijn bewind.

In 2005 kende Liberia zijn eerst min of meer eerlijke verkiezingen met Ellen Johnson Sirleaf die in 2011 werd herverkozen. Met de verkiezing van George Weah in 2018 had Liberia tevens zijn allereerste democratische geweldloze opvolging van een verkozen president.

Nigeria

Met 224 miljoen inwoners is dit het zesde grootste land ter wereld in bevolkingscijfers, met meer mensen dan in alle andere ECOWAS-lidstaten samen. Op de onafhankelijkheid in 1960 volgde een bloedige burgeroorlog die in feite tot 1980 duurde, niet te verbazen in dit etnisch, religieus en taalkundig zo verdeeld land.

Net als alle andere ex-kolonies omvat Nigeria een grondgebied waarvan de grenzen werden vastgelegd door de kolonisatoren. Die hielden geen rekening met de demografische realiteit. Volkeren werden minderheden in het ene land en meerderheden in een buurland en religieuze gemeenschappen werden eveneens arbitrair opgedeeld.

Le Sénat nigérian s'oppose à l'intervention militaire au #Niger. Tout reste possible pourtant. Les tergiversations de la #CEDEAO n'empêcheront pas, au contraire, la mise en place de stratégies parallèles pour étouffer le Niger et déloger les putschistes.

À voir ce qui se passe… pic.twitter.com/XE2MU7LLAS

— Tariq Ramadan (@TariqRamadan) August 6, 2023

Daarnaast voerden de kolonisatoren en ex-kolonisatoren een verdeel-en-heers beleid door bepaalde groepen en minderheden disproportioneel veel macht te geven over anderen. Het was een onderdeel van het beleid om onstabiele onafhankelijke landen te creëren, die gemakkelijk economisch te manipuleren zouden blijven na de onafhankelijkheid.

Nigeria heeft nog nooit een echt stabiele geweldloze periode gekend. Er werden gewelddadige militaire coups gepleegd in januari en juli 1966, 1975, 1976, 1983, 1985, 1990 en 1993. Militaire junta’s en onstabiele burgerregeringen volgden elkaar op. Het is nog steeds een van de meest corrupte landen van Afrika en de wereld.

Verkozen presidenten breken keer op keer gemaakte beloften aan de bevolking, spelen etnische en religieuze conflicten uit om de macht te behouden en aarzelen niet om politie en leger in te zetten om opstanden te onderdrukken.

Een vaste politieke traditie voor elke presidentskandidaat bestaat er in als vice-president iemand te kiezen uit een ander deel van het land en van een andere godsdienst. Met dienstbaarheid aan de betrokken bevolking had dat niet zoveel te maken, het waren afspraken onder politieke elites. Met die traditie werd gebroken in 2023.

President Boia Tinubu en vice-president Kashim Shettima zijn allebei moslims. Tinubu ‘won’ op 25 februari 2023 met 36,61 procent van de stemmen, wat in het Kenyaanse systeem voldoende is. In Nigeria word je president als je de meeste stemmen haalt (wat niet een meerderheid hoeft te zijn) en in 24 van de 36 federale staten minimaal 25 procent. Slechts 26,71 procent van de geregistreerde kiezers ging stemmen. De tellingen van de resultaten verliepen in chaotische en verdachte omstandigheden.

Deze president werd ‘verkozen’ door 8,7 miljoen Nigerianen, ongeveer 4,46 procent van de bevolking. Nigeria wordt continu geteisterd door opstanden in een of ander deel van het land, maar na de eedaflegging van president Tinubu zijn die nog toegenomen. De meeste Nigerianen voelen zich niet vertegenwoordigd door hun politieke leiders.

Tinubu is de meest uitgesproken voorstander van een militaire interventie in Niger. Zijn land heeft tevens het grootste leger van de ECOWAS-alliantie.

Sierra Leone

De ‘leeuwenvlakte’ werd onafhankelijk in 1962 en werd na enkele turbulente jaren van 1968 tot 1992 bestuurd door het All People’s Congress, de enige toegelaten politieke partij. In 1992 zette de 25-jarige kapitein Valentine Strasser, de president aan de dijk waarna hij tot 1996 de jongste president ter wereld werd. De VS was een van de eersten om zijn regime te erkennen.

Huidig president Bio (m) in 1996 als leider van de coup. Foto: Olivier Picard/CC BY-SA 4:0

Hij werd op zijn beurt afgezet door brigadegeneraal Julius Maada Bio, waarna Ahmad Tejan Kabbah werd verkozen tot president, wat hij – met een onderbreking in 1997 – bleef tot 2007. Hij slaagde er in de burgeroorlog te beëindigen. Bio kreeg politiek asiel in de VS maar keerde in 2005 terug.

In 2012 verloor Bio de presidentsverkiezingen, maar in 2018 werd hij wel verkozen. Op ethisch vlak voert hij een progressief beleid, o.a. met een wet voor toegang tot abortus en wetgeving voor gelijke rechten van vrouwen. Op 24 juni 2023 werd Bio herverkozen met 56 procent van de stemmen, een resultaat dat niet wordt erkend door de partij All People’s Congress.

Togo

Net als Gambia is Togo een smalle strook land, oorspronkelijk een Duitse kolonie tot na de Eerste Wereldoorlog toen het een Frans protectoraat werd, het toenmalige eufemisme voor de overname van een kolonie door een andere kolonisator.

Faure Gnassingbé (m) op hoog bezoek. Foto: whitehouse.gov/Public Domain

Eerste president Sylvanus Olympio haalde na de onafhankelijkheid het fenomenale resultaat van 100 procent – resultaat dat door Frankrijk onmiddellijk werd erkend. Alle oppositiepartijen werden verboden. Hij werd vermoord tijdens een militaire coup op 13 januari 1963 door de 32-jarige sergeant Gnassingbé Eyadéma en enkele maanden later werd Nicolas Grunitzky verkozen tot president.

In 1967 zette Eyadéma hem af en voerde opnieuw een éénpartijsysteem in, waarna hij in 1979 en 1983 werd ‘verkozen’ tot president en erkend door de EU. Zijn herverkiezingen in 1993, 1998 en 2003 werden echter niet meer erkend. Kort voor zijn dood in 2005 duidde hij zijn zoon Faure Gnassingbé aan als zijn opvolger, wat door de presidenten van Senegal en Nigeria onmiddellijk werd erkend.

Hij won vervolgens met frauduleuze verkiezingen. Tienduizenden Togolezen verlieten het land tijdens zijn repressieve bewind. Hij liet zich herverkiezen in 2010, 2015 en 2020 en is nog steeds president van Togo. De EU heeft ook zijn laatste herverkiezing niet erkend, de VS daarentegen wel.

Tot daar de 12 landen waarvan wordt verwacht dat ze de democratie in Niger gaan herstellen…

Note: