Op zaterdag 16 maart 2024 kondigde de regering van Niger aan dat ze de militaire samenwerkingsovereenkomst met de Verenigde Staten met onmiddellijke ingang opzegt.
De beslissing volgt op een driedaags bezoek van een forse Amerikaanse delegatie die was gekomen om “met de autoriteiten te onderhandelen over de terugkeer van Niger naar de democratie en de toekomst van het partnerschap voor veiligheid en ontwikkeling”. Een staaltje van paternalisme en neokolonialisme dat Niger niet meer accepteert.
De samenstelling van de VS-delegatie — met de Onderminister van Buitenlandse Zaken voor Afrika, de Onderminister voor Defensie en het hoofd van militaire commando structuur in Afrika (AFRICOM) moest indruk maken op de regering van Niger. Bovendien had de VS-regering eenzijdig de datum van het bezoek vastgelegd.
Niger. Kaart: Wikipedia
Paternalisme en neokolonialisme
De regering van Niger maakte in haar persbericht met de nuchtere opmerking dat “de diplomatieke gebruiken niet werden gerespecteerd” haar beklag over zoveel paternalisme en neokolonialisme.
Het was ook niet het staatshoofd, Abdourahmane Tiani, maar eerste minister Ali Mahamane Lamine Zeine en militaire functionarissen, die de delegatie ontvingen. Een symbolische weigering om opnieuw te bevestigen dat Niger geen enkele ondergeschikte relatie meer accepteert, ook niet met de Verenigde Staten.
Niger accepteert geen enkele ondergeschikte relatie meer, ook niet met de Verenigde Staten
De delegatie zou normaal twee dagen in Niger blijven, maar bleef een dag langer om de klap te verteren en in de hoop de regering van Niger milder te stemmen. Tevergeefs, twee dagen later kondigde de Nigerese regering het einde van alle militaire samenwerking met de Verenigde Staten aan.
Niger aanvaardt niet langer dat VS haar de wet dicteert
Een adviseur van de Nigerese regering vermeldde op 15 maart aan Le Monde waarom de regering zo woedend had gereageerd: “De Amerikaanse delegatie zegt dat ze de samenwerking met Niger wil hervatten, maar koppelde daar voorwaarden aan. Wij hebben hen de waarheid verteld. Het heeft geen zin om naar ons toe te komen en bevelen uit te vaardigen. Het is aan ons om te beslissen over de voorwaarden van de buitenlandse aanwezigheid op ons grondgebied”.
Het officiële persbericht zegt verder: “De regering van Niger betreurt dat de VS-delegatie het soevereine volk van Niger het recht wil ontzeggen om het soort partnerschap te kiezen dat zal helpen om terrorisme effectief te bestrijden, op een moment dat de Verenigde Staten eenzijdig besloten hebben om alle samenwerking tussen de twee landen op te schorten. De regering van Niger protesteert met klem tegen de neerbuigende houding van de VS-delegatie tegenover de regering van Niger en tegen het feit dat ze dreigde met represailles.”
“Het is aan ons om te beslissen over de voorwaarden van de buitenlandse aanwezigheid op ons grondgebied”
Flagrante inmenging
De militaire samenwerking tussen de twee landen dateert van 2012, en de regering-Biden heeft de overeenkomsten eenzijdig opgeschort in oktober 2023. Op 10 oktober dreigde Washington met represailles en schortte alle militaire hulp aan Niger op. De woordvoerder van het VS-ministerie van Buitenlandse Zaken verklaarde publiekelijk:
“We ondernemen deze actie omdat we de afgelopen twee maanden alle beschikbare mogelijkheden hebben uitgeput om de grondwettelijke orde in Niger te handhaven. Elke hervatting van de Amerikaanse hulp zal maatregelen vereisen om het democratisch bestuur op een tijdige en geloofwaardige manier te herstellen.”
Dergelijke opmerkingen hebben een naam. Het is niets minder dan buitenlandse inmenging in de aangelegenheden van een soevereine staat.
Nooit goedgekeurd door parlement
Bij de opzegging van de militaire overeenkomsten onthulde de woordvoerder van de Nigerese regering ook de schandalige omstandigheden waaronder die in 2012 van kracht werden:
“De aanwezigheid van de VS op het grondgebied van de Republiek Niger is illegaal en schendt alle grondwettelijke en democratische regels. Die vereisen dat het soevereine volk, via de verkozen vertegenwoordigers, geraadpleegd wordt over de installatie van een buitenlands leger op het grondgebied.
Het was echter met een simpele nota van 6 juli 2012 dat de VS Niger unilateraal een overeenkomst oplegde met betrekking tot de status van het militair en civiel personeel van het VS-ministerie van Defensie op het grondgebied van de Republiek Niger”.
De regeringswoordvoerder wees er ook op dat deze overeenkomsten Niger verplichten belastingen te betalen op vliegtuigen op Nigerees grondgebied, terwijl ze de Verenigde Staten geen enkele verplichting opleggen om in te gaan op Nigerese verzoeken om militaire steun bij gevechten met terroristische groeperingen.
Recht om partners zelf te kiezen
In antwoord op de beschuldigingen van de VS dat Niger geheime overeenkomsten met Iran en Rusland zou hebben ondertekend, verklaarde de Nigerese regering:
“Alle overeenkomsten die Niger heeft ondertekend sinds het ontstaan van de CNSP, de Nationale Raad voor de Bescherming van het Thuisland, respecteren het internationaal recht en de transparantieregels. Daarom verwerpt de regering van Niger de valse beschuldigingen van het hoofd van de VS- delegatie dat het een geheime overeenkomst met de Islamitische Republiek Iran zou hebben ondertekend”.
De actie van Niger is een bron van hoop, niet alleen voor Niger, maar voor het hele continent
Over de militaire samenwerking met Rusland zei de woordvoerder van de Nigerese regering ook: “Rusland is een partner waarmee Niger zaken doet van staat tot staat, in overeenstemming met de militaire samenwerkingsovereenkomsten die met vorige regeringen zijn ondertekend om de militaire uitrusting te verwerven die nodig is om het terrorisme te bestrijden dat duizenden onschuldige Nigerese slachtoffers heeft geëist, terwijl een groot deel van de internationale gemeenschap onverschillig toekeek”.
Zware klap voor de VS
De militaire luchtmachtbasis van Agadez is een belangrijk onderdeel van AFRICOM, de commandostructuur van de VS verantwoordelijk voor de militaire operaties in Afrika. Het is de grootste investering van het Pentagon in Afrika, met een initiële investering van bijna 100 miljoen dollar, volgens het tijdschrift Intercept. Dat zou oplopen tot 250 miljoen dollar wanneer de basis in 2024 wordt uitgebreid.
MQ-9 drones. Foto: Erik Gudmundson, Wikimedia Commons
Het is de enige basis met MQ-9 drones, die kunnen worden uitgerust met wapens om luchtaanvallen uit te voeren.
De beslissing van Niger om zijn militaire overeenkomsten met de Verenigde Staten te beëindigen is, objectief gezien, een zware klap voor de Amerikaanse hegemonie. De principiële en waardige reactie van Niger is opnieuw een bron van hoop, niet alleen voor Niger, maar voor het hele continent.
Voor meer informatie
– Niger: “Les autorités dénoncent les accords de coopération militaire avec les Etats-Unis (communiqué)
– Nick Turse, The U.S. is building a drone base in Niger that will cost more than $280 million by 2024
