Macron verbiedt alle culturele uitwisseling met Sahellanden …

Op woensdag 13 september stuurden de Regionale Directeurs voor Culturele Zaken van de 18 Franse regio’s een brief naar de hoofden van de culturele instellingen. De brief was ondertekend door het ministerie van Cultuur maar het initiatief kwam, zo stond in de brief zelf, van het ministerie van Europa en Buitenlandse Zaken.

Kortom, het gaat hier niet om een culturele, maar een politieke kwestie van buitenlands beleid, met name met betrekking tot Mali, Burkina Faso en Niger.

De brief bevat een dwingende richtlijn, een bevel dat “alle samenwerkingsprojecten die door uw instellingen of diensten worden uitgevoerd met instellingen of onderdanen van deze drie landen moeten worden opgeschort, zonder uitstel en zonder uitzondering. Ook alle financiële steun moet worden opgeschort. (…)

Vanaf vandaag zal Frankrijk geen visa meer verstrekken aan onderdanen van deze drie landen, zonder uitzondering, tot nader order.”

Zelden in de annalen van de diplomatie was een argument zo zwak en inconsequent

Volgens de minister van Cultuur is dat alles nodig “om veiligheidsredenen”.

Zelden in de annalen van de diplomatie was een argument zo zwak en inconsequent. Brengen artiesten uit deze landen de Franse samenleving in gevaar met hun zang en dans? En wat als artiesten uit deze landen van andere Europese landen een Schengen-visum hebben gekregen om naar Frankrijk te komen? Moeten die dan als geannuleerd worden beschouwd?

… maar krabbelt na breed protest terug

De artistieke wereld reageerde unaniem en scherp met een gezamenlijk persbericht van de artiestenvakbond Syndeac en vijf culturele verenigingen: “Deze richtlijn heeft duidelijk geen zin vanuit artistiek oogpunt en is een grote vergissing vanuit politiek oogpunt. Dit verbodsbeleid heeft nog nooit de overhand gehad in een andere internationale crisis, van de meest recente met Rusland tot de oudste en langdurigste met China”.

Wat Frankrijk niet durft te doen met Rusland, ondanks de oorlog in Oekraïne, durft het wel te doen met deze drie landen, omdat ze Parijs niet willen volgen.

Het protest dwong Emmanuel Macron om de volgende dag wat water bij de wijn van de Franse diplomatie te doen zonder de maatregel echter volledig terug te draaien: “Als we zeggen dat er geen visa zullen zijn of dat we alle evenementen annuleren die in Frankrijk zouden worden gehouden met artiesten uit Burkina Faso, Mali of Niger: dat is niet waar, dat zal niet gebeuren, want de roeping van Frankrijk is om artiesten, intellectuelen in alle vrijheid te laten schitteren”.

Wat Frankrijk niet durft te doen met Rusland doet het wel met deze drie Afrikaanse landen

Op dezelfde dag verklaarde het ministerie van Cultuur ook: “Er is niet gevraagd om de programmering van artiesten, van welke nationaliteit dan ook, en deze beslissing heeft geen invloed op mensen die een visum hebben dat voor deze datum is afgegeven of die in Frankrijk of andere landen verblijven”.

Kortom, een vreemde richtlijn die niets verbiedt, een vreemde officiële mededeling die door iedereen verkeerd begrepen wordt behalve door de regering die hem heeft uitgevaardigd.

Toch houdt Franse regering vast aan blokkade

Het probleem met de argumentatie van de Franse regering heeft te maken met het feit dat ze het doel van deze richtlijn niet openlijk kunnen bekend maken: ze wil een ware blokkade instellen, op alle terreinen, inclusief wetenschappelijke, sportieve en artistieke, tegen landen die ongehoorzaam zijn en dus gevaarlijk voor de Franse belangen.

We mogen niet vergeten dat de regering deze zomer ook al de ontwikkelingshulp aan deze drie landen heeft stopgezet. Waar de Franse regering eerst opriep tot internationale sancties en dreigde met militaire interventie door bevriende Afrikaanse landen, komt ze nu met een embargo.

De crisis met Niger

De geschiedenis met de kunstenaars is slechts de laatste in een reeks die begon met het aan de macht komen van de nieuwe regering in Niger na de staatsgreep van 23 juli en de keuzes die deze vervolgens maakte: de internationale keuzes, hun eis dat de Franse troepen moeten vertrekken, de opzegging van de neokoloniale overeenkomsten die de soevereiniteit van dit land sinds de onafhankelijkheid hebben beknot, enz.

Uranium

Niger was om verschillende redenen een essentieel onderdeel van de strategie van Frankrijk in Afrika sinds de onafhankelijkheid. Eerst en vooral is er het uranium. Het tijdschrift Forbes vatte het belang van het uranium uit Niger voor de Europese Unie, en meer specifiek voor Frankrijk, als volgt samen:

“De grote Europese macht koopt 20,2 procent van zijn uranium uit Niger, oftewel 1.440 van de 7.131 ton. Daarmee is het Afrikaanse land de op één na grootste leverancier, na Kazachstan en vóór Oezbekistan. Frankrijk haalt 70 procent van zijn elektriciteit uit kernenergie en dus is het uranium uit Niger belangrijk voor zowel de huidige economie van Frankrijk als voor zijn toekomstige groei”.

Niger was om verschillende redenen een essentieel onderdeel van de strategie van Frankrijk in Afrika sinds de onafhankelijkheid

Olie

De tweede reden voor de paniek in Parijs is de olie. De oliewinning van Niger kwam in 2011 op gang. De productie is nog bescheiden, maar zal snel toenemen. Parijs en Europa zijn niet afhankelijk van de olie uit Niger, maar de ontwikkeling van deze sector geeft Niger wel de middelen om een onafhankelijk beleid te voeren voor zijn hele economie.

De Nigerese regering heeft hoge ambities: “Niger is van plan om tegen 2025-2030 500.000 vaten olie per dag te produceren, tegenover 20.000 vaten vandaag. We hopen onze productie de komende twee jaar te verdrievoudigen tot 110.000 vaten per dag.

We willen de bijdrage van olie aan het bnp verhogen van 4 procent in 2017 naar 24 procent in 2025. Het aandeel van olie in de overheidsinkomsten moet stijgen van 19 procent naar 45 procent, van 5 procent naar 12 procent van de vaste banen en van 16 procent naar 68 procent van de exportinkomsten”.

Om deze groei te realiseren, moet er wel nog een oliepijplijn van 2.000 kilometer worden aangelegd door Benin, die zo’n 4 miljard dollar kost. Niger heeft daarvoor in 2019 een contract met zijn buurland afgesloten.

Nu is Benin een nauwe bondgenoot van Frankrijk en een van de landen die de ECOWAS-sancties tegen Niger streng toepassen. De blokkade door ECOWAS, met het sluiten van de grenzen en een verbod op de handel met Niamey, legt een directe druk op de regering van Niger om zich aan de sancties te houden.

Econoom Amaury de Féligonde, oprichter van OKAN, een strategisch en financieel adviesbureau dat zich richt op Afrika, analyseert de mogelijke gevolgen van de sancties als volgt: “Mogelijk zal de blokkade de voltooiing van het pijpleidingproject bemoeilijken. Om tests uit te voeren moeten technici worden ingeschakeld, wat de komende maanden waarschijnlijk ingewikkeld zal zijn.

Er moet ook worden opgemerkt dat de olie van Niger gezamenlijk wordt geëxploiteerd door de Nigerese staat en de China National Petroleum Corporation, wat een bron van zorg is voor de Europese Unie en Parijs.

VS actief in Niger

De derde factor voor paniek in Europa in het algemeen en in Frankrijk in het bijzonder is de geostrategische situatie van Niger. Een blik op de kaart van de regio leert dat Niger heel centraal ligt in West-Afrika, waardoor het een essentiële speler is in de strategieën van de grote mogendheden. De Verenigde Staten hebben niet voor niets daar high-tech militaire basissen. Velen dachten zelfs dat de Verenigde Staten achter de staatsgreep van afgelopen juli zaten.

Veel commentatoren, die vastzitten in een koloniale visie op het Afrikaanse volk, kunnen zich moeilijk voorstellen dat een soevereine staat de tegenstrijdige belangen tussen de grootmachten gebruikt om zich te ontdoen van de grootmacht die volgens hen het meest verankerd is en daarom het meest afbreuk doet aan hun nationale soevereiniteit.

Solidariteit tussen de volkeren van Afrika

Een van de lessen van de Parijse saga van de Sahel is het groeiende bewustzijn onder de volkeren van de regio van een gemeenschappelijke bestemming. Dit was al te zien bij de schandalige sancties tegen Mali en Burkina Faso, die leidden tot talrijke openbare demonstraties tegen de Franse aanwezigheid in elk van de landen in de regio.

Er is een groeiende bewustzijn onder de volkeren van de regio van een gemeenschappelijke bestemming

Dit bewustzijn kwam opnieuw sterk tot uiting toen ECOWAS (de gemeenschap van 15 West-Afrikaanse staten, nvdr) dreigde met een militaire interventie tegen Niger. Uit schrik voor de woede van hun eigen bevolking reageerden verschillende pro-Franse regeringen terughoudend.

Nieuw Patriottisch Front in Benin

Die anti-Franse stroming onder de bevolkingen komt vandaag opnieuw tot uiting in de oprichting op 14 september in Benin van een Patriottisch Front tegen de oorlog in Niger. Dat front ligt zijn doel als volgt toe in een officiële verklaring:

“Vaststellend dat het internationale imperialisme, en het Franse imperialisme in het bijzonder, druk bezig zijn een oorlog bij volmacht te ontketenen via hun Afrikaanse handlangers, met name die van ECOWAS; overtuigd dat elke agressie van ECOWAS tegen het broedervolk van Niger om de huurling Mohamed Bahzoum terug op zijn presidentiële stoel te zetten, zal leiden tot een algemene en moorddadige chaos in de hele West-Afrikaanse subregio; hebben wij vandaag 14 september 2023 besloten een Patriottisch Front op te richten tegen oorlog, voor vrede, veiligheid, democratie en tegen honger. Met betrekking tot oorlog en het sluiten van de grenzen willen wij

1) aan de volkeren van de wereld en aan de broederlijke volkeren van de subregio kenbaar maken dat het Beninese volk categorisch gekant is tegen elke vorm van agressie tegen het broedervolk van Niger;

2) ons krachtig verzetten tegen het gebruik van onze Afrikaanse wapenbroeders als kanonnenvoer, zoals het geval was in de Eerste en Tweede Wereldoorlog en tijdens de koloniale oorlogen in Algerije en Indochina door het imperialistische Frankrijk;

3) Zijne Excellentie President Patrice Talon (van Benin, nvdr) oproepen zich terug te trekken uit deze aanvalsoorlog tegen het broedervolk van Niger;

4) het Beninese volk oproepen zich te mobiliseren om nee te zeggen tegen deze oorlog die niet de hunne is.”

Nieuwe alliantie tussen Mali, Burkina Faso en Niger

De energie waarmee Emmanuel Macron probeert om een ambassadeur in de Nigerese hoofdstad te houden die de Nigerese autoriteiten weigeren, wijst op een strategie van spanning. Hij zoekt een voorwendsel voor directe militaire interventie.

Dat dit nog niet is gebeurd, komt doordat het machtsevenwicht dit vandaag moeilijker maakt dan in het verleden. Er zijn de voortdurende demonstraties in Niger voor een vertrek van de Franse troepen, de demonstraties in de buurlanden tegen de oorlog, het besluit van Algerije om Franse vliegtuigen niet over zijn grondgebied te laten vliegen.

Macron zoekt een voorwendsel voor directe militaire interventie

Ten slotte was er de ondertekening op zaterdag 16 juli door Mali, Burkina Faso en Niger van het zogenaamde “LIPATKO-GOURMA”-handvest tot oprichting van een alliantie van Sahelstaten met als doel “het opzetten van een architectuur van collectieve verdediging en wederzijdse bijstand”.

Dit handvest bepaalt “dat elke aanval op de soevereiniteit en territoriale integriteit van een of meer verdragsluitende partijen beschouwd zal worden als een agressie tegen de andere partijen en een plicht tot bijstand en redding van de kant van alle partijen, individueel of collectief, met inbegrip van het gebruik van gewapend geweld om de veiligheid te herstellen en te verzekeren binnen het gebied dat door de alliantie wordt gedekt”.

We zijn in Afrika inderdaad getuige van een nieuwe antikoloniale wind van immense hoop onder de bevolking.

Voor meer informatie

Serge Ouitona, Charte du Liptako-Gourma : Le Mali, le Burkina Faso et le Niger créent l’Alliance des Etats du Sahel.

Marie-Amaëlle Touré, Echeveau français après l’annonce de suspension de collaboration culturelle avec les artistes du Mali, du Niger et du Burkina Faso.