“De oprichting van een onafhankelijk BRICS-betalingssysteem is een belangrijke doelstelling voor de toekomst. De uitdaging is om er een handig middel van te maken voor overheden, burgers en bedrijven.” Dat zei Yury Ushakov, de adviseur van president Poetin voor diplomatieke zaken, begin maart. Hij voegde eraan toe dat dit deel uitmaakt van “de strategie om de internationale economie tegen eind 2024 minder dollarafhankelijk te maken”.

Erosie van de dollar

De Verenigde Staten hebben ernstige redenen om zich zorgen te maken over deze financiële strategie van BRICS. Donald Trump verwoordde die zorgen, veel openlijker dan andere vertegenwoordigers van de Amerikaanse heersende klasse dat plegen te doen, na de BRICS-top in Johannesburg van augustus 2023:

“Ons land gaat naar de hel. We hebben macht, maar die gaat achteruit. In feite verandert alles op het gebied van valuta. Het verlies van de status van de dollar als internationale reservevaluta zou zwaarder zijn dan het verlies van welke oorlog dan ook. De dollar is de ruggengraat van onze macht. Maar kijk wat er nu mee gebeurt. Steeds meer landen proberen de dollar niet meer of minder te gebruiken.”

“Het verlies van de status van de dollar als internationale reservevaluta zou zwaarder zijn dan het verlies van welke oorlog dan ook”

Afgezien van de alarmistische toon en de anti-Chinese fobie, is wat Trump zegt niet verkeerd. Het aandeel van de wereldhandel dat in dollars wordt verhandeld, daalt. Voor internationale banktransacties daalde dat van 78 procent in 1980 tot 35 procent in 2022.

Ook het aandeel in dollars in de reserves van de centrale banken is gedaald van 72 procent in 1980 naar 58,4 procent in 2022, volgens het Internationaal Monetair Fonds.

De erosie van de dollar is dus onmiskenbaar, maar Trump overdrijft toch wat met zijn alarmistische toon. De dollar is nog steeds oppermachtig en zal de wereldhandel blijven domineren, met een aandeel van 54 procent in 2023. Hij blijft ook de valutatransacties domineren, met een aandeel van 90 procent. De suprematie van de Amerikaanse munt staat dus nog niet echt ter discussie.

Dat kan natuurlijk snel veranderen als de BRICS-plannen die afgelopen augustus in Johannesburg zijn overeengekomen, met succes worden doorgevoerd. Dat wil zeggen de ontwikkeling van de handel in andere valuta en de creatie van een nieuwe internationale valuta op basis van de valuta’s van de aangesloten landen.

De rest van de wereld plunderen

Vanwaar komt die dominantie van de dollar? En welke voordelen halen de Verenigde Staten uit het feit dat hun munt de dominante internationale valuta is?

De internationalisering van een valuta is een teken van het vertrouwen dat in de economie wordt gesteld. Lange tijd was dit vertrouwen gebaseerd op de inwisselbaarheid van de dollar in goud: de Amerikaanse centrale bank was verplicht om een voorraad goud aan te houden die gelijk was aan de waarde van de dollars in omloop.

In 1971 schrapte president Nixon echter eenzijdig die inwisselbaarheid, met als deadline de lente van 1973. Sindsdien is de goudstandaard vervangen door de dollarstandaard.

Een biljet van 100 dollar maken kost de VS een paar cent, om eraan te geraken moeten andere landen voor 100 dollar producten verkopen aan de VS

Dat leverde de Verenigde Staten een enorm economisch voordeel op: ze konden nu onbeperkt dollars uitgeven. Het eerste tastbare voordeel is wat economen zoals Barry Eichengreen ‘seigniorage-winst’ noemen: het verschil tussen de kosten voor het produceren van valuta en de nominale waarde ervan.

“De productie van een biljet van 100 dollar kost de nationale drukkerij van de Verenigde Staten maar een paar cent, maar om die biljetten te verkrijgen moeten andere landen voor 100 dollar echte goederen en diensten leveren (…) Ongeveer 500 miljard dollar circuleert buiten de Verenigde Staten; in ruil daarvoor hebben die buitenlanders de Verenigde Staten 500 miljard dollar aan echte goederen en diensten moeten leveren”.

Onbeperkt dollars drukken

Het tweede voordeel is de macht om onbegrensd tekorten te creëren en schulden te maken. Volgens cijfers van de Federal Reserve is de staatsschuld van de VS tegen het einde van 2022 opgelopen tot een ongekende 31.000 miljard dollar.

Staatsschuld VS groter dan gezamenlijk bnp van China, Japan, Duitsland, Frankrijk en VK

Dit alleen al overtreft het gecombineerde bnp van China, Japan, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Praktisch gezien betekent dit dat het de rest van de wereld is die de uitgaven van de VS financiert.

Minder dollarafhankelijk

De verklaring van de Russische adviseur Yuri Ushakov betekent dat de creatie van digitale valuta door de centrale banken van de aangesloten landen in 2024 versneld zal worden. Beijing kondigde al aan dat het digitale Yuan-project vergevorderd is. Moskou heeft laten weten dat het werkt aan een digitale roebel.

Deze eerste twee experimenten kunnen dienen als tests en ervaringen voor de andere lidstaten. Hoewel er nog een lange weg te gaan is voordat er een einde komt aan de suprematie van de dollar, geeft de vooruitgang die de BRICS op dit gebied hebben geboekt, aan dat dit een reële doelstelling is voor deze BRICS-groep, die 46 procent van de wereldbevolking omvat.

De status van de internationale munt is een politiek wapen dat gebruikt wordt om de hegemonie te handhaven

Het plan om de internationale economie sneller dan eerst was gepland minder dollarafhankelijk te maken, is een gevolg van het groeiend aantal sancties van de VS tegen zijn tegenstanders, onder andere Syrië, Iran, Libië en Venezuela.

Er was ook het feit dat de VS-regering de buitenlandse valutareserves van de Russische centrale bank bij de Federal Reserve en andere Westerse centrale banken had laten bevriezen. Dat heeft de afhankelijkheid van de dollar versneld.

Zoals we kunnen zien, is de status van de internationale munt een politiek wapen dat gebruikt wordt om de hegemonie te handhaven.

Voor meer informatie:

– Yan Barcelo, La dédolarisation du monde est déjà bien entamé.
– Trump warns over US dollar losing its dominance: ‘Our country is going to hell’
– Kremlin announces creation of blockchain-based payment system in BRICS