Onze media richten alle aandacht op die éne staatsgreep die voor de verandering eens niet door Westerse krachten is doorgedrukt. Het blijft relevant er op te wijzen dat de overgrote meerderheid van staatsgrepen in Latijns-Amerika, Azië en Afrika sinds 1945 wel degelijk door onze bondgenoten werden gepleegd (en niet vergeten: in 1960-1965 was ons eigen landje aan de Noordzee zelf een enthousiast ondersteuner van staatsgrepen in ‘onze’ Congo).

Uitsluitend wanneer die staatsgrepen tegen Westerse belangen gericht waren werden ze bestraft met sancties. Het is vandaag nog steeds zo.

De manier waarop EU-diplomaat Emanuela Del Re zich er nonchalant over verheugt dat de gewone Nigerezen de sancties nu al voelen – ‘nog meer dan voorheen’ – door gebrek aan voedsel, medicijnen en elektriciteit (in een land dat uranium levert aan de Franse kernenergie) toont hoe het koloniale supremacistische gedachtengoed nog steeds springlevend is, zo vanzelfsprekend dat het niet eens wordt opgemerkt.

"Sanctions against Niger are starting to work. There is not enough medicine, food, electricity is missing – even more than before," – EU Special Envoy Emanuela del Re.

All imports into Niger take place between ports in Nigeria and Benin, countries whose presidents are… pic.twitter.com/URdpw8Nhov

— Megatron (@Megatron_ron) August 9, 2023

Het kan ontmoedigend aanvoelen om de lange lijst staatsgrepen die ons welgevallig waren te overlopen. Men mag echter niet uit het oog verliezen dat ook heel wat pogingen voor ‘onze’ staatsgrepen’ mislukt zijn. De machtigen der aarde zijn niet zo oppermachtig als ze proberen voor te stellen.

Desalniettemin, net als de ‘goede’ staatsgrepen’ krijgen die ‘goede, maar jammer genoeg mislukte’ staatsgrepen geen enkele aandacht in onze media.

Dit jaar denkt men er in Chili even anders over. Volgende maand op 11 september zal het 50 jaar geleden zijn dat Augusto Pinochet, opperbevelhebber van het Chileense leger, een staatsgreep pleegde tegen de drie jaar eerder democratisch verkozen president Salvador Allende. De grote zender Chilevision plant een vierdelige documentaire over de staatsgreep van toen.

Telefoongesprek Kissinger-Nixon 23 oktober 1970. National Security Archive

Zonder twijfel zal er die dag veel aandacht gaan naar die trieste verjaardag. Wie weet, voor één keer zal het misschien heel even de jaarlijkse herdenking overschaduwen van die tweede 11 september, de aanslag op de Twin Towers in New York City, 22 jaar geleden.

Weinig geweten is dat de staatsgreep van 1973 was voorafgegaan door een mislukte poging drie jaar eerder. Een blik op die ‘mislukking’ toont hoe brutaal de VS zijn wil poogt op te leggen aan de rest van de wereld – tot vandaag.

Wat voorafging: de staatsgreep Iran

De staatsgreep van 11 september 1973 in Chili was niet de eerste staatsgreep die in het Witte Huis werd uitgedokterd. Die eer ging naar de staatsgreep van 1953 tegen de democratische regering van Iran, die op 15 augustus 70 jaar geleden zal zijn.

Betoging voor de legitieme regering van Iran (16 augustus 1953). Foto: William Arthus Cram/Public Domain

Die ‘succesvolle’ staatsgreep werd de gietvorm voor alle staatsgrepen die daarna over heel de wereld, op alle continenten, maar vooral in Latijns-Amerika, werden gepleegd om de democratie aan banden te leggen.

Na Iran 1953 voelden de VS zich immers voor het eerst echt heer en meester over de wereld. Groot-Brittannië speelde er tevens definitief de illusie kwijt zijn imperium nog te laten herrijzen.

De VS bepaalden volledig de regie van de staatsgreep en het is nooit meer veranderd. De belangrijkste staatsgreep met de meeste impact in de wereld was echter zonder twijfel de staatsgreep twintig jaar later in Chili.

Het ‘democratisch probleem’

Critici van het VS-beleid in de VS en daarbuiten wijzen er meestal op dat deze staatsgrepen bewijs zouden zijn van een schijnheilige moraal in de VS: openlijk voor democratie en mensenrechten, in werkelijkheid steun aan de meest verwerpelijke regimes op aarde.

Dat klinkt moreel goed, maar het is niet correct. De beleidsvoerders – of ze Democraat of Republikein zijn maakt nauwelijks enig verschil – zijn niet persé vijanden van democratie op zich in andere landen.

Conservatieve analisten die het beleid van de VS uitleggen om het goed te keuren wijten de afstand tussen retoriek aan ‘het probleem van democratie’. Democratisch verkozen leiders hebben de neiging de belangen van hun bevolking te plaatsen boven de geostrategische en economische belangen van de VS, daarom dus.

Agenda Kissinger en Nixon op 15 september 1970. National Security Archive

Het buitenlands beleid van de VS is met andere woorden zeer rechtlijnig, consequent en continu over alle presidenten sinds 1945 heen. De enige drijfveer achter dat beleid is het behoud en als het kan de uitbreiding van de almacht over de rest van wereld.

De lijst door de VS gesponsorde staatsgrepen is lang en bijzonder tragisch. Men kan zich maar inbeelden in wat voor wereld we vandaag zouden leven als de VS die nefaste rol niet hadden gespeeld.

Dit geeft echter een te positief beeld van de almacht van de VS over de wereld (met ‘de VS’ bedoel ik uiteraard de politie-economisch-militair-media-elite van het land, niet de gewone bevolking).

Een eerste poging tot staatsgreep in Chili mislukt

Echter, ook heel wat in Washington DC uitgedokterde staatsgrepen zijn mislukt. De meest spectaculaire mislukking was de staatsgreep van 11 april 2002 tegen democratisch verkozen president Hugo Chávez van Venezuela.

René Schneider. Foto: Public Domain

Veel minder bekend is de mislukte staatsgreep van 1970 in Chili net voor de verkiezing van president Salvador Allende. Het CIA-personeel op de VS-ambassade in Santiago de Chile had meerdere pogingen gedaan om opperbevelhebber van het leger René Schneider te overtuigen een staatsgreep te plegen. Alle peilingen wezen er immers op dat de socialist Salvador Allende de verkiezingen zou winnen.

Schneider was allesbehalve een linkse rakker, maar hij weigerde categoriek de Grondwet te overtreden en op 4 september 1970 gebeurde het onvermijdelijke. De democratische verkiezingen gingen door. Allende behaalde 36,61 procent van de stemmen, zijn voornaamste tegenstander de rechtse Jorge Allesandri behaalde 35,27 procent.

Volgens de Chileense Grondwet kiest het Congres vervolgens een van de twee sterkste kandidaten als geen enkel kandidaat meer dan 50 procent heeft behaald. Traditioneel koos het Congres dan altijd voor de kandidaat met de meeste stemmen, in dit geval zou dat Salvador Allende worden. De VS-ambassadeur lobbyde bij het Congres om toch voor Allesandri te kiezen, maar hij was er niet gerust in.

Ondertussen poogden CIA-agenten op bevel van Henry Kissinger, op dat ogenblik nationaal veiligheidsadviseur van Republikeins president Richard Nixon, nog steeds om opperbevelhebber Schneider tot een staatsgreep te bewegen en te beletten dat het Congres zou samenkomen voor de stemming over de twee kandidaten.

Hij bleef weigeren. Roberto Viaux, een gepensioneerde generaal, werd bereid gevonden om Schneider te ontvoeren enkele dagen voor de stemming van het Congres. Het idee erachter was om de politieke verantwoordelijkheid voor zijn ontvoering op Allende te leggen, de noodtoestand uit te roepen en zo zijn verkiezing door het Congres te verhinderen.

President Allende stelt de nieuwe stafchef van het leger Augusto Pinochet voor. Die had de datum van 11 september 1973 al op zak. Foto: elclarin.cl

Operation FUBELT van de CIA mislukte echter spectaculair. Een eerste poging in Schneider’s woning mislukte op 16 oktober 1970, omdat Schneider twee dagen ongeplande vakantie had genomen. Op 19 oktober 1970 mislukte het opnieuw daar Schneider met een andere wagen dan gewoonlijk naar een officieel diner was gegaan.

Schneider’s limousine werd uiteindelijk op 22 oktober 1970 in een hinderlaag gelokt, maar Schneider bleek een echte soldaat, weigerde zich over te geven en trok zijn pistool, waarop de kidnappers hem neerschoten. Drie dagen later stierf hij aan zijn verwondingen.

De dood van de door vriend en vijand gerespecteerde Schneider schokte het land en op 24 oktober verkoos het Congres Allende toch tot president, totaal de omgekeerde reactie dan waar de coupplotters in Washington op hadden gerekend.

De volgende dag overleed Schneider aan zijn verwondingen en zetelend president Frei (nog president tot de eedaflegging van Allende op 3 november 1970) benoemde Carlos Prats tot nieuwe opperbevelhebber, wat hij bleef tot 23 augustus 1973. Prats was Allende goedgezind, maar drie jaar later moest hij aftreden wegens een privé-schandaal. Hij prees een andere generaal als opvolger aan.

Pinochet Declasificado

Op 23 augustus 1973 benoemde president Allende Augusto Pinochet, een onopvallende generaal met een eerder administratieve carrière, tot nieuwe opperbevelhebber. Een fatale misrekening, Pinochet had al de plannen van de CIA op zak voor een staatsgreep op 11 september 1973, amper 19 dagen na zijn benoeming. De rest is geschiedenis…

In de vernieuwde Spaanstalige versie van het boek The Pinochet File Pinochet Declasificado van Amerikaans journalist Peter Kornbluh werden recent vrijgekomen documenten gepubliceerd die aantonen dat deze couppoging wel degelijk was uitgedokterd in het Witte Huis door Henry Kissinger in samenspraak met president Richard Nixon.

Kissinger maakte zich één dag voor de verkiezing in het Chileense Congres zeer boos tegen de president dat de moord op Schneider niet door het Chileens leger was gebruikt zoals gepland om een staatsgreep te plegen.

“De verkiezing is morgen en de eedaflegging de derde (november). Wat ze hadden kunnen doen is beletten dat het Congres samenkomt. Maar dat hebben ze niet gedaan. Het is nipt, maar het is waarschijnlijk te laat.”

In september 2023 plant de grote Chileense zender Chilevision een vierdelige documentaire over deze nieuwe revelaties. In zijn boek publiceert Kornbluh ook bewijzen dat de Chileense mediatycoon Agustín Edwards op 15 september 1970 in het Witte Huis vergaderde met Kissinger om 8:30 uur en met president Nixon om 9:15 uur.

De grote Chileense privé-media zetten alles in om Allende als een baarlijke duivel voor te stellen en speelden later in 1973 een zeer belangrijke rol in de sfeerschepping rond zijn persoon.

Zes uur na die ontmoeting gaf de president het bevel aan CIA-directeur Richard Helms om een scenario op te stellen ‘binnen 48 uur’ voor een coup nog voor Allende’s eedaflegging op 3 november 1970.

Gepensioneerd generaal Roberto Viaux en generaal-majoor Camilo Valenzuela werden bereid gevonden als leiders van de coup op te treden: het plan was eenvoudig ontvoer Schneider, roep de noodtoestand uit en verhinder de samenkomst van het Congres nog voor de eedaflegging.

Eerst Amerikaanse garanties, dan pas een coup

Erg dapper waren die generaals niet. Ze moesten vooral financieel gerustgesteld worden. Viaux kreeg de belofte van een grote geldsom in geval van mislukking en de garantie dat hij het land zou kunnen ontvluchten. Ze kregen voor de coup wapens, munitie en $50.000 cash van de CIA.

Mediatycoon Edwards legde de CIA uit dat de coupplegers “waarschijnlijk niet in actie zullen treden zonder specifieke garanties, zoals onmiddellijke logistieke ondersteuning met wapens, munitie, transportmiddelen, communicatiemateriaal en brandstof” en “onmiddellijke en massieve economische steun” na de staatsgreep en “de verzekering dat ze niet in de streek zouden worden gelaten en gebrandmerkt”.

De coup van 1970 mislukte echter volledig. Viaux en Valenzuela hadden hun echte invloed op het leger tegenover de CIA zwaar overschat. Kissinger was woedend op ‘de incompetente bende’ van het Chileense leger en begon onmiddellijk met een plan om de regering van Allende alsnog omver te werpen. In Augusto Pinochet vonden ze uiteindelijk hun man. Op 11 september 1973 sloeg hij toe. Meer daarover volgende maand.

De mislukte coup van 1970 en 1973 was volledig uitgedacht en georganiseerd in Washington DC. De Chileense legertop zou nooit tot die staatsgreep zijn overgegaan zonder de garanties van de regering van de VS…

Andere tijden, andere methodes

Zomaar botweg een militaire staatsgreep organiseren lukt niet meer. Hoe machtig het land nog steeds is, de dominantie van de VS is tanend. De machthebbers in Washington zien zich verplicht andere methodes toe te passen, die wisselend succes hebben. Die methode heet ‘lawfare’. Gebruik maken van corrupte rechters om politici te vervolgen en zo uit te sluiten van deelname aan het democratisch proces.

Lula tijdens een interview in de gevangenis (2019). Screenshot: YouTube The Intercept

Het voorbeeld bij uitstek is de veroordeling van Lula in 2016 in Brazilië voor corruptie, wat mogelijk maakte dat Bolsonaro kon verkozen raken. Dat is later faliekant ‘verkeerd’ gelopen, ondermeer omdat Bolsonaro een vreselijk brokkenparcours reed als president, maar vooral omdat niet-corrupte rechters Lula in beroep volledig vrij spraken – na de verkiezingen van 2019, waar Lula niet aan kon deelnemen.

Dat betekent echter niet dat men in Washington zomaar de strijd opgeeft. In Pakistan werd voormalig eerste minister Imran Khan zopas veroordeeld voor ‘corruptie’ tot drie jaar cel, waardoor de meest populaire politicus van het land niet mag deelnemen aan de komende verkiezingen van oktober 2023.

De bewijzen voor zijn corruptie zijn zoals steeds in lawfare flinterdun, in feite onbestaand, net zoals met Lula. Het echte doel is echter bereikt. Zelfs als Khan er later in slaagt dit vonnis te ontkrachten kon hij ondertussen niet deelnemen aan de verkiezingen dit jaar.

A document proves the US State Department pressured Pakistan's government in March 2022 to overthrow PM Imran Khan, due to his neutrality over the proxy war in Ukraine

This is exactly what I reported a year ago, but it was smeared as a "conspiracy theory"https://t.co/PJkDe2PesT

— Ben Norton (@BenjaminNorton) August 9, 2023

Vorig jaar op 9 april 2022 werd Imran Khan afgezet als eerste minister door het parlement. Na langdurige lobbying wist de VS-ambassade een meerderheid van de parlementsleden te overtuigen een motie van wantrouwen goed te keuren.

Zopas zijn documenten uitgelekt die aantonen dat de VS wel degelijk rechtstreeks druk heeft gezet op Pakistaanse politici om Khan af te zetten. De redenen zijn niet ver te zoeken.

Imran Khan wilde al van de eenzijdige banden met de VS. Hij streefde naar betere verhoudingen met India, China en Rusland. Hij veroordeelde de Russische invasie in Oekraïne wel maar weigerde zich aan te sluiten bij de sancties van de VS en de EU.

Imran Khan. Foto: VOA/Public Domain

Maar laat ons vooral niet twijfelen aan de oprechte doelstelling van de VS in Niger. Sommigen beweren dat de VS daar de plaats van Frankrijk wil overnemen. Neen, democratie en mensenrechten, alleen daar gaat het over. De geschiedenis vertelt een iets anders verhaal.

Bron: CHILE’S COUP at 50 – Kissinger Briefed Nixon on Failed 1970 CIA Plot to Block Allende Presidency