Malloot

Foto: Via Twitter.

De nieuwe president, Javier Milei werd verkozen op basis van een extreemrechts programma. Zijn fans noemen hem liefkozend ‘de gek’. Zijn symbool is een kettingzaag. Die bracht hij naar zijn bijeenkomsten mee en beloofde dat hij de overheidsuitgaven tot op het bot zou terugdringen.

Het is zijn plan om de meeste staatsinstellingen af te schaffen, waaronder de ministeries van Volksgezondheid, Onderwijs, Wetenschap, Technologie, Transport, Openbare Werken, Cultuur en de meeste andere ministeries.

Alle sociale voorzieningen moeten geprivatiseerd worden. Hij wil drastisch besparen op de pensioenen en openbare gezondheidszorg en onderwijs moeten verdwijnen. Alles zal worden gerund door bedrijven met winstoogmerk. Zij alleen kunnen volgens hem de problemen in de samenleving oplossen.

Javier Milei drijft zijn extreem vrijemarktfundamentalisme heel ver. Zo wil hij een markt voor baby’s creëren. Abortus wordt illegaal, maar zwangere vrouwen die hun kind niet willen houden kunnen het op de vrije markt verkopen aan mensen die kinderen willen adopteren. Naast baby’s wil hij ook een markt voor menselijke organen.

Javier Milei wil een vrije markt voor baby’s en menselijke organen creëren

Ondanks zijn libertair imago is het beleid dat hij voorstelt extreem autoritair. Milei heeft lovende woorden over de fascistische dictatuur in Argentinië (1976-1983) en hij ontkent de massamoorden, marteling en verdwijningen van tienduizenden linkse activisten in die periode. Vicepresident Victoria Villarruel is een ongegeneerde bewonderaar van dictator Jorge Rafael Videla. Zij wordt minister van Defensie en Veiligheid.

Victoria Villarruel (links). Foto: Ministerie van Defensie van Argenitinië, Wikimedia Commons / CC BY 4.0 DEED

Milei heeft beloofd om het land te militariseren. De politie moeten burgers gemakkelijker kunnen oppakken en opsluiten in gevangenissen, die hij wil privatiseren. Hij zal een nationaal bewakingssysteem creëren, een database aanleggen om burgers te volgen en overal in het land bewakingscamera’s met gezichtsherkenning installeren.

Ook op buitenlands vlak is er een complete breuk met het verleden. Vooreerst wil hij een einde maken aan de monetaire soevereiniteit van zijn land door de peso af te schaffen en de dollar als officiële munteenheid in te voeren.

‘De pruik’, zoals hij ook wordt genoemd omwille van zijn eigenaardig kapsel, heeft beloofd om de diplomatieke betrekkingen met China en met buurland Brazilië te verbreken. Pittig detail: beide landen zijn de grootste handelspartners van Argentinië, samen goed voor 35 procent van de buitenlandse handel.

De belangrijkste nieuwe bondgenoten van Argentinië zijn voortaan de Verenigde Staten en Israël. Op rally’s stond Milei te zwaaien met de Israëlische vlag en hij heeft toegezegd om het Israëlische regime te steunen terwijl het volop oorlogsmisdaden begaat tegen het Palestijnse volk.

De overwinning van Milei zal belangrijke geopolitieke gevolgen hebben omdat Argentinië van plan was om lid te worden van de BRICS. De nieuwe president heeft gezegd dat zijn land niet zal toetreden, in plaats daarvan wil hij deze “communistische” organisatie saboteren.

In dezelfde lijn wil hij de Latijns-Amerikaanse pogingen tot regionale integratie ondermijnen en zijn land volledig ondergeschikt maken aan de Verenigde Staten. Voor het establishment in de VS is de overwinning van Milei in elk geval een godsgeschenk.

Milei zegt dat hij met zijn dode hond vanuit het hiernamaals kan spreken en dat hem dat beïnvloedt op het vlak van zijn economisch beleid

In veel opzichten is Milei nog extremer dan Trump. Hij is een aanhanger van de zogenaamde anarcho-kapitalistische ideologie van de rechtsextremist Murray Rothbard uit de Verenigde Staten. Rothbard was een bondgenoot van de Ku Klux Klan[1] en andere blanke supremacisten.

Milei is wellicht nog het best te vergelijken met Augusto Pinochet, de generaal die na een door de CIA gesponsorde staatsgreep in 1973 een militaire dictatuur instelde in Chili.

Los van zijn extremistische opvattingen beschouwen veel mensen hem in Argentinië als gestoord en mentaal onstabiel. Zo verklaart Milei dat hij met zijn dode hond vanuit het hiernamaals kan spreken. Conan, zoals hij hem genoemd heeft, naar Conan de Barbaar, heeft hem naar eigen zeggen beïnvloed op het vlak van zijn economisch beleid.

Hij betaalde 50.000 dollar om zijn dode hond te klonen. Elke gekloonde hond vernoemde hij naar een extreemrechtse vrijemarkt econoom…

Verklaringen

Hoe verklaar je dat 56 procent van de Argentijnen op deze malloot heeft gestemd?

Een eerste factor is de belabberde sociaaleconomische situatie bij een groot deel van de bevolking. Het land zit in economisch noodweer mede omwille van een hoge schuldenlast. Heel wat jobs zijn informeel en onzeker. De lonen zijn sterk achteruit gegaan en liggen soms onder de armoedegrens. Bovendien tast de torenhoge inflatie de koopkracht sterk aan. Tezelfdertijd zien de rijken hun fortuinen toenemen.

De belangrijkste slachtoffers daarvan zijn de jongeren, goed voor 27 procent van het electoraat. Meer dan andere bevolkingsgroepen zijn zij getroffen door armoede en sociale uitsluiting. De quarantaine tijdens pandemie kwam daar nog eens bovenop. 69 procent van de jongeren onder 24 jaar heeft voor Milei gestemd. Bij de 45 plussers was dat slechts 40 procent .

Een tweede factor is de rol van de media. Die zijn zoals overal in de kapitalistische wereld in handen van grote magnaten. Gezien diens economische opvattingen zagen zij in Javier Milei een interessante kandidaat. Tot voor kort was hij in de politiek een buitenstaander, maar dankzij een intensief mediaoffensief hebben de mainstream media hem in korte tijd gekatapulteerd tot een bekende vedette.

Javier Milei was een “een keurig geplande mediaconstructie”

Zo werd hij in het jaar 2018 bijvoorbeeld 235 geïnterviewd. Geen enkele andere figuur in de politiek kwam ook maar in de buurt van deze cijfers. Hetzelfde gebeurde in de jaren daarna. Hij was, zoals Atilio Borón zegt “een keurig geplande mediaconstructie”.

Hij werd door de dominante media succesvol gepresenteerd als fris, nieuw en jeugdig, ondanks het feit dat hij 53 jaar is.

Een derde factor is de zwakte van het centrumlinkse Peronistisch[2] blok, dat sinds 2019 aan de macht is o.l.v. president Alberto Fernández. Deze Peronist probeerde wel een sociale koers te varen. Maar in een land met een staat die zwak en inefficiënt is, was dat onvoldoende om succesvol het hoofd te bieden aan de verwoestingen veroorzaakt door jarenlange sociale en economische afbraak.

Deze partij heeft ook nagelaten om de ideeënstrijd te voeren. Het gevolg is de triomf van de ‘antipolitiek’ waarbij de politieke klasse en de staat gezien worden als corrupte of roofzuchtige agenten terwijl de rol van het grootkapitaal en de heersende klassen als agenten van collectieve uitbuiting wordt verborgen.

Er werd geen strijd gevoerd tegen het ophemelen van hyper-individualisme en tegen het opgeven of zelfs verwerpen van collectieve actiestrategieën. Dat maakt het voor een populist als Milei gemakkelijker om te scoren.

Omdat er niet echt een alternatief is, hebben heel wat mensen gekozen voor verandering, ook al moet die komen van een halve gare

De verliezende presidentskandidaat van de Peronisten was Sergio Massa. Hij vertegenwoordigde de rechtervleugel van de peronistische coalitie. De linkse en veel populairdere Christina Fernández de Kirchner kon niet aan de verkiezingen deelnemen vanwege een justitiële coup tegen haar. In Argentinië wordt het rechtssysteem gecontroleerd door rechtse oligarchen. Het is extreem corrupt.

Uiteindelijk ging de stembusslag tussen een extreemrechtse ultraliberaal Milei, en een centrumrechtse neoliberaal Massa, die geassocieerd werd met precies hetzelfde neoliberale beleid dat Argentinië in de huidige economische crisis heeft doen belanden.

Gezien het feit dat er niet echt een alternatief is, hebben heel wat mensen gekozen voor verandering, ook al moet die komen van een halve gare. Maar het is een halve gare die tenminste nieuwe ideeën heeft. Liever dat dan het neoliberale rampzalige beleid dat al zo lang van kracht is en dat voor zoveel miserie zorgt.

Dieper graven

De linkse krachten in Argentinië vertonen zeker zwaktes en hebben in het verleden ongetwijfeld fouten gemaakt. Maar om de echte, fundamentele oorzaken op het spoor te komen moeten we dieper graven.

Zoals zoveel landen uit het globale Zuiden voert Argentinië voornamelijk grondstoffen en landbouwproducten uit, zoals maïs, tarwe, soja, rundvlees, goud enz. Dat zijn arbeidsintensieve producten met een lage toegevoegde waarde. De invoer bestaat voornamelijk uit technologie en kapitaalgoederen met een hoge toegevoegde waarde zoals computers, auto’s, medische apparatuur, hoogtechnologische machines, enz.

Zo’n handelspatroon is zeer nadelig omdat je weinig krijgt voor wat je uitvoert en veel moet betalen voor wat je invoert. Het is de klassieke (neo)koloniale structuur waar zoveel landen in het globale Zuiden in vastzitten.

In het verleden hebben de Peronisten gepoogd om dat patroon te doorbreken. Ze wilden meer afgewerkte producten zelf produceren en voerden daartoe o.a. een protectionistisch beleid. Maar dat was niet naar de zin van de elites. In Argentinië is de landbouwproductie grotendeels in handen van conservatieve oligarchen (grote landeigenaars) en naast hun greep op de media en de rechtspraak (zie hoger) hebben zij aanzienlijke invloed op het politiek systeem.

Die oligarchen hebben zich consequent verzet tegen de nationale programma’s van progressieve leiders om het land te industrialiseren. In 1976 kwam er onder hun impuls een militaire dictatuur en die werd later gevolgd door een aantal rechtse regimes afgewisseld met Peronistische regeringen. Deze rechtse regimes maakten een eind aan de industrialisatiestrategie van de Peronisten. Zij de-industrialiseerden het land en legden een neoliberaal economisch beleid op.

Telkens de Peronisten aan de macht kwamen probeerden zij hun industrialisatiestrategie zoveel mogelijk uit te rollen, maar dat was onvoldoende om het structureel probleem waar Argentinië en zoveel andere landen in gevangen zitten, op te lossen.

De oligarchen hebben zich consequent verzet tegen de nationale programma’s van progressieve leiders om het land te industrialiseren

Door de gebrekkige industrialisatie en het nadelige handelspatroon heeft Argentinië voortdurend meer geld nodig om zijn invoer te financieren en neemt het chronisch meer en meer schulden op zich. Door die grote schuldenlast is het land ook volledig afhankelijk van buitenlands kapitaal en verliest het zijn economische soevereiniteit. Het is dan niet meer de verkozen regering maar de internationale kapitaalmarkten en buitenlandse investeerders die de krijtlijnen van het economisch beleid vastleggen.

En uiteraard is dat beleid niet afgestemd op de noden van de Argentijnen, maar op de ‘geldschieters’ van het Noorden. Een ander effect van deze situatie is dat je een systematische ontwaarding krijgt van de eigen munt, en dat wakkert dan weer inflatie aan.

Het asociaal neoliberaal beleid van de afgelopen veertig jaar samen met de woekerinflatie vormen een ideale voedingsbodem voor rechtsextremisme. Gefrustreerde keizers geraken dan gemakkelijk misleid door een demagoog, ook al heeft die de meest extreme en excentrieke ideeën.

In wezen is Javier Milei het product van een neokoloniaal economisch systeem met daar bovenop een neoliberaal beleid.

De soep

Net zoals in Washington werd de overwinning van Milei door de financiële markten op gejuich onthaald. Maar het is zeer de vraag of hij in staat zal zijn om veel van zijn excentrieke plannen door te voeren. Heel wat van zijn plannen, zoals de dollarisering van de economie, zijn in het verleden al uitgeprobeerd, zonder succes.

We hebben hier bovendien te maken met een onervaren president, die geen meerderheid heeft in het parlement en die zal moeten regeren in een land met sterke vakbonden en een geschiedenis van massaprotesten.

Orban, Trump, Johnson, Bolsonaro, Meloni en misschien straks Wilders. Denk niet dat het bij ons niet kan

De soep zal dus niet zo heet gegeten worden als ze wordt opgediend. Maar de verkiezing van Milei is wel geen onbelangrijk feit. Argentinië is het derde belangrijkste land van Latijns-Amerika. De doorbraak van extreemrechts daar zal belangrijke gevolgen hebben, niet alleen voor de regio maar ook voor de hele wereld.

De verkiezing van deze extreemrechtse mafkees is een wake up call voor ons. Orban, Trump, Johnson, Bolsonaro, Meloni, Milei en misschien straks Wilders. Denk niet dat het bij ons niet kan.

Bronnen:

– Atilio Boron analiza el triunfo de Milei: “fue una construcción mediática prolijamente planificada”
– How extremist Javier Milei became Argentina’s president: A story of debt, crisis, and empire

Notes:

[1] De Ku Klux Klan (KKK) is een geheime blanke organisatie in de Verenigde Staten, bekend en berucht omwille van racistisch geweld. De leden ervan legden zich toe op terreur tegen zwarte mensen, andere kleurlingen en strijders voor grondwettelijke rechten. Ze waren ook antisemitisch, homofoob, anti-islamitisch, antikatholiek en anticommunistisch en keerden zich tegen nieuwe immigranten.

[2] Juan Perón (1895-1974) was een populaire president. Hij trouwde met de nog veel populairdere Eva Duarte, beter bekend als Evita. Hij ontvouwde een politiek van sociale en economische hervormingen. Op economisch vlak probeerde hij te breken met het typisch koloniale en neokoloniaal patroon waarbij landen uit het Zuiden voornamelijk goedkope grondstoffen uitvoeren en dure afgewerkte producten invoeren. Aan de staat werd een belangrijke rol toegekend.