Zweeds II lijkt behalve enkele overlevende ministers bijna in niets op Zweeds I. De regering Jambon is radicaal anders dan die van voorganger Bourgeois. Dat is niet alleen omdat de Vlaamse regering onder Jambon uit de schaduw wil treden en, zoals Bart De Wever dat zegt, zich als natie zal gedragen. Ingrijpender is de ruk naar rechts. Al wie de afgelopen jaren de mond durfde te openen, riskeert binnenkort de subsidies te verliezen. Op een bijna obsessionele manier worden moslims geviseerd.

Vluchtelingen en nieuwkomers krijgen de zware rekening gepresenteerd voor de flirt van N-VA met Vlaams Belang. Werkzoekenden worden bedreigd met een opgedreven sanctioneringsbeleid met als klap op de vuurpijl de gedwongen gemeenschapsdienst. Voor wie het financieel moeilijk heeft, is er een vermanende vinger. De wachtlijsten voor sociale woningen of zorg voor personen met een handicap zullen nog langer worden.

We lijsten hier de grootste slachtoffers van het akkoord op.

Vluchtelingen en nieuwkomers

Jarenlang heeft het Vlaams Belang de bevolking bestookt met leugenachtige propaganda over asielzoekers die duizenden euro zouden krijgen en gepensioneerden die veel te weinig krijgen. De regering-Jambon gaat daar nu in mee. Natuurlijk niet door de pensioenen te verhogen, maar door nieuwkomers financieel te straffen.

Asielzoekers verliezen een deel van de kinderbijslag. Pas na tien jaar wettelijk verblijf in Vlaanderen kan iemand toegang krijgen tot de Vlaamse Sociale Bescherming. Dat betekent geen ondersteuning voor mensen met een handicap of een tegemoetkoming voor bejaarden.

Voor nieuwkomers komt er een verplichte inburgeringscursus en een verplicht examen dat ze zelf moeten betalen. De kostprijs bedraagt 360 euro per persoon. Jambon vatte dat platweg samen als: ‘Het toegangsticket voor nieuwkomers zal duurder worden’.

Het stopt daar niet mee. Sociale woningen zijn er enkel nog voor mensen die een ‘lokale binding’ kunnen aantonen. Concreet betekent dat minstens vijf jaar onafgebroken in de gemeente wonen. Er wordt ook een middelentoets aangekondigd, wat wellicht betekent dat het detectivesysteem uit Antwerpen wordt uitgebreid naar heel Vlaanderen. Dure detectives zullen mogen napluizen of kandidaat-huurders geen deel van een huisje geërfd hebben in het land van hun voorouders.

Moslims

Islamhaat is één van de rode draden van dit regeerakkoord. Het duikt zelfs op onverwachte plekken op. Als dat voor een onoplettende lezer niet meteen duidelijk is, zijn er nog altijd de tweets van N-VA-kopstukken die de puntjes op de i zetten. “Vlaamse regering wil geen islamscholen”, tweette N-VA-parlementslid Nadia Sminate. In het regeerakkoord klinkt dat zo: “We willen er zeker van zijn dat Vlaamse scholen de grond- en mensenrechten strikt toepassen.”

Twaalf jaar geleden werd de actiegroep BOEH! (Baas over eigen hoofd) opgericht. Na al die jaren trekken en sleuren leek er eindelijk een definitieve overwinning in zicht. In Leuven won een leerlinge een proces tegen haar school die de hoofddoek verbiedt. Het was de zoveelste keer dat een rechter een school van het Gemeenschapsonderwijs er op wees dat het algemene verbod onwettelijk is. In plaats van eindelijk de grondrechten te respecteren, kiest de nieuwe regering voor de vlucht vooruit. Het verbod zou nu decretaal geregeld worden, zodat leerlingen niet langer naar de rechter kunnen stappen.

Als moskee op zoek gaan naar een erkenning wordt nog meer dan vroeger een lijdensweg. Er komen ‘striktere regels en nieuwe sanctioneringsmogelijkheden’. Voor N-VA-politici biedt dit terrein nog jaren de mogelijkheid om zich te profileren.

Maar het duikt dus ook op onverwachte plaatsen op. De Vlaamse regering wil het voortouw nemen in de strijd tegen gendergerelateerd geweld. Maar er wordt meteen gepreciseerd waar dat volgens hen moet over gaan: “huwelijksdwang, eergerelateerd geweld en vrouwelijke genitale verminking”. Hondenfluitjetaal voor: geweld op vrouwen is iets van ‘hen’, niet van ‘ons’.

Al wie het minder voor de wind gaat

“Armoedebestrijding wordt vooral een strijd tegen armen”, reageerde Netwerk tegen armoede na de lezing van het regeerakkoord. Het meest karikaturale voorbeeld daarvan is natuurlijk dat de regering wil sleutelen aan de definitie van armoede. Alsof een andere berekening voor vollere brooddozen zorgt of voor minder afsluitingen van water en energie.

Het bouwritme voor sociale woningen wordt niet verhoogd. Dat betekent dat de wachtlijsten nog langer zullen worden. Het enige dat de wachtlijsten inperkt, is cynisch genoeg de uitsluitingen van nieuwkomers. Specialisten van de woonmarkt pleiten al lang voor een afschaffing of verlaging van de woonbonus. Dat geld kan immers beter geïnvesteerd worden in sociale woningen of huurtoelagen. Bij de regering Jambon sneuvelt de woonbonus (een flinke slok op de borrel voor veel jonge kopers), maar de vrijgekomen middelen worden niet gebruikt om minder bemiddelde mensen op de woningmarkt te versterken.

Onvoldoende zorg krijgen als je kampt met een handicap leidt ook tot armoede. 15.000 mensen staan er nu op de wachtlijsten. De extra middelen die minister Beke krijgt (270 miljoen) zijn net genoeg om de wachtlijsten niet te laten stijgen. Bovendien moet hij een deel van dat geld gaan halen in de sector zelf via ‘efficiëntiewinsten’.

De auteurs van het regeerakkoord doen ook alsof het armen enkel aan een job ontbreekt en dat je hen dus moet opjagen en sanctioneren tot ze een job hebben.

Middenveld

In het eerste interview dat de kersverse minister-president gaf, liet hij zich ontvallen dat het middenveld geen kaalslag hoeft te verwachten, maar wel een stevige besparing. Er zal geknipt worden in de subsidies. Letterlijk: “Iedereen kan reorganiseren en met minder meer doen.” Gelet op de huidige, zeer gebrekkige financiering van vele middenveldorganisaties, betekent dit dat vele organisaties kopje onder zullen gaan. De kaalslag komt er dus wel degelijk.

Als die kaalslag er niet komt in de vorm van besparingen, dan komt die er wel in de vorm van rechtstreekse politieke ingrepen. We weten al dat het Minderhedenforum er moet aan geloven en dat organisaties die volgens de nieuwe Vlaamse regering gebaseerd zijn op etnisch-culturele identiteit hun subsidies zullen verliezen. En we weten dat de Vlaamse regering zich terugtrekt uit Unia.

Ook middenveldorganisaties die zich inlaten met armoede – concreet gaat het dan bijvoorbeeld over Netwerk tegen Armoede – zullen eraan moeten geloven. Een passage als deze is daarin alleszeggend: “We zorgen dat de middelen zo efficiënt mogelijk worden ingezet en in de eerste plaats ten goede komen aan mensen in armoede zelf en niet zonder meer aan structuren of organisaties.”

En voor organisaties die actief zijn op het terrein van Gelijke Kansen wacht een oefening ‘minder versnippering en een rationalisatie van het werkveld’. De genderkamer van de Vlaamse ombudsdienst zou terechtkomen bij de Vlaamse afsplitsing van Unia. Voor kleinere organisaties als Furia en Ella is dat onheilspellend nieuws.

Waarden

Er is minder geweten over het concrete lot van de kleine bewegingen en het sociaal-culturele werk, maar afgaande op de passage die daarover is opgenomen in het regeerakkoord valt het ergste te vrezen. De nieuwe Vlaamse regering wil een sociaal-cultureel middenveld dat bovenal ‘verbindend’ is en zich inschrijft ‘in de gemeenschappelijke sokkel van waarden en fundamentele rechten en vrijheden’. Net zoals in de rest van het regeerakkoord wordt de notie van fundamentele rechten en vrijheden niet per se verdedigd, maar wel geïnstrumentaliseerd om dissidentie en kritiek in de kiem te smoren. De regering wil het decreet wijzigen en kiest voor het primaat van de politiek. Het bepalen van het subsidiebedrag zal voortaan “autonoom berusten bij de regering” en “bestaande adviesprocedures daaromtrent worden aangepast.”

Alles wijst erop dat deze regering een radicale, kwalitatieve omslag maakt ten aanzien van het middenveld. Dat middenveld verliest zijn autonomie en wordt ofwel ingeschakeld in de uitvoering van het beleid, ofwel het leven zuur gemaakt. In dit regeerakkoord wordt met andere woorden gekozen voor een absoluut primaat van de politiek en een bijhorende depolitisering van het middenveld. Het is, ook in dit geval, aanpassen of opkrassen.

Cultuur

De visie op cultuur die doorheen het regeerakkoord terug te vinden is, is bovenal monocultureel en nationalistisch. Cultuur wordt vrijwel uitsluitend aanzien als een uitdrukking van en middel tot het bewerkstelligen van een collectieve, Vlaamse identiteit en nieuwe investeringen in cultuur worden op die manier ook verantwoord. Enter de Vlaamse Canon.

Nationalisme is ook de voornaamste drijfveer achter de extra investeringen voor het Vlaams Fonds der Letteren en het Vlaams Audiovisueel Fonds. Idem voor het opzetten van een traject om tot een museum van de Vlaamse cultuur en geschiedenis te komen.

Verder worden vooral de grote cultuurhuizen en instellingen goed gesoigneerd en wordt er groot belang gehecht aan de internationale uitstraling van de Vlaamse culturele instellingen. Cultuur wordt promo. Van een ambitieus cultuurbeleid is geen sprake. De enige ambitie die deze regering lijkt te hebben, is het van bovenaf invullen van wat cultuur is en hoort te zijn. Vermoedelijk verklaart dat ook waarom cultuur rechtstreeks onder de bevoegdheid van de minister-president valt.

Media

In dit regeerakkoord wordt afgerekend met de openbare omroep. Er wordt gehamerd op de neutraliteit van de openbare omroep, wat natuurlijk een omfloerste manier is om duidelijk te maken dat de VRT vooral niet te kritisch mag zijn ten aanzien van de nieuwe bewindvoerders. Daartoe zal “een gedegen interne en externe kwaliteitscontrole en rapportering ontwikkeld worden”, zo lezen we.

Op verschillende plaatsen wordt benadrukt dat de VRT “een breed geschakeerd palet aan opinies aan bod moet laten komen”. Aangezien partijen als N-VA en Vlaams Belang zich ten onrechte benadeeld voelen, betekent dat vreemd genoeg nog meer stemmen als Mia Doornaert en Rik Torfs in de nieuwsprogramma’s.

Eveneens opvallend, maar geheel in de lijn met het afzwakken van het kritisch potentieel van de publieke omroep, is de bepaling dat de website van de VRT zich enkel nog mag focussen op audiovisuele content. Weg dus met de analyse en de opiniestukken die nu op VRT NWS te vinden zijn.

Klimaat

Als reactie op de klimaatbetogingen kwam N-VA met haar eigen interpretatie van het ecomodernisme op de proppen: het ecorealisme. Die geest van het ecorealisme zit duidelijk vervat in het regeerakkoord. Er wordt volop ingezet, en vooral gehoopt, op de komst van nieuwe technologieën om de uitstoot tegen te gaan.

Grote systeemshiften of zelfs maar aanzetten daartoe zijn volstrekt afwezig en vaagheid triomfeert. Het lijkt er vooral op dat teruggegrepen wordt naar bestaande recepten – inzetten op renovatie, vergroening van het wagenpark – waarvan reeds aangetoond werden dat ze lang niet effectief genoeg zijn. Geen wonder ook dat ambities worden teruggeschroefd. Het doel om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn, wordt afgezwakt. Nu klinkt het nog dat Vlaanderen tegen 2050 80 procent klimaatneutraal wil zijn.

Het is een slag in het gezicht voor de honderdduizenden Belgen die het voorbije jaar op straat kwamen om een daadkrachtig klimaatbeleid te eisen.