Aviel Verbruggen is niet zomaar de eerste de beste om over kernenergie en zijn impact op het klimaat te schrijven. Hij heeft een loopbaan achter de rug als hoogleraar Energie- en milieueconomie, Energietechnologie en Energiebeleid aan de Universiteit Antwerpen.

Hij dacht reeds na over energie en klimaat in de jaren 1970. Wie zijn ideeën van toen over onder andere kernenergie vandaag herleest kan niet anders dan vaststellen dat hij over de hele lijn gelijk heeft gekregen met zijn inschattingen en beoordelingen.

Het was dan ook niet te verwonderen dat hij van 1998 tot 2014 lid was van de Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de VN, waar hij ondermeer een actieve bijdrage had in het rapport Renewable Energy Sources and Climate Change Mitigation van 2011.

Het IPCC-panel werd in 1988 opgericht en verzamelt honderden experts uit universiteiten, onderzoekscentra, ondernemingen, milieuorganisaties en andere organisaties. Zelf doet het geen onderzoek, maar verzamelt en evalueert bestaand onderzoek dat is gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften.

In 2007 kreeg het panel de Nobelprijs voor de Vrede “voor het vergroten en verspreiden van de kennis over de door de mens veroorzaakte klimaatverandering en voor het bevorderen van maategelen om ze tegen te gaan.”

‘Ongeschikt’ voor media-fastfood-consumptie

In een normale op ethische normen gebaseerde mediawereld zou een persoonlijkheid als Aviel Verbruggen voortdurend gevraagd worden om deskundige commentaar te geven. In de echte huidige wereld daarbuiten is hij daar echter voor ‘ongeschikt’.

Hij is eerst en vooral ‘ongeschikt’, omdat hij de verkeerde boodschap brengt met zijn deskundig pleidooi tegen kernenergie, dat volledig op wetenschappelijk onderbouwde gegevens gebaseerd is.

In de plaats krijgen we roeptoeters en andere mandarijnen die met een heel ‘rebelse’ stijl hun mainstream platitudes breeduit komen verkondigen, liefst zonder tegensprekelijk debat, en al zeker niet in panels waar moderatoren met kennis van zaken kritische vragen zouden kunnen stellen. Zij misbruiken zonder de minste schroom hun academische titels, die geen enkel verband hebben met de materie.

De ‘oplossing’ van de sector? Blijven voortdoen met wat niet werkt. Kleine kerncentrales!  SMR Kraftwerk Westfalen. Foto: Tim Reckman/CC BY-SA 3:0

Aviel Verbruggen is eveneens ‘ongeschikt’ voor het hedendaagse media-format omdat hij geen cliché’s aframmelt, op maat van korte soundbites, maar integendeel de tijd neemt om een argumentatie op te bouwen.

Not done. Meer nog, Aviel Verbruggen is een minzaam mens die anderen niet onderbreekt en echte antwoorden geeft op vragen. Last but not least, Aviel Verbruggen ziet de grote media als een deel van het probleem. Daarom zie je de grootste autoriteit van Vlaanderen over energiebeleid niet op onze beeldbuis.

Deze nieuwssite werd in 2010 opgericht om net tegen dat mainstream discours in te gaan, om de sociale strijd een stem te geven, om aandacht te geven aan die andere kijk op de klimaatverandering, op de sociale strijd in binnen- en buitenland, om het over Julian Assange te hebben, over Palestina en zoveel meer, zeker over energie.

Geen sant in eigen land, wel in de Guardian

Dit boek is een gevolg van een interview met Aviel Verbruggen dat op deze nieuwssite verscheen op 29 augustus 2022. Toenmalige aanleiding voor ons om Aviel Verbruggen uit te nodigen voor een interview was een frontpagina van de Britse topkrant The Guardian van 21 juli 2022.

In dat artikel werd aandacht besteed aan zijn rapport over de megawinsten die de fossiele energiebedrijven al tientallen jaren binnenrijven, met pieken tijdens oorlogen en tijdens economische crisissen.

Die vaststelling werkte Aviel uit in zijn boek, want u leest dat goed: oorlogen en economische crisissen zijn goed voor de energiebedrijven. Crisis of oorlogsgruwel is iets voor de gewone u en ik, niet voor hen. Ons gesprek kan je nog steeds herbekijken, op de website Crisis? Voor u! Niet voor de multinationals. Aviel Verbruggen legt uit hoe ze dat gedaan krijgen of rechtstreeks op YouTube (30:06):

Het werd 5.000 maal bekeken op de nieuwssite en bijna 1.000 maal rechtstreeks op YouTube. De respons op het interview werd zo de aanleiding om zijn boek te schrijven. Kan je dan een boek objectief beoordelen dat je mee hebt veroorzaakt en hebt proefgelezen?

Wel, het voorstel om Aviel te interviewen en om zijn boek te recenseren is niet gedreven door een of ander commercieel belang, door ‘winstcijfers’ maar door een overtuiging, die wij met deze auteur delen. Maar oordeel zelf, beste lezers, over deze recensie.

Aviel Verbruggen heeft tientallen jaren ervaring gebundeld in zijn Energie- en klimaatbeleid ontluisterd. De ondertitel maakt het de kandidaat-koper duidelijk waar dit boek over gaat:

Democratische omwenteling tegen neoliberale doorbraak

Het échte energiebeleid – ver weg van de Opiniepagina’s – wordt nog steeds gedreven door winstbejag. Het is waanzin te geloven dat de grote energiebedrijven een partner kunnen zijn voor een ecologisch verantwoorde transitie.

Ik schrijf deze recensie, terwijl in de oliestaat Dubai de klimaatconferentie COP28 doorgaat, gesponsord door – jawel – de energiebedrijven en onder leiding van het hoofd van het oliebedrijf van Dubai …

In de denktanks achter deze bedrijven zitten geen dommeriken. Zij hebben door dat de publieke opinie een ander energiebeleid wil, waar zij geen plaats in hebben. Maatschappelijk verantwoord energiebeleid is immers volledig in strijd met de logica van hun ‘vrije markt’.

Dit neoliberale dogma moet je omtalen naar zijn echte betekenis. De ‘markt’ van energie is alleen ‘vrij’ voor de megabedrijven, niet voor u en ik. Bovendien, het is niet eens een ‘markt’, want als er een ding is dat grote bedrijven nooit zullen aanvaarden is een écht vrije markt.

Wat zij willen – en hebben – is een door de overheid afgeschermde protectionistische closed shop waar democratie en ander ongein zich niet hoort te moeien, een markt die volledig door die bedrijven zelf wordt ‘gereguleerd’.

De goeroes van de neoliberale denktanks en hun mandarijnen weten uiteraard dat je een en ander niet zo cru en openlijk hoort te zeggen. Teveel eerlijkheid is nu eenmaal niet goed voor je imago. Vandaar de enorme reclamebudgetten die de energiesector besteedt aan zijn ‘groene uitstraling’.

Het gaat hier niet zomaar over winstcijfers van een industriesector als een ander. Van alle bedrijfssectoren levert energie de grootste winstcijfers op. Verder is niet een of andere industriesector de tweede grootste bron van winstgaring, op de tweede plaats komt de militaire sector.

Die sector wordt meestal in ‘uitgaven’ uitgedrukt, maar die uitgaven van overheden zijn gewoon de sommen (en dus de winsten) die uitbetaald worden aan wapenproducenten en leveranciers van diensten aan legers.

De militaire sector is tegelijkertijd ook de grootste verbruiker van energie en de grootste milieuvervuiler ter wereld. De strijd voor het klimaat en tegen kernenergie is onlosmakelijk verbonden met de strijd voor vrede.

Wat het boek van Aviel Verbruggen deskundig doet is al de neoliberale mythes over groene groei en andere onzin kraken met argumenten die onweerlegbaar zijn. Zijn boek is ingedeeld in drie grote delen, waarvan de titels alles zeggen.

Deel I. Energie en geld legt uit hoe het energiebeleid gedreven wordt door één motief: geld. We hebben geen flauw idee hoe groot de megawinsten van aardolie en aardgas zijn, zelfs in tijden van economische crisis. Wacht, laat ik dat herformuleren, vooral in tijden van crisis – crisis voor u en ik, niet voor de energiebedrijven.

Deel II. Energie- en klimaatbeleid verwrongen door schijnwaarheid gaat in op de methodiek – want er zit wel degelijk een doordachte methode achter – van de Europese Commissie om een echt groen energiebeleid telkens weer uit te stellen, te verdraaien, te saboteren en er zelfs in te slagen de beleidskeuzes zo in elkaar te steken dat de betrokken bedrijven er aan verdienen. Het systeem van emissiehandel is op maat van de bedrijven gemaakt, als ze die handel al niet zelf hebben ontworpen via hun uitgebreide lobbymachine in Brussel.

Wat is dan je alternatief?

Het is zowat de meest gestelde vraag die eender welk pleidooi voor verandering – niet alleen voor energie – voor de voeten geworpen krijgt. Niet dat er naar het antwoord geluisterd wordt. Aviel Verbruggen is echter géén doemdenker. Hij wijt een volledig derde deel aan zijn democratisch alternatief.

Deel III. De gemeenschappelijke toekomst maken geeft een overzicht van de geschiedenis van energie en van de mogelijkheden die er wel degelijk zijn om de loop van die geschiedenis te wijzigen. Het kan wel degelijk anders. Dat legt Aviel uit in het laatste hoofdstuk van zijn boek:

Zijn Manifest voor daadwerkelijke democratische omwenteling verdient een afzonderlijke publicatie in zakformaat. De mensheid staat voor een enorme uitdaging. Niet meer of niet minder dan een democratische omverwerping van het fossiele systeem.

Het antwoord van de jeugd: ‘Dit gaat over onze toekomst’. Foto: Han Soete

Je leert ook behoorlijk wat over de geschiedenis van energie en hoe die vanaf de 20ste eeuw – in historische termen is dat zeer recent – zijn ongebreidelde expansie heeft gekend, al waren er reeds de voorboden tijdens de eeuw ervoor, tijdens het begin van de industriële revolutie.

Een ding is zeker: hopen dat de verandering gaat komen van “de bedrijven die het meest verantwoordelijk zijn voor de rampzalige toestand … waarin we zijn verzeild” getuigt van “misleidende en kwaadaardige naïviteit”. “Een forse aanpak van onderop is de enige weg van de toekomst”.

De drie Delen omvatten totaal 7 hoofdstukken, die telkens afsluiten met een handige rubriek Te Onthouden. Ter afsluiting dit citaat waarin Aviel Verbruggen opsomt aan wie en wat hij dit boek opdraagt:

‘Democratie heeft nood aan onafhankelijke, integere journalisten. Brutale macht- en geldbelangen vervolgen en vermoorden hen. Julian Assange wordt al dertien jaar vervolgd. De Palestijnse journaliste Shireen Abu Akleh werd op 11 mei 2022 vermoord door het Israëlische bezettingsleger. Deze opdracht eert de inzet en de moed van integere verdedigers van de persvrijheid.”

Aviel Verbruggen. ‘Energie- en klimaatbeleid ontluisterd – Democratische omwenteling tegen neoliberale doorbraak.’ Garant, Antwerpen-Apeldoorn, 2023, 242 pp. ISBN 978 9044 1393 58

Je kan Aviel Verbruggen volgen op zijn website avielverbruggen.be.