Bij een verrassingsaanval vanuit Gaza werden op zaterdag 7 oktober meer dan 1.000 Israëlische burgers gedood en 220 soldaten en 45 politieagenten. De aanval werd uitgevoerd onder leiding[1] van Hamas. Daarbij werden veel burgers gedood en gijzelaars meegenomen, inclusief kinderen en ouderen. Dat is duidelijk in strijd met het oorlogsrecht.

Wereldwijd is er veel verontwaardiging over deze daden, maar wat er niet wordt bij gezegd is dat zowel het ontstaan als de huidige sterkte van Hamas voor een belangrijk deel te danken is aan een doelbewuste politiek van achtereenvolgende Israëlische politieke leiders.

Verdeel en heers

In 1976 werden de gemeenteraadsverkiezingen op de Westelijke Jordaanoever gewonnen door de PLO[2] en seculier Palestijn links. Als tegenzet keurde de Israëlische militaire regering een paar dagen later in Gaza de opkomst goed van ‘Islamitische Vereniging’, waarvan het doel was de moslimreligie te verspreiden door middel van culturele en sportieve activiteiten.

Zowel het ontstaan als de huidige sterkte van Hamas is voor een belangrijk deel te danken aan een doelbewuste politiek van Israël

De spirituele leider ervan was Ahmad Yassin, hij zou later Hamas oprichten. De uitleg van de toenmalige militaire regering luidde: “Het is beter voor de Palestijnen om te bidden, dan zich zorgen te maken over de politiek”.

In 1981 werd de Egyptische president Anwar El-Sadat vermoord door islamitische extremisten. Tientallen Palestijnse radicale islamitische studenten werden uit Egypte verdreven en kregen van Ariel Sharon, de toenmalige Israëlische minister van Defensie, de toestemming om zich in Gaza te vestigen. Deze studenten werden later de leiders van Hamas en de Islamitische Jihad.

Het jaar daarop gaf Israël groen licht – en, volgens sommigen, een materiële bijdrage – voor de bouw van het gebouw van de Islamitische Vereniging. In 1987 werd Hamas opgericht.

Het ‘maaien van gras’

De laatste tien jaar ligt de hoofdverantwoordelijkheid voor de versterking van Hamas bij Netanyahu, die sinds 2009 nagenoeg onafgebroken aan de macht is.

Volgens de Israëlische retoriek en die van Netanyahu is Hamas de vijand nummer één. Dat is een geknipte dekmantel om de blokkade te handhaven tegen Gaza en om er om de zoveel jaar een oorlog tegen te starten. Maar tezelfdertijd verschaft Hamas voor Netanyahu een prima excuus om zijn cynische agenda door te voeren.

Volgens de Israëlische kwaliteitskrant Haaretz was het doel van Netanyahu om een situatie te creëren waardoor er geen onderhandelingen komen voor een tweestatenoplossing. Door Hamas te versterken slaat hij twee vliegen in een klap.

Hamas verschaft voor Netanyahu een prima excuus om zijn cynische agenda door te voeren

Vooreerst bestendigt hij op die manier de tweespalt tussen de Palestijnse Autoriteit (PA) op de Westelijke Jordaanoever en Hamas in Gaza,[3] wat hem het argument verleent dat de PA niet alle Palestijnen vertegenwoordigt. Ten tweede is een sterk en actief Hamas een uitstekend alibi om niet te moeten onderhandelen met ‘extremisten’.

Volgens de Palestijnse politieke analist Yousef Munayyer is er beslist “dat een situatie van voortdurende politieke instabiliteit en geweld te verkiezen is boven het sluiten van een soort grotere politieke overeenkomst die daadwerkelijk zou leiden tot een definitieve status die vrede brengt tussen Israëli’s en Palestijnen”.

De Israëlische strategie ten aanzien van Hamas zou je kunnen omschrijven als ‘het maaien van gras’: laat deze beweging maar wat groeien, maar militante en militaire inspanningen worden onderdrukt door middel van regelmatige grondinvasies en bombardementscampagnes (die door de jaren heen duizenden Palestijnse burgers hebben gedood).

Hamas als troef

Netanyahu heeft deze cynische strategie zelf nooit publiekelijk uitgesproken, maar intern deed hij dat wel en andere hooggeplaatsten deden het in zijn plaats. Zo bijvoorbeeld generaal-majoor Gershon Hacohen van de Israëlische reservisten: “We moeten de waarheid vertellen. De strategie van Netanyahu is om de optie van twee staten te voorkomen, dus maakt hij van Hamas zijn naaste partner. Hamas is openlijk een vijand. In het geheim is het een bondgenoot.”

In een door Wikileaks gelekte diplomatieke correspondentie tussen Amos Yadlin, het toenmalig hoofd van de inlichtingendienst van de Israëlische strijdkrachten (IDF) en Richard Jones, de VS-ambassadeur in Israël, zegt Yadlin dat “Israël ‘blij’ zou zijn als Hamas Gaza zou overnemen, omdat de IDF Gaza dan als een vijandige staat zou kunnen behandelen”.

“Israël zou ‘blij’ zijn als Hamas Gaza zou overnemen, omdat de IDF Gaza dan als een vijandige staat zou kunnen behandelen”

Bezalel Smotrich, de huidige Israëlische minister van Financiën en een van de meest extremistische leden van de uiterst rechtse regeringscoalitie was in een interview in 2015 zeer openhartig over de aanpak van Hamas: “De Palestijnse Autoriteit is een last, en Hamas is een troef. Hamas is een terroristische organisatie, niemand zal haar erkennen, niemand zal haar status geven bij het Internationaal Strafhof, niemand zal haar een resolutie laten indienen bij de VN-Veiligheidsraad.”

Die uitspraken deed hij op een moment dat de Palestijnse Autoriteit vooruitgang boekte op het internationale toneel, door de VN-erkenning van Palestina en een onderzoek van het Internationaal Strafhof (ICC) naar Israëlische misdaden in Palestina voor elkaar te krijgen.

Dat zag Smotrich met lede ogen aan. “Abu Mazen (daarmee verwijzend naar Mahmoud Abbas, president van de PA) verslaat ons op belangrijke gebieden. En Hamas zal op dit punt, naar mijn mening, een aanwinst zijn.” Op een ander moment zei hij “dat de PA op internationale fora grote schade aan Israël toebrengt, en dat het voor Israël beter is om aan de ineenstorting ervan toe te werken”.

Steun aan Hamas

Tussen 2012 en 2018 gaf Netanyahu aan Qatar de goedkeuring om voor ongeveer een miljard dollar financiële steun te geven aan Gaza. Minstens de helft daarvan bereikte Hamas, inclusief de militaire vleugel.

Volgens de Times of Israël verklaarde Netanyahu op een bijeenkomst van zijn partij dat diegenen die tegen een Palestijnse staat zijn, de overdracht van geld naar Gaza moeten steunen, omdat het handhaven van de scheiding tussen de PA in de Westelijke Jordaanoever en Hamas in Gaza de oprichting van een Palestijnse staat zou verhinderen.

Tussen 2012 en 2018 gaf Netanyahu aan Qatar de goedkeuring om voor ongeveer een miljard dollar financiële steun te geven aan Gaza

Een andere geldstroom kwam er via arbeiders uit Gaza die in Israël gingen werken. Israël wilde het aantal werkvergunningen voor die arbeiders verhogen en Hamas werd bij de discussies daarover betrokken. Nadat Netanyahu in januari 2023 weer aan de macht kwam, is het aantal werkvergunningen sterk gestegen.

In de beginjaren was Hamas een kleine amateuristische verzetsorganisatie. Door de cynische strategie van Israël wist het zich om te vormen tot een efficiënt en dodelijk leger.

Volgens The Economist behandelde Netanyahu Hamas ook als een legitieme macht in Gaza. Zo keurde hij in 2011 een deal goed, waarbij één Israëlische soldaat werd geruild met 1027 Palestijnse gevangenen. Die ruil verhoogde uiteraard de positie van Hamas onder de Palestijnen.

“Door de PA te ondermijnen en haar militante rivaal te versterken, zou Netanyahu beter kunnen beweren dat Israël geen “partner voor vrede” heeft. Maar de Palestijnen trokken een andere, zij het voorspelbare les: dat de enige manier om concessies van Israël af te dwingen geweld is”, aldus The Economist.

Opvallend is ook dat de regeringen onder leiding van Netanyahu sinds 2014 nagenoeg een oogje dichtgeknepen hebben voor de brandbommen en raketbeschietingen vanuit Gaza.

Strategie gefaald

Tot aan de grootschalige verrassingsaanval van vorige week leek de Israëlische regering te geloven dat het delicate evenwicht met Hamas eeuwig zou kunnen duren.

Volgens Tareq Baconi, die werkt voor een Palestijnse denktank, “is het bestuur van Hamas in de Gazastrook een grote troef geweest, vooral omdat het Israël liet geloven dat het twee miljoen Palestijnen in een kooi kan stoppen”. Dat geloof is nu aan diggelen geslagen.

“Het bestuur van Hamas is een grote troef geweest omdat het Israël liet geloven dat het twee miljoen Palestijnen in een kooi kan stoppen”

De conclusie van Haaretz is scherp: “Men moet erkennen en duidelijk en expliciet stellen dat, aan Israëlische zijde, de persoon die de fundamentele verantwoordelijkheid draagt voor het doden van meer dan duizend Israëli’s door Hamas Benjamin Netanyahu is – de heimelijke, maar ook effectieve en essentiële bondgenoot van Hamas.”

Deze strategie is ook mee verantwoordelijk voor het bloedbad en de humanitaire catastrofe die Israël nu aan het aanrichten is in een van de meest dichtbevolkte regio’s van de wereld.

Notes:

[1] In de mainstream media wordt de aanval exclusief toegeschreven aan Hamas, terwijl hij in werkelijkheid uitgevoerd werd door verschillende Palestijnse verzetsbewegingen, waarvan Hamas wel veruit de grootste en belangrijkste is.

[2] De Palestijnse Bevrijdingsorganisatie, meer bekend onder de Engelse afkorting PLO (Palestine Liberation Organization) is een koepelorganisatie van Palestijnen die streven naar een eigen staat. De organisatie werd opgericht in 1964. De PLO omvat de belangrijkste partij Fatah, het Democratisch Front voor de Bevrijding van Palestina (DFLP), het Palestine Liberation Front (PLF), het Arab Liberation Front (ALF), het Popular Struggle Front (PSF) en enkele kleinere groeperingen.

[3] Na een splitsing met Hamas in 2007 was het gezag van de PA beperkt tot de Westelijke Jordaanoever. In Gaza kreeg Hamas het voor het zeggen.