Terwijl Frankrijk nog volop aan het lobbyen is om 11 lidstaten van de West-Afrikaanse alliantie ECOWAS te mobiliseren tegen de militaire staatsgreep in Niger, wordt de voormalige Franse kolonisator opnieuw geconfronteerd met een militaire opstand tegen zijn postkoloniale dominantie.

Het is nog wat vroeg om met zekerheid te stellen dat ook deze staatsgreep in het kleine Gabon effectief is gelukt. In ieder geval is het een zoveelste kopzorg meer voor Frankrijk, dat een van zijn meest trouwe bondgenoten ziet wankelen.

Gabon?

Gabon is een naar Afrikaanse maatstaven klein land acht keer zo groot als België, met slechts 2,4 miljoen inwoners. Er wonen 63 jaar na de formele onafhankelijkheid in 1960 nog steeds 10.000 Franse burgers, proportioneel het hoogst aantal van alle voormalige Franse kolonies.

Kort na de onafhankelijkheid werd Gabriël M’ba vrij snel tot president verkozen met ruime Franse steun en zonder reële politieke oppositie, die door hem bijzonder hard werd onderdrukt. Een militaire staatsgreep van enkele jongere officieren tegen zijn bewind duurde slechts drie dagen van 17 tot 19 februari 1964, tot Franse paracommando’s de opstand neersloegen en M’ba terug installeerden als president.

M’ba stierf onverwacht twee jaar later en werd opgevolgd door zijn vicepresident Omar Bongo die in 2005 het langst zetelende staatshoofd ter wereld was. Hij installeerde een éénpartijstaat en liet zich daarna om de vier jaar ‘herverkiezen’. Bij zijn overlijden in 2009 werd zijn zoon Ali Bongo zijn opvolger, die recent nog werd ‘herverkozen’ voor de derde keer op rij.

🇬🇦 After the coup of French-installed President Ali Bongo in Gabon, a Rothschild-funded mining company has SUSPENDED ALL operations. pic.twitter.com/9kuaiL9rUv

— Jackson Hinkle 🇺🇸 (@jacksonhinklle) August 30, 2023

Ali Bongo is een van de rijkste Afrikanen, een hele prestatie in een land met dergelijk kleine bevolking met alleen aardolie en mangaan als bron van inkomsten.  Zijn persoonlijk vermogen wordt op meer dan 1 miljard dollar geschat.

Frankrijk heeft 350 militairen gestationeerd in Gabon. In Mali en Burkina Faso werden de Franse troepen al aan de deur gezet. De militaire junta in Niger eist het vertrek van de Franse troepen en van de ambassadeur, wat door Frankrijk categoriek wordt geweigerd.

Gabon is een Centraal Afrikaans land gelegen aan de Atlantische kust tussen Equatoriaal Guinea, Kameroen en Congo-Brazzaville. De hoofdstad heeft nog steeds de koloniale naam Libreville, een maar dan ironische naam voor een land dat tot 1960 koloniaal werd bestuurd en sindsdien onder een door Frankrijk gesteunde éénpartijstaat leefde.

Map: africaguide.com

Na de recente staatsgreep kwamen vrij snel grote massa’s betogers op straat en vernielden posters van Ali Bongo in het straatbeeld. Volgen Joseph Borrell, de Hoge vertegenwoordiger van de EU voor Buitenlandse Zaken, verhoogt deze coup de instabiliteit in de regio.

Het Franse mijnbedrijf Eramet zette voorlopig de exploitatie stil van zijn mijn in de stad Moanda, waar de grootste mangaanmijn ter wereld gelegen is. Het bedrijf haalt 48 procent van zijn inkomsten uit deze ene mijn. Het ruwe mangaanerts wordt onbewerkt uitgevoerd en in zijn Franse, Chinese en VS-fabrieken verwerkt tot hoogwaardige allooien.

Mangaan (Mn) is een veel voorkomend metaal dat in kleine hoeveelheden aan roestvrij staal wordt toegevoegd, vooral om de weerstand tegen erosie te versterken en wordt ook gebruikt in rubber, in glas en ceramiek en in meststoffen.  Het is tevens een belangrijk element in het menselijk metabolisme voor het beendergestel, de lever, de nieren en de hersenen.

Er zijn echter zeer weinig plaatsen waar mangaanerts in voldoende hoeveelheid aanwezig is voor winstgevende mijnbouw.  Hoewel het dus in heel wat landen te vinden is zijn er slechts weinig landen waar het effectief wordt geëxploiteerd. Gabon is de vierde grootste exporteur ter wereld na Zuid-Afrika, China en Australië, boven Brazilië, India, Maleisië en Oekraïne (volgens de cijfers van 2015).

Het bekende verhaal

De winsten van de mijnbouw in Gabon gaan uitsluitend naar een kleine plaatselijke elite, in dit geval de vrij beperkte entourage van president Bongo, terwijl het leeuwendeel het land verlaat in de vorm van winsten voor Franse multinationals.

🇬🇦 After the coup in Gabon, revolutionaries uncovered suitcases & bags in the ousted President’s family home filled with bundles of banknotes, CFA francs, dollars and euros.‌‌ pic.twitter.com/beh3M26RQi

— Jackson Hinkle 🇺🇸 (@jacksonhinklle) August 30, 2023

Daarnaast heeft het land ook petroleum in zijn bodem. Export van ruwe aardolie is goed voor 60 procent van het bnp van Gabon. Desondanks leeft een derde van Gabon onder de armoedegrens, meer dan 40 procent van alle jongeren tot 24 jaar hebben geen inkomen en zij die wel werk hebben werken aan lage lonen in onzekere en onveilige omstandigheden. Het valt dan ook niet te verwonderen dat het straatprotest na de coup vooral jongere Gabonezen aanspreekt.

De VS hebben nog geen duidelijk standpunt ingenomen, maar zullen waarschijnlijk hetzelfde doen wat ze ook in Niger en Burkina Faso deden: enerzijds de coup retorisch veroordelen door op te roepen tot herstel van de orde en respect voor de democratische regels, echter zonder het een ‘coup’ te noemen, in de hoop stilaan de plaats van de Fransen in te nemen.