Het zoveelste einde van Françafrique

Daags voor hij op een tweedaagse Afrika-tournée vertrok – naar Gabon, Angola, Congo-Brazzaville en de Democratische Republiek Congo – omschreef president Macron het doel van deze rondreis door Centraal-Afrika:

“Afrika is geen invloedssfeer. We moeten overstappen van een logica van hulp naar een logica van solidaire investeringen. Van de 17 bezoeken aan Afrika waarbij ik 21 landen aandeed, wil ik voor ons één vereiste benadrukken, namelijk dat we een grote bescheidenheid moeten tonen ten opzichte van wat er op het Afrikaanse continent gebeurt.

De weg van Françafrique[1] is vandaag een doodlopend straatje. (…) De afgelopen 6 jaar zijn we een andere weg ingeslagen. Een weg die inhoudt dat wij (…) de Afrikaanse landen beschouwen als partners met wie we gedeelde belangen en verantwoordelijkheden hebben.”

Zoals Hollande en Sarkozy vóór hem, en zoals hijzelf in 2017, kondigt de Macron van 2023 dus opnieuw het einde van Françafrique aan.

Meer dan 50 Afrikaanse verenigingen, vakbonden en politieke partijen ondertekenden een open brief over het bezoek van Macron aan Gabon

De media koppelden de uitspraken en de tournee van Macron vanzelfsprekend aan de moeilijkheden die Frankrijk ondervindt in Burkina, Mali, de Centraal-Afrikaanse Republiek en meer in het algemeen in West-Afrika en zelfs op het hele continent.

Toch bleven ze grotendeels doof voor de reacties op het bezoek van Macron aan Centraal-Afrika. Zo ondertekenden meer dan 50 Afrikaanse verenigingen, vakbonden en politieke partijen een open brief over het bezoek aan Gabon. De conclusies van die verenigingen was niet mals.

Potten- en pannenconcert voor Macron

“Stop met Françafrique! Stop met de pseudo-onafhankelijkheid van Gabon. Stop met de plundering van de rijkdommen van het land ten voordele van Frankrijk en ten nadele van de Gabonezen. Stop de Franse militaire aanwezigheid in Gabon en ontmantel de 6^de BIMA-basis (een Franse marinebasis, nvdr).

Stop het gedwongen gebruik van de op de nazi’s geïnspireerde munt CFA-frank.[2] Stop de Franse steun aan de huidige dictatuur. Kortom, laat de Gabonezen hun lot in eigen handen nemen. Zolang dit niet gebeurt, moet u weten, mijnheer Macron, dat u niet welkom bent in Gabon, en dat wij u op 1 en 2 maart zullen verwelkomen op een ‘potten- en pannenconcert’.”

Deze open brief was niet alleen door Gabonese organisaties ondertekend, maar ook door verenigingen uit Benin, Burkina Faso, Burundi, Kameroen, de twee Congo’s, Ivoorkust, de Comoren, Djibouti, Egypte, Guinee, Mali, Niger, Tsjaad en Togo. En door pan-Afrikaanse organisaties.

“Wij zijn wij zeer verbaasd over uw plotselinge belangstelling voor ons land, zes maanden vóór hier presidentsverkiezingen plaatsvinden”

Als deze organisaties en politieke partijen onderstrepen dat wat Macron in zijn toespraak verdedigt haaks staat op het tijdstip van het bezoek aan Gabon.

“Nu u zich opmaakt om voor het eerst als president van Frankrijk voet op Gabonese bodem te zetten, zijn wij zeer verbaasd over deze plotselinge belangstelling voor ons land, zes maanden vóór hier presidentsverkiezingen plaatsvinden, terwijl u al zes jaar aan de macht bent!

Aangezien u momenteel interesse voor Gabon lijkt te hebben, willen wij u en uw medeburgers eraan herinneren wat er van dit land is geworden onder het huidige regime, want het is aan dat regime en niet aan het Gabonese volk dat u eer bewijst.”

Regime in Gabon, een van de pijlers van de Françafrique

Het regime van Ali Bongo dat Macron steunt, is inderdaad één van de belangrijkste pijlers van de Françafrique die hij zegt naar het museum van de geschiedenis te willen verwijzen.

Ali Bongo heeft zich tijdens de verkiezingen van augustus 2016 met geweld aan de macht gebracht door met zware wapens het hoofdkwartier van zijn rivaal Jean Ping, die massale fraude aan de kaak stelde, aan te vallen.  Met meer dan honderd slachtoffers tot gevolg. De pijlers van de Françafrique gaan steunen, het is wel een erg vreemde manier om ermee te breken.

Reactie in Congo: waarom blijft u Rwanda steunen?

De tussenstop in de Democratische Republiek Congo (DRC) was een ander voorbeeld van de pseudo-breuk van Macron met Françafrique, of beter: van zijn echte strategie om Françafrique te herschikken na zijn tegenslagen op politiek en  veiligheidsvlak in West-Afrika en zijn economische tegenslagen op het hele continent.

Ook in de DRC is de Franse president niet welkom, zo verklaren 20 burgerbewegingen van de DRC op 3 maart in een persbericht. In een andere verklaring, deze keer ondertekend door 150 Congolese ngo’s, wordt de Franse steun aan Rwanda aan de kaak gesteld. Rwanda is één van de belangrijkste ondersteuner van de guerrillabeweging M23 die dagelijks bloedbaden aanricht in het oosten van Congo.

“Frankrijk heeft tot nu toe geen diplomatieke en al helemaal geen economische sancties tegen het regime in Kigali uitgevaardigd. Het bevestigt daarmee zijn reputatie als land met dubbele maatstaven tegenover autocratische regimes die garant staan voor de Françafrique en die hun bevolking onderdrukken.”

Parijs is van plan om sancties te eisen en te verkrijgen tegen Mali of Burkina, maar zwijgt inderdaad oorverdovend over de bloedige praktijken van zijn Rwandese bondgenoot.

Kuifje in Congo

De tussenstop in Kinshasa werd ook gekenmerkt door een incident tijdens de gezamenlijke persconferentie met de Congolese president, dat doet denken aan Kuifje in Congo. De bescheidenheid waar Macron zich in zijn toespraak van 2 maart op beriep, maakt hier plaats voor een arrogantie en paternalisme uit de tijd van de kolonisatie. Macron rept met geen woord over de talrijke militaire inmengingen in Congo en slaat een professorentoontje aan om het Congolese volk en de president de les te lezen.

“Sinds 1994 bent u er niet in geslaagd om de soevereiniteit van uw land te herstellen, niet militair, niet op het gebied van veiligheid, en niet administratief. Dat is een realiteit. Men moet geen schuldigen zoeken buiten de grenzen. […] U moet niet verbaasd zijn dat de pers u vragen stelt als ze hoort dat er problemen zijn. Dat gebeurt ook bij ons. En bij ons, als er politieke wandaden worden begaan, zijn er processen. Dit schept een democratie die soms levendig is, maar door deze bevraging ontstaat er een waarheid.”

Congolese president tegen Macron: “Stop met te denken dat u altijd weet wat het beste voor ons is”

De Congolese president had de neokoloniale arrogantie onmiddellijk door en antwoordde meteen met: “Bekijk ons anders, respecteer ons, beschouw ons als echte partners. En hou op met die paternalistische blik, stop met te denken dat u altijd weet wat het beste voor ons is.”

Terecht stonden de Congolese sociale media vol met berichten die de arrogantie en het paternalistisme van de Franse president een verhaal van ’Kuifje in Congo’ noemden. Achter het gepraat over bescheidenheid en het einde van de Françafrique gaat de logica van de Franse neokoloniale predatie schuil.

Dit is de vertaling door Frans De Maegd van het eerste deel van een videoboodschap in de reeks ‘De wereld van onderuit’ op Investig’action.

Om meer te weten:

– Lettre ouverte à l’attention de son excellence Monsieur Emmanuel Macron Président de la République française signé par plus de 50 associations et partis africains 
– Tournée en Afrique de Macron : « un mélange de Tintin au Congo et d’OSS 117 », dénonce Taché
– Patrice Talon Sur Lci: « Il Faut Impérativement Contrôler Les Naissances En Afrique »

Notes:

[1] Françafrique verwijst naar de bijzondere relatie die Frankrijk met zijn oude Afrikaanse kolonies heeft. Oorspronkelijk werd het woord in positieve zin gebruikt, maar tegenwoordig verwijst het vooral naar het schimmige neokoloniale netwerk waarin Franse en Afrikaanse zaken- en privébelangen worden behartigd.

[2] De CFA-frank is de munteenheid die gebruikt wordt in twaalf voormalige Franse koloniën, een voormalig Portugese kolonie en een voormalig Spaanse kolonie in Afrika. De munt is in waarde gekoppeld aan de Franse frank. Eind 2019 besloten acht landen de munt niet meer te gebruiken, waardoor er nog zes landen over zouden zijn die de munt gebruiken. De invoering van de nieuwe munt werd echter uitgesteld in verband met de coronapandemie.