Laatste update: 1 juli 11u25.

Na zijn overwinning op Marine Le Pen in de presidentsverkiezingen van 2017 nam Emmanuel Macron zijn intrek in het Elysée met de missie om Frankrijk te bevrijden van de aantrekkingskracht van extreemrechts.

Die aantrekkingskracht was het resultaat van meer dan dertig jaar hardvochtig neoliberaal beleid, waarbij aan de ene kant de rijken in de watten worden gelegd en aan de andere kant de gewone man of vrouw de buikriem moet aanhalen.

Catastrofale balans

De combinatie van asociaal beleid en een autoritaire en repressieve aanpak had zwaar ingehakt op het vertrouwen en het geloof in de politiek. De beweging En Marche van Macron was een poging vanuit het establishment om die legitimiteitscrisis aan te pakken.

Macron brak met de oude partijstructuren en werkte met een goed uitgedokterde marketingcampagne. Die focuste vooral op zijn persoon als een vernieuwer en sympathieke gast. In eigen land zijn er sterke gelijkenissen met de aanpak van Conner Rousseau en Vooruit.

De beweging van Macron was een poging vanuit het establishment om de legitimiteitscrisis aan te pakken

Maar de inhoud zelf veranderde nauwelijks, het was vooral de vorm die werd opgefrist. De rebranding werkt eventjes, maar na verloop van tijd krijgen veel mensen door dat de zogenaamde politieke vernieuwing hun eigen situatie nauwelijks verbeterde. Integendeel.

Marcron, zelf een rijke bankier, voerde een hele reeks antisociale maatregelen in, zoals de verhoging van de pensioenleeftijd en een herziening van de arbeidswetgeving waardoor het voor bedrijven gemakkelijker wordt om werknemers te ontslaan.

Tezelfdertijd legde hij de rijken en bedrijfsleiders in de watten. Hij schafte de solidariteitsbelasting af en verlaagde de vennootschapsbelasting. Terwijl de gewone bevolking kreunde onder de stijgende energieprijzen en levensduurte boekten de 40 grootste bedrijven historische winsten. Niet voor niets wordt hij de “president van de rijken” genoemd.

Om in de gunst te komen van aanhangers van Marine Le Pen schoof Macron en zijn regeringsploeg steeds verder op naar rechts. Zo vond de minister van Binnenlandse Zaken van Macron dat Marine Le Pen “een beetje zacht en weifelend” was in haar standpunten over secularisme en islamisme.

In plaats van een dam op te werpen tegen rechtsextremisme wakkerde Macron dit m.a.w. nog verder aan door het deels te kopiëren en te legitimeren. Een gelijkaardig opbod zien we in eigen land en de rest van Europa.

In plaats van een dam op te werpen tegen rechtsextremisme wakkerde Macron dit nog verder aan door het deels te kopiëren en te legitimeren

Om belangrijke maatregelen erdoor te krijgen, aarzelde hij niet om het parlement buiten spel te zetten. Dat was bijvoorbeeld het geval met de verhoging van de pensioenleeftijd. Gelet op het feit dat zijn populariteit al jaren een stuk onder de 50 procent lag, kan je zeggen dat hij tegen zijn bevolking regeerde.

Dat kwam pijnlijk tot uiting bij de voorbije Europese verkiezingen van 9 juni. Toen haalde zijn partij een schamele 15,2 procent terwijl de extreemrechtse partij van Marine Le Pen meer dan het dubbele haalde.

Kortom, de balans van zijn beleid is catastrofaal. Hij heeft de traditionele centristische partij mee helpen vernietigen, voerde een repressief, autoritair, antisociaal en ultraliberaal beleid en heeft als kers op de taart extreemrechts gelegitimeerd.

Roekeloze gok

Na de bijzondere lage score bij de Europese verkiezingen nam Macron het drastische besluit om vervroegde verkiezingen uit te schrijven. Het lijkt erop dat het zijn bedoeling was om de Franse kiezers wakker te schudden en te confronteren met hoe (erg) het zou zijn als de in zijn ogen extreme partijen aan de macht zouden zijn.

Een merkwaardige strategie, vermits hij zelf mee verantwoordelijk is voor de vernietiging van het politieke centrum. Bovendien is het een felle onderschatting van de grote boosheid die leeft onder grote delen van de bevolking en waar hij nota bene zelf voor gezorgd heeft.

Het was de vlucht vooruit. Sinds hij in 2022 herkozen werd, heeft zijn regering 28 moties van wantrouwen overleefd. De kans was groot dat hij een nieuwe motie bij de begrotingsbehandeling in september niet zou overleven. Door nu het parlement te ontbinden, wou Macron de keuze en timing in eigen hand houden.

Maar de vervroegde verkiezingen waren een buitengewoon risicovolle gok. Het imago van de president was zo beschadigd dat veel van zijn eigen kandidaten zijn foto niet eens gebruikten op hun campagneflyers. Bondgenoten begonnen zich van hem te distantiëren.

Voor Macron zijn de resultaten desastreus terwijl extreemrechts als overwinnaar uit deze eerste ronde komt. De groep rond Marine Le Pen haalt 33,1 procent, het linkse kartel onder leiding van Jean-Luc Mélenchon 28 procent, en het centristisch blok rond Macron 20,8 procent.

De vervroegde verkiezingen waren een buitengewoon risicovolle gok met desastreuze gevolgen

Voorspellingen voor de tweede ronde zijn moeilijk. Ze hangen af van welke kandidaten zich terugtrekken en welk stemadvies ze geven. De prognoses zijn m.a.w. onder groot voorbehoud.

Een schatting van France Télévisions geeft aan dat Marine Le Pen tussen de 230 en 280 van de 577 zetels zou kunnen behalen. Maar volgens andere schattingen zou extreemrechts 255 à 295 zetels behalen, genoeg dus voor een meerderheid.

Ondanks het gegeven dat Mélenchon uitgespuwd wordt door het establishment en de mainstream media, zou zijn links kartel tussen de 180 en 200 zetels kunnen halen. De alliantie van Macron zou verschrompelen tot 60 à 90 zetels.

Front Populaire (links), Bardella (extreemrechts), Bérangère (fractie van Macron). Foto: Karina Brys

Indien extreemrechts een meerderheid zou halen, dan kunnen ze een regering vormen en dan moet Macron samen regeren (de zogenaamde ‘cohabitation’) met de luitenant van Le Pen, Jordan Bardella.

De bevoegdheden van president Macron zouden in dat geval grotendeels worden beperkt tot Buitenlandse Zaken en Defensie, terwijl de partij van Le Pen Binnenlandse Zaken, de ministeriële posten en de begroting zou beheren. Dat zou een bijzonder moeilijke en lastige ‘cohabition’ kunnen worden met alle gevolgen van dien voor de stabiliteit van het land.

Het brokkenparcours van Macron is een wake up call voor de rest van Europa

Een andere en meer waarschijnlijke mogelijkheid is dat geen enkele groep een meerderheid haalt. Zoals in Nederland zou er kunnen geopteerd worden voor een technocratische regering. Maar dat staat haaks op de Franse politieke cultuur en het nieuwe parlement kan dit gewoon wegstemmen.

Dat kan leiden tot een langdurige patstelling en in het slechtste geval kan het leiden tot een institutionele crisis.

Uiteindelijk zal de tweede ronde daarover beslissen en die belooft spannend te worden.

*              *              *

Toen hij aantrad, wierp Macron zich op als dam tegen extreemrechts, maar hij heeft het alleen maar sterker gemaakt. In de eerste ronde van de parlementsverkiezingen van 2017 stemden 3 miljoen Fransen voor de partij van Marine Le Pen. Voorbije zondag waren dit er 11 miljoen.

Na zeven jaar beleid van Macron staat Le Pen dichter dan ooit bij de macht en dreigt het land af te stevenen op een grote periode van instabiliteit.

Het brokkenparcours van Macron is een wake up-call voor de rest van Europa.