Terwijl Israël haar 75e verjaardag viert sinds de opbouw van de staat die begonnen is in 1948, door het verdrijven van 750.000 Palestijnen uit hun thuisland, vertoont het de eerste tekenen van verval.

Het verrassende hieraan is dat Israëls ellende, die volgens verschillende generatie leiders zou komen van buitenaf – als een gecombineerde aanval van Arabische staten of druk van de internationale gemeenschap – het gevolg is van interne tegenstellingen.

Haar leiders hebben zojuist die problemen gecreëerd waarvoor het duidelijk is dat ze de competenties missen om ze op te lossen. Eerste minister Benjamin Netanyahu’s recente bombardement op Gaza, waarbij tientallen Palestijnen werden gedood moet men in dat daglicht zien. Het is maar weer een aanwijzing van Israëls interne crisis. Nogmaals worden de Palestijnen gebruikt in een hectisch bod om een uiterst kwetsbare Joodse gemeenschap te versterken.

De Israëlisch-Joodse gemeenschap is verdeeld

Israëls langetermijnprobleem wordt benadrukt door de huidige bittere afstandelijkheid over Netanyahu’s plan voor een zogenaamde gerechtelijke herziening. De Israëlisch-Joodse gemeenschap is verdeeld.
Terecht ziet elke partij de confrontatie in termen van winst. Daarachter staat een politiek systeem in een bijna constante staat van verlamming, waarbij geen van de zijden in staat is om een stabiele meerderheid te vormen in het parlement. Israël kent vandaag de dag een permanent laag niveau van burgeroorlog. Om te begrijpen hoe het zover is kunnen komen en waar het waarschijnlijk naartoe aan het gaan is, moet men diep graven in de ontstaansgeschiedenis van Israël.

Het moraliteitsverhaal

Het officiële verhaal is dat Israël is gecreëerd uit noodzaak: om te dienen als veilige plek voor Joden die al eeuwen werden vervolgd en vluchtten voor de verschrikkingen van de doodskampen van de Nazi’s in Europa. Het resulterende etnisch zuiveren van Palestijnen en het wissen van honderden van hun steden en dorpen – wat de Palestijnen hun Nakba of catastrofe noemen – wordt gemystificeerd of gepresenteerd als een laatste poging op zelfverdediging van een door de eeuwen heen geteisterd volk.

Deze massale actie van onteigening, geholpen en aangewakkerd door Westerse machten, is heruitgevonden voor het westerse publiek als een simpel verhaal van moraliteit, als een verhaal van verlossing. Het ontstaan van Israël was niet alleen een kans voor het Joodse volk op zelfbeschikking door het bezit van een eigen staat, zodat ze nooit meer zouden worden vervolgd. Joden zouden niet alleen een staat opbouwen uit het niets maar ook de wereld tonen hoe een deugdzaam leven te leiden.

De Joden zouden hun land veranderen in een lichtbaken voor alle naties door het land dat ze hadden gestolen van de Palestijnen te bevrijden en een pad aan te bieden aan het Westen

Dit sloot nauw aan bij het westers, christelijk wereldbeeld dat naar het Heilige Land keek om verlost te worden. De Joden zouden hun land veranderen in een lichtbaken voor alle naties door het land dat ze hadden gestolen van de Palestijnen te bevrijden en een pad aan te bieden aan het Westen zodat zij ook verlost werden.

Het model was gebaseerd op de Kibboets – honderden landhongerige, agrarisch- en exclusieve Joodse leefgemeenschappen gebouwd op de ruïnes van Palestijnse dorpen. Een strikte gelijkwaardige vorm van leven zou het Joodse volk toestaan op te bloeien door het land te bewerken en te judiceren, het te ontdoen van elke Arabisch getinte invloed. Vele duizenden Westerlingen haasten zich naar Israël om zich als vrijwilliger aan te bieden bij een kibboets en deel te nemen aan dit transformatieve project.
Maar het officiële verhaal was niet meer dan PR. Er was niets gelijkwaardigs of verlossend aan de kibboets, zelfs niet voor de Joden die in de nieuwe staat Israël leefden. Het was eigenlijk een heel slimme manier van Israëls leiders om de massale diefstal van Palestijns land te verbergen en een nieuw religieus etnisch klassenverschil tussen de Joden te doen ontstaan.

Hiërarchische privileges

De oprichters van Israël waren voornamelijk afkomstig uit Centraal- en Oost-Europa. David Ben-Gurion, de allereerste Eerste Minister, immigreerde vanuit Polen. Deze Europese Joden waren in Israël bekend als de Asjkenaziem. Zij stichtten het kibboetssysteem en onderhielden de beschermde leefgemeenschappen- het latere model voor de bezette gebieden – zo goed als verboden toegang voor iedereen die niet zoals hen was.

De kibboets was letterlijk een hekwerkwijk, beter bekend als ‘gated community’, waarin keuringscommissies beslisten wie er mocht leven en waar gewapende bewakers de ingang bewaakten om iedereen die er niet hoorde buiten te houden. Dat betekende vooral Palestijnen, natuurlijk, maar het werd ook toegepast op Joden uit het Midden-Oosten die werden aangeworven door de Asjkenazische elite, doorheen de jaren 50 voor de demografische oorlog van de nieuwe Joodse staat tegen de Palestijnen.

De kibboets was letterlijk een hekwerkwijk, beter bekend als ‘gated community’, waarin keuringscommissies beslisten wie er mocht leven

Deze “Arabische Joden” werden in Israël geïdentificeerd als de Mizrachim, een term die hen van hun originele identiteit stripten – als Irakees, Marokkaans of Jemenitische Jood – en hen bij elkaar voegden in een andere groep verschillend van de Asjkenaziem. Vandaag is de helft van de Joodse populatie in Israël Mizrachim.

De kibboets waren niet alleen fijne plaatsen om te leven, met hun uitgestrekte gronden voor huizen en tuinen, maar waren ook broedplaatsen voor het cultiveren van een gedisciplineerde ascetische nieuwe Asjkenazische elite: de top van het leger, een grote regeringsadministratie, een business class en rechterlijke macht. Deze elite, die het meest had te verliezen door de strijd van de Palestijnen tegen de diefstal van hun thuisland, gebruikten het schoolsysteem om het anti –Palestijns, anti –Arabisch gevoel of “Joods nationalisme” dat het Zionisme is, te versterken.

En uit vrees dat de Joden uit de Arabische staten een affiniteit zouden ontwikkelen met de Palestijnen en hun bondgenoot zouden worden, cultiveerde het establishment onder de Mizrachim een Zionisme dat een haat voor hun eigen culturele, linguïstische en nationale achtergrond vereiste. De Asjkenaziem domineerden alle lagen van de Israëlische maatschappij, terwijl de Mizrachim vaak met minachting en racistisch werden behandeld en beperkt tot ondergeschikt werk.

De Asjkenaziem dachten de Mizrachim af te kopen door hen boven en in directe competitie te plaatsen met de Palestijnen voor basismiddelen

De Asjkenaziem dachten de Mizrachim af te kopen door hen boven en in directe competitie te plaatsen met de Palestijnen voor basismiddelen. Niettemin, ondanks dat sommige Mizrachim het haalden tot in de middenklasse, kweekte deze hiërarchie van macht een grote verbitterdheid onder de tweede en derde generatie. Het consolideerde een politieke scheuring, tussen de Labour partij die Israël had gesticht als een Asjkenaziem partij van privileges en haar grootste rivaal, de Likoed partij, als de stem van de onderdrukte Mizrachim.

Gewapende grieven

Netanyahu, die nu en dan namens de Likoedpartij Eerste Minister was geweest sinds 1996, begreep deze verdeling heel goed, ook al was hij zelf een Asjkenaziem. Over de jaren heen is hij bijzonder bedreven geworden om deze historische Mizrachim verbittering in zijn voordeel te laten spelen. Netanyahu’s politieke manipulaties, en zijn gebruik van de Mizrachim-frustratie als wapen, lopen parallel met de successen van de campagne ‘Make America Great Again’ van de miljardair Donald Trump door in te spelen op de ontevredenheid van de witte werkende klasse.

De Likoed en haar extreemrechtse religieuze bondgenoten zijn enorm bezig met de gerechtelijke herzieningen, niet enkel om Netanyahu uit de gevangenis te houden vanwege zijn proces wegens corruptie. Het is gemakkelijk voor hen om het verouderde gerechtelijke systeem te bekritiseren omdat deze geprivilegieerde, niet-verkozen groep van grotendeels Asjkenazische benoemde leden uiteindelijk de macht hebben om te beslissen over zaken die de Asjkenaziem privileges waarborgt en nu als kritisch worden gezien voor de Mizrachim identiteit.

Netanyahu’s politieke manipulaties, en zijn gebruik van de Mizrachim-frustratie als wapen, lopen parallel met de successen van de campagne ‘Make America Great Again’ van de miljardair Donald Trump

Een Mizrachi-academicus heeft recent nog sommige van de aloude klachten van de gemeenschap tegen de rechtbanken op een rij gezet, waaronder zaken over huisvesting, door het gebruik van ‘no-fault’ huisuitzetting (uitzetting zonder specifieke reden) van de Mizrachim om zo de gentrificatie van buurten in het centrum van het land te bespoedigen; het continue mysterie rond de verdwijningen van vele duizenden Mizrachi baby’s in de vroege jaren van de staat, waarschijnlijk om te kunnen worden geadopteerd door kinderloze Asjkenazische koppels; het geforceerde sturen van Mizrachi kinderen naar kostscholen, een politiek die ook gebruikt is bij de Aboriginals in Australië en de Native Americans in Amerika; en regelmatige in beslagnames van onroerend goed door speciale rechtbanken die geviseerde Mizrachi gemeenschappen die in de schulden zaten te treffen.

Het oude rechtssysteem symboliseert voor vele Mizrachim de onrechtvaardigheid van de verdeling van Israëls religieuze – etnische – klassenverschillen en het belasteren van zijn leden is de gemakkelijkste manier voor extreemrechts om hun kiesdistricten te mobiliseren en uit te breiden. De huidige protesten in de grotere steden van Israël is hoe dat eruitziet: een strijd voor hen die het publieke domein beheersen. De Mizrachim zijn niet langer bereid om op de achtergrond te worden geduwd.

IJverige kolonisten

De Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden in 1967 en de drijfveer om nederzettingen te stichten, voegde een verdere laag van complexiteit toe aan de sociale en economisch onderliggende processen, en versterkten de religieuze ijver en het anti-Palestijnse nationalisme. Het kolonisatieproject was geïnitieerd door de Asjkenazische leiders van de Arbeiderspartij, maar het zou snel worden geïdentificeerd als een politiek programma van de Likoedpartij.

Dit was gedeeltelijk omdat de seculaire Asjkenazische elite weinig interesse had om de kolonisatiegolf te leiden tegen de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever, in Oost-Jeruzalem en in Gaza. Deze heersende klasse zat veilig in hun comfortabele, succesvolle leventje binnen de internationaal erkende grenzen van Israël.

Het kolonisatieproject was geïnitieerd door de Asjkenazische leiders van de Arbeiderspartij, maar het zou snel worden geïdentificeerd als een politiek programma van de Likoedpartij

Dus de voetsoldaten van de kolonisatie – in contrast met de “pioniers” van de kibboets – werden vaak gerekruteerd uit meer gemarginaliseerde gemeenschappen: de Mizrachim; de religieuze fundamentalisten (ultraorthodoxen), bekend als de Charedim (waar zowel Asjkenaziem- als Mizrachimafdelingen zijn); en later een golf van Russischsprekende immigranten uit de voormalige USSR.
Een economische trekpleister waren het goedkope land en de huizen die beschikbaar waren in de nederzettingen. De huizen waren ruim en betaalbaar omdat ze waren gebouwd op gestolen land van de Palestijnen. De nederzettingen konden ook zonder kosten uitbreiden: de Israëlische hooggeplaatsten moesten alleen maar een militair bevel hebben om de Palestijnen uit hun huizen te kunnen drijven, of ze konden het delegeren naar de kolonisten, hen zo de goedkeuring geven om de Palestijnen weg te terroriseren. Dit was een weerspiegeling van de Asjkenaziem ervaring na de Nakba, toen de families massaal in het bezit kwamen van land van de Palestijnen die etnisch waren gezuiverd.

Miraculeuze overwinning

Toch werd het steeds moeilijker om de religieuze impulsen die deel uitmaakten van de kolonisatiekoorts in de bezette gebieden en de resulterende weerstand om ook maar enig territoriaal compromis met de Palestijnen te sluiten in te tomen.
De overwinning van Israël in 1967 op hun Arabische buren en de aansluitende bezetting van de Westelijke Jordaanoever en Jeruzalem – met zijn vele sites die nauw verbonden zijn met de Bijbel – werd gemakkelijk geïnterpreteerd door hen met de meest bescheiden religieuze achtergrond als een wonder, een goddelijke erkenning van het recht van de Joodse gemeenschap om extra Palestijns land te koloniseren – of het “terugvorderen van een Bijbels geboorterecht”.

Nederzettingen waren vaak gebouwd in de buurt van sites met een Bijbelse betekenis  om te resoneren met en het vergroten van traditioneel religieus sentiment. Dit versterkte de bezieling waarmee de kolonisators bereid waren om samen te werken met het staats-militair project van het etnisch zuiveren van de Palestijnen. Dit fanatisme werd geaccentueerd door een schoolsysteem dat niet alleen de Joden scheidde van de onwelkome Palestijnse minderheid maar ook de Joden onderling.

Nederzettingen waren vaak gebouwd in de buurt van sites met een Bijbelse betekenis  om te resoneren met en het vergroten van traditioneel religieus sentiment

Asjkenazische kinderen gingen voornamelijk naar seculaire scholen, waar ze volgepropt met nationalistische, anti-Palestijnse gedachten, terwijl Mizrachi kinderen vaak belandden in staatsreligieuze scholen die in hen een nog grotere bezieling teweegbrachten dan bij hun ouders. Het effect hiervan was dat de religieuze fundamentalisten van de Charedim, de religieus-conservatieve Mizrachim en de seculiere Russische gemeenschap allemaal openlijk nationalistisch en anti-Palestijns werden.

Deze gedragsverandering verspreidde zich over de bezette gebieden, leden van deze gemeenschappen werden hierdoor beïnvloed. Het resultaat is dat het modern Israëlisch recht, religieus en ultranationalistisch sentiment combineert tot een explosieve graad. En de politieke invloed van dit ultranationalistisch blok zal waarschijnlijk blijven groeien gezien de hogere geboortegraad bij de Mizrachim en Charedim.

Het nieuwe machtsblok

Ondanks de toenemende Joodse verdeling in Israël, zijn de Asjkenaziem niet meer immuun voor anti-Palestijns racisme dan de Mizrachim. De protesten die Israël verdelen zijn niet begaan met het welzijn van de Palestijnen. Ze gaan over wie het voor het zeggen heeft wat betreft de visie over wat Israël is, en welk deel van de religie deelt in die visie. De coalitiepartij van Religieus Zionisme die Netanyahu terug naar de macht schoot vorig jaar – nu de op twee na grootste partij in het parlement – personifieert het opkomende nieuwe machtsblok die de Asjkenazische –stichters van Israël in gang hebben gezet.

De protesten die Israël verdelen zijn niet begaan met het welzijn van de Palestijnen. Ze gaan over wie het voor het zeggen heeft wat betreft de visie over wat Israël is

Zijn sterkhouder is Itamar Ben-Gvir, wiens ouders afkomstig zijn uit Irak. Ben-Gvir die de meest fanatieke, gewelddadige vleugel van de kolonistenbeweging leidt, schijnt zich klaar te maken voor een full – on confrontatie met het Israëlische militaire leiderschap en inlichtingendiensten over Israëls veiligheidsaanpak, vooral in relatie tot de nederzettingen en de kwetsbare Palestijnse minderheid in Israël.

De beweging haar zwaartepunt komt van Bezalel Smotrich, wiens grootouders immigreerden vanuit Oekraïne en wiens vader een Orthodoxe rabbi was. Netanyahu heeft Smotrich gecombineerd controle gegeven over de publieke financiën en de bezettingsregering die de administratieve politiek van de kolonisten en de Palestijnen dicteert.

Beide mannen zijn in de geschiedenis al geassocieerd met het gebruik van geweld om hun politieke doelen te bereiken. Ben-Gvir, die veroordeeld was voor het aansporen van racisme en steun aan een terroristische organisatie in 2007, is gefilmd terwijl hij gewelddadige bedreigingen uitte en deelnam aan aanvallen op Palestijnen. Smotrich werd ondertussen gearresteerd in 2005 tijdens het verhuizen van kolonisten uit Gaza als deel van de zogenaamde terugtrekking, in het bezit van honderden liters benzine. De Israëlische veiligheidsdiensten vermoedden dat hij van plan was een belangrijke hoofdweg in Tel Aviv op te blazen.
Tientallen jaren claimden het Asjkenazische leiderschap het religieuze recht, de Mizrachim en de Charedim zouden hun inferieure status in Israëls hiërarchie aanvaardden zolang ze zouden worden omgekocht met een geprivilegieerde status boven de Palestijnen. Maar het religieuze rechtse blok is nu hongerig naar meer dan het recht om Palestijnen te onderdrukken. Ze willen het recht op het vormen van Israëls Joodse karakter.

De religieuze ambitie die het Asjkenazische etablissement hoopte te wapenen tegen de Palestijnen vooral door de nederzetting onderneming, is teruggekomen om hen te bijten. Een monster is gecreëerd dat moeilijk te temmen valt – zelfs niet door Netanyahu.

Dit artikel verscheen op Middle East Eye, vertaling Yaïr Da Paixão