Social distancing in overvolle asielcentra
Alle activiteiten in asielcentra zijn stilgelegd en natuurlijk ook de buitenactiviteiten. De asielzoekers kunnen niet langer naar een bibliotheek, taalcursus, opleiding of een belwinkel om met hun familie te videobellen. Er heerst ook veel angst voor het coronavirus. In verschillende asielcentra hebben asielzoekers positief getest op het virus, maar ze hebben niet de ‘luxe’ om zich in quarantaine te plaatsen. De bezettingsgraad is volgens minister Maggie De Block 96 procent. Hierdoor kunnen de coronamaatregelen niet gerespecteerd worden.
Maggie De Block, staatssecretaris voor Asiel en Migratie, kreeg in 2013 veel lof voor het besparen van 175 miljoen euro in amper twee jaar tijd. Dit budget was echter bedoeld voor Fedasil en opvangplaatsen van het OCMW. Door de besparingen kampen we nu met een tekort aan plaatsen en zijn de opvangcentra overbelast. Deze overbelasting maakt het haast onmogelijk voor de asielzoekers om zich aan de richtlijnen van social distancing te houden. Het legt bovendien ook veel druk op de mensen die in opvangcentra werken.
Fedasil, het Rode Kruis en alle betrokken instanties zetten zich op alle mogelijke manieren in om de coronacrisis te managen. “Maar ze moeten het doen met de beperkte middelen die ze hebben. Door een doorgezette besparingslogica van opeenvolgende regeringen botsen de goede wil en goed uitgeschreven scenario’s van de sector met de realiteit: overbevolkte opvangcentra, en een personeelstekort dat al jaar en dag wordt aangeklaagd”, zegt Joost De Potter van Vluchtelingwerk Vlaanderen. (MO, 23/04/20)
De lijst van wantoestanden is lang. Bij het begin van de coronacrisis in maart liet de Belgische overheid 297 uitgeprocedeerde asielzoekers vrij om meer plaats te maken in centra en aan de coronamaatregelen te voldoen. Deze asielzoekers kregen het bevel om het Belgisch grondgebied binnen dertig dagen te verlaten, terwijl het vliegverkeer stil ligt. Als minister van Volksgezondheid zegt De Block dat we allemaal in ons kot moeten blijven. Als minister bevoegd voor Migratie zet diezelfde Maggie De Block asielzoekers op straat. Het is voor ons een onbegrijpelijke logica. Niet enkel is dit een schending van de basisrechten van asielzoekers, maar de overheid schendt ook haar plicht om mensen te beschermen, en brengt de volksgezondheid in gevaar.
De schending van het recht op openbare dienstverlening wordt nog eens versterkt door het feit dat asielzoekers nu hun aanvraag online moeten doen. Een handige ingreep van de Belgische regering om toch de wet te respecteren. Volgens verschillende vluchtelingenorganisaties en volgens vrijwilligers van het Burgerplatform voor Steun aan Vluchtelingen zorgt dit in de praktijk voor vele drempels. (Radio1, 08/05) Ten eerste zijn er weinig vluchtelingen die toegang hebben tot internet of over de nodige apparatuur beschikken. Ten tweede is het formulier slechts in twee talen beschikbaar: Frans en Nederlands. Er kan toch niet verwacht worden van elke vluchteling dat deze één van deze talen verstaat en dus begrijpt wat hij moet invullen. Ten derde moet de vluchteling die erin slaagt om een aanvraag in te dienen vier tot vijf weken wachten op een antwoord.
Kwetsbare groepen beschermen
Het UNHCR zegt nochtans duidelijk: “Het coronavirus kan alleen worden bestreden als er een inclusieve aanpak is die ieders recht op leven en gezondheid beschermt.” In het begin van de crisis gaf het UNHCR enkele normen mee, met name dat er niemand geweigerd mocht worden. België ging hier in overtreding doordat het tijdelijk niet mogelijk was om asiel aan te vragen.
Indien ons land de mensenrechten wil respecteren dan is er een betere aanpak nodig. Portugal heeft in coronatijden aangetoond dat een andere aanpak mogelijk is. In Portugal kregen asielzoekers een tijdelijke verblijfsvergunning om hen, en bij uitbreiding de rest van de bevolking, te beschermen tegen het coronavirus. “In crisistijden moet een solidaire samenleving de toegang van migranten tot gezondheid, stabiliteit, werk en huisvesting garanderen”, zei de Portugese minister van Binnenlandse Zaken, Eduardo Cabrita. De Commissaris voor de Rechten van de Mens van de Raad van Europa, Dunja Mijatovic, was lovend over de Portugese aanpak. Volgens Mijatovic zijn de maatregelen die Portugal nam “een goede manier om kwetsbare personen te beschermen”. (HLN, 30/03)
Dat het anders en beter kan, kunnen we ook bewijzen met voorbeelden uit Vlaanderen. In het asielcentrum van Leopoldsburg zijn ze wel bezig met corona en de gezondheid van de asielzoekers. Daar werden containers geplaatst waarin asielzoekers die besmet zijn met het virus verblijven, waardoor ze worden gescheiden van de mensen die niet besmet zijn. (vrtnws, 19/04/2020) We hebben gedurende deze lockdown ook prachtige voorbeelden van solidariteit gezien. Laten we niet enkel tijdens, maar ook na de lockdown zorgzaam zijn voor kwetsbare groepen zoals asielzoekers. Als toekomstige sociaal werkers willen we ons inzetten voor een België dat kwetsbare groepen beschermt en de mensenrechten hoog in het vaandel draagt.
Mira Cockx, Salina Persiau, Femke Vandenbergh, Cloë Van Gastel en Kenna Verstrepen zijn studenten Sociaal Werk aan UCLL.
