Slachtoffer van eigen succes

China telt sinds het begin van de coronapandemie een kleine 6.000 dodelijke slachtoffers. In de VS zijn dat er 1,1 miljoen, in India ongeveer 5 miljoen en in België 33.000.

Het land wordt nu echter slachtoffer van zijn succes. De beperking van het aantal besmettingen is te danken aan het nul-Covid preventiebeleid, dat erop gericht was uit het buitenland komende besmettingen onmiddellijk uit te doven.

Sinds de meer besmettelijke omikron variant heeft China echter te maken met binnenlandse overdacht van het virus. Het preventiebeleid is dus omgedoopt tot ‘dynamisch’ nul-Covid beleid, dat de besmettingen niet probeert uit te sluiten maar wel zoveel mogelijk te beperken. Het tot voor kort zeer beperkt aantal besmettingen maakt dat er geen natuurlijke immuniteit ontstaan is.

Het tot voor kort zeer beperkt aantal besmettingen maakt dat er geen natuurlijke immuniteit ontstaan is

Erger nog, terwijl de actieve bevolking bijna volledig gevaccineerd is, is de oudste en meest kwetsbare bevolkingsgroep juist weinig gevaccineerd. Minder actieve senioren zagen geen reden om zich te laten vaccineren terwijl er in hun wijk of stad geen enkele besmetting was en zij zich weinig of niet verplaatsen.

Bovendien liepen er geruchten over mogelijke schadelijke gevolgen van vaccinatie voor mensen met onderliggende kwalen zoals diabetes of hartkwalen

Vaccinatie-kwestie

Na een eerste vaccinatieronde werd in de tweede helft van 2021 begonnen met boosters. Begin dit jaar was 40 procent van de bevolking geboosterd en in oktober 57 procent. Dat is veel te weinig. In juni dit jaar hadden nog maar 4 miljoen mensen een tweede booster gekregen.

Bovendien blijken de Chinese vaccins, gebaseerd op traditionele vaccintechnologie, minder te beschermen tegen besmetting dan de westerse. Gelukkig zouden ze bijna even goed beschermen tegen zware ziekte of overlijden.

Daarbij komt dat China nog steeds een ontwikkelingsland is en niet beschikt over een even uitgebreide medische infrastructuur als België. Het aantal bedden voor intensive care ligt er vier keer lager. Steden zijn meestal goed bedeeld, maar de infrastructuur op het platteland is zwak.

Er zouden tot 1,6 miljoen dodelijke slachtoffers kunnen vallen indien men de preventiepolitiek zou opgeven

Dit alles maakt dat China erg kwetsbaar is voor de omikron variant. Een studie begin dit jaar schat dat er tot 1,6 miljoen dodelijke slachtoffers zouden kunnen vallen indien men de preventiepolitiek zou opgeven. Wanneer men kijkt naar de cijfers van India lijkt dat niet onwaarschijnlijk. Een politiek die het redden van mensenlevens prioritair stelt kan dit niet toelaten.

Toenemende kost van preventie

De preventiemaatregelen hebben een kost. Lockdowns van stadsdelen, frequent testen van de volledige bevolking van een stad, lange quarantaines in aparte instellingen, strikte opsporing van risicocontacten zijn niet gratis en belasten in toenemende mate de lokale budgetten.

De bredere economische gevolgen zijn ernstiger. Beperkingen op verplaatsingen treffen de dienstensector, waaronder toerisme en horeca, zwaar. Mensen doen minder aankopen van alles, tot en met woningen.

Alhoewel men erin geslaagd is de productie grotendeels intact te houden – onder meer door grote fabrieken in een geïsoleerde cocon te laten werken – zijn vooral tijdens de grote uitbraak in Shanghai van maart tot mei dit jaar de internationale leverketens verstoord en de uitvoerperspectieven verslechterd.

De psychologische factor

Bovenop de economische gevolgen komt toenemende psychologische moeheid. Voortdurende testen, beperkingen op de mobiliteit, soms lockdowns omwille van slechts een klein aantal besmettingen werken ontmoedigend.

Wanneer daarbij problemen komen met bevoorrading, zoals bij de lockdown van Shanghai, of problemen met de levensomstandigheden in quarantainecentra, kan onrust omslaan in protest, vooral via het internet.

Kaart: Dagvidur, Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0

Protest was er ook de fabriek van iphones in Zhengzhou. Deze fabriek is eigendom van het Taiwanese bedrijf Foxconn, het grootste privébedrijf in China. Toen er in oktober een handvol besmettingen uitbrak werd de hele fabriek met 200.000 arbeiders in een cocon geplaatst.

Er begonnen onder het personeel fake berichten te circuleren over veel grote aantallen besmettingen en dodelijke slachtoffers. Er brak paniek uit en een aantal arbeiders vluchtten door over de muur te klauteren.

Aanpassingen

De toenemende economische en psychologische kost van de preventie in combinatie met het feit dat men nieuwe besmettingen toch niet volledig kon vermijden, terwijl er in heel China geen enkel dodelijk slachtoffer viel sinds mei, verhoogden de druk om de preventiemaatregelen voorzichtig te versoepelen.

De toenemende economische en psychologische kost verhoogden de druk om de preventiemaatregelen te versoepelen

Daarom heeft de nationale gezondheidscommissie begin november 20 nieuwe maatregelen ingevoerd. Het gaat vooral over minder lange quarantaines, vlottere toegang vanuit het buitenland, minder tracing van contacten, selectiever omspringen met lockdowns van wijken en sluitingen van scholen en bedrijven en meer rationeel doseren van grootschalige testen.

De algemene boodschap: vermijd grootschalige blinde maatregelen en gebruik enkel preventiemaatregelen wanneer ze echt noodzakelijk én efficiënt zijn.

Er werd kritiek geleverd op lokale besturen die al bij een beperkt aantal besmettingen botweg de strengste maatregelen opleggen.

Moeilijke keuzes?

Eind oktober, begin november is een nieuwe golf besmettingen op gang gekomen. Op donderdag 24 november werd het record aantal besmettingen per dag, 31.000, doorbroken. In verhouding met het aantal inwoners is dat maar de helft van België vandaag. Maar er zijn nog geen aanwijzingen dat de toename afneemt.

Vooral enkele grote steden, zoals Beijing, Guangzhou, Shijiazhuang en Chongqing zijn getroffen. Sinds begin november vielen er zes doden, de eerste sinds mei.

De situatie stelt de lokale overheden voor moeilijke keuzes. Teruggrijpen naar algemene lockdowns en frequente algemene testen? Of het aantal besmettingen verder laten toenemen en proberen te controleren met soepele maatregelen, met onvermijdelijk verlies van levens.

Volgens een rapport van het Japanse financiële bedrijf Nomura zou meer dan een vijfde van het Chinese bnp momenteel getroffen zijn door vormen van lockdown. Een maand gelden was het nog minder dan een tiende. Nomura verwacht een verdere verslechtering naar een derde. In het vierde trimester zou de economische groei negatief zijn.

Complex

Ook experten van de nationale gezondheidscommissie erkennen dat de huidige golf zeer moeilijk onder controle te krijgen is en verwachten eerst nog een verslechtering van de toestand.

Tot nog toe was er onrust over de strenge coronamaatregelen. Nu riskeert bij een deel van de bevolking onrust te ontstaan omdat ze zich te weinig beschermd voelt. In de stad Shijiazhuang zijn sommige ouders bang om hun kinderen naar school te sturen. Er zijn ook mensen die geneesmiddelen hamsteren.

In Foxconn Zhengzhou werken 200.000 arbeiders. Foto: Photo Giddy, Flickr / CC BY-NC 2.0

Opnieuw is de Foxconn fabriek in Zhengzhou een teken aan de wand. Om de arbeiders te vervangen die vorige maand de fabriek verlieten uit schrik voor besmetting zijn nieuwe migranten aangetrokken met stevige premies.

Deze week is met deze groep een sociaal conflict ontstaan rond de uitbetaling daarvan en de hygiënische omstandigheden die volgens hen een te groot risico op besmetting veroorzaken. Het conflict is in geweld ontaard maar viel stil nadat Foxconn een premie van 1.400 dollar per werknemer uitbetaalde.

Hoe moet het verder?

Nationaal zal verder de nadruk liggen op het promoten van volledige vaccinatie voor ouderen om meer groepsimmuniteit te bereiken. Van verplichte vaccinatie is geen sprake.

Recentelijk zijn nog verschillende nieuwe vaccins goedgekeurd, onder meer een met gerecombineerd proteïne en een vaccin dat kan geïnhaleerd worden. Het combineren van verschillende vaccins moet het blijvend effect vergroten.

Gezondheidsexperts van het Center for Disease Control pleiten bovendien voor het opzetten van een zesmaandelijks boosterschema voor de hele bevolking maar daarover bestaat geen eensgezindheid.

Er worden versneld meer klinieken gebouwd voor intensive care. Guangzhou waar momenteel een uitbraak is gaat op zeer korte termijn 350.000 extra bedden ter beschikking stellen. Het is te verwachten dat ook de preventieregels in functie van de veranderende toestand verder zullen aangepast worden.

De lokale besturen zullen beslissen hoe de preventieregels in de praktijk en in functie van de concrete situatie op het terrein kunnen toegepast worden. Nationaal zal hier nauwgezet op toekijken. Daarvoor zijn speciale teams van de nationale gezondheidscommissie uitgestuurd.

Verwacht wordt dat sommige steden als pilot minder strenge maatregelen zullen mogen toepassen.

Het dynamische nul-Covidbeleid van de overheid

De nationale overheid blijft vasthouden aan het ‘dynamisch nul-Covid beleid’. Concreet betekent dit dat China verder het sparen van mensenlevens voorop zal zetten, en daarbij zoveel mogelijk het vrijwaren van de economie als tweede doel zal nastreven.

Het beleid zal evolueren in de richting van de besmettingscurve afvlakken in plaats van het virus zoveel mogelijk tegen houden

Buitenlandse waarnemers verwachten dat het beleid zal evolueren in de richting van de besmettingscurve afvlakken in plaats van het virus zoveel mogelijk tegen houden. Een tijdstip voor het grotendeels of volledig opheffen van het preventiebeleid is niet in het vooruitzicht.

Onrust leidt tot protest

In verschillende steden is eind november protest uitgebroken na een brand in een appartementsgebouw in Urumqi waarbij 10 dodelijke slachtoffers vielen. Het nieuws werd verspreid dat de brandweer zijn werk niet had kunnen doen omwille van lockdownmaatregelen. Dat is door de lokale overheid formeel ontkend.

Kaart: Dagvidur, Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0

Toeval of niet, zaterdag werd aangekondigd dat de keten van lokale besmettingen in Urumqi doorbroken was en de lockdowns kunnen opgeheven worden.

In Urumqi braken zaterdag al protesten uit tegen de coronamaatregelen. Sommige woonblokken zouden daar al 100 dagen in lockdown zitten. Kleinschalige protesten hebben zich verspreid naar andere steden, onder meer in Beijing, Xian, Nanjing, Chongqing, Chengdu, Wuhan en vooral Shanghai dat in april-mei zelf door een zware lockdown ging.

In Shanghai bleef het ook zondag onrustig. Tot nu toe verloopt alles zonder noemenswaardige incidenten. Ook op Weibo (het Chinese Twitter) en Wechat (het Chinese Whatsapp) borrelt het protest op. Er is ook melding van protest op universiteiten in Beijing.

Dit zou niet alleen over lockdowns gaan; door sommigen werd actie gevoerd tegen censuur en zelfs tegen de communistische partij en partijleider Xi Jinping.

De juiste middenweg zoeken

Het partijblad People’s Daily roept op om te blijven strijden tegen de omikron variant. Daarbij waarschuwt het expliciet tegen te strenge maatregelen – waarbij Urumqi en de provincie Xinjiang waarvan het de hoofdstad is impliciet een veeg uit de pan krijgen – en anderzijds tegen een lakse politiek die het virus vrij spel laat.

Het aantal besmettingen was zondag opgelopen tot 40.000, waarvan meer dan 36.000 zonder symptomen. Er waren geen dodelijke slachtoffers.

Bronnen: Financial Times, South China Morning Post, Caixin, Renmin Ribao, People’s Daily, Global Times, Bloomberg, What’s on Weibo

Dit artikel is eerder verschenen op chinasquare.be.

Foto: Xinhua/Xiao Yiji. Disclaimer.