Voorkomen dat China de economische en militaire dominantie van de VS doorbreekt is bijna het enige waarover Democraten en Republikeinen het nog roerend eens zijn. Het chip-offensief kadert in dat doel. Het impliceert een (voorlopig gedeeltelijke) de-globalisering. Winstgevende transacties met China worden belet.
De ‘Chip act’ die het VS-Congres in 2022 goedkeurde, investeert 54 miljard dollar in binnenlandse chip-productie die een duurdere versie zal creeren van de bestaande buitenlandse productiecapaciteit. Vanuit economisch standpunt zijn die stappen contraproductief. Juist daarom zijn ze, gepaard met de stijgende bewapening, onheilspellend.
China klem gezet
Voor China is de chip-oorlog rampzalig. Zelfs als slaagt het er in om zelf geavanceerde chips te ontwerpen, het kan ze niet maken zonder de ultra-complexe technologie van de VS, Japan, Taiwan of Nederland1.
Natuurlijk investeert China massaal in de ontwikkeling van een eigen geavanceerde chip-industrie. En natuurlijk zal het met smokkel en spionage proberen hightech uit andere landen te verwerven. Kan het de verwachtingen beschamen en ondanks het Amerikaans embargo een volwaardige chip-technologie uit de grond stampen?
Als er een land is dat zulke uitdaging aan kan, dan is het wellicht China. Het recente succes van Huawei illustreert dat. Nadat het door Trumps embargo bijna gekelderd werd, klom het uit het dal door met staatshulp zwaar te investeren in research en nieuwe produkten te ontwikkelen, waaronder een nieuwe smartphone, de Mate 60 Pro, om met Apple te concurreren.
China’s razendsnelle ontwikkeling deze eeuw toont dat het de wereld kan verbazen, maar die ontwikkeling was mogelijk omdat het zijn poging om zelfbedruipend te groeien opgaf en zich – met Amerika’s zegen – volop integreerde in de wereldeconomie. Zich (noodgedwongen) terugtrekken uit de globale productieketen kan alleen het omgekeerde effect hebben.
Tabel: World Development Indicators
Terwijl de Chinese chip-technologie verbetert, gaat de internationale, door Amerika beheerste chip-industrie ook vooruit. Als die het tempo van vooruitgang in computervermogen van de laatste halve eeuw blijft volgen, zal de kloof alleen maar groter worden, wat China ook doet. Technologische autarkie is meer dan ooit onmogelijk.
Wat kan China doen?
Kan China tegenmaatregelen nemen? Het is tenslotte ook voor de VS een belangrijke markt. Voor Apple, bijvoorbeeld, is het na de VS zelf de tweede grootste afnemer van iPhones. Als om de VS daarop te wijzen, verbood Beijing onlangs het gebruik van iPhones door zijn overheidspersoneel, zogezegd om veiligheidsreden. Biden had het lef om te beweren dat dit toont dat China “de regels van het spel” probeert te veranderen, terwijl het toch maar een prikje is in vergelijking met zijn eigen salvo.
Meer dan een prikje kan het voorlopig niet zijn. China is te kwetsbaar om een handelsoorlog te voeren: het is veel afhankelijker van zijn buitenlandse markt dan de VS. Wat de VS en zijn bondgenoten van China nodig hebben is in principe vervangbaar, omgekeerd niet.
China’s quasi-monopolie over enkele grondstoffen van chips en andere componenten zoals batterijen, wekt de schijn dat het een belangrijk wapen heeft om de VS en hun bondgenoten onder druk te zetten. Dat geldt vooral voor de zogenaamde zeldzame aardmetalen (rare earth elements), een groep van 17 metalen die onmisbaar zijn voor de produktie van elektrische auto’s, smartphones en geleide raketten.
China produceerde n 2022 71 % van het wereldtotaal. Het is ook de grootste producent van gallium en germanium, mineralen die gebruikt worden in de fabricage van onder meer semi-conductors en radars.
Bij nader toezien blijken deze zeldzame aardmetalen echter minder zeldzaam dan de naam suggereert. Ze komen voor in tal van landen, maar nooit in pure vorm. Omdat ze vermengd zijn met andere metalen moeten ze geraffineerd worden en dat gebeurt vooral in China.
Vroeger was de VS de grootste producent van zeldzame aardmetalen. Omdat het raffinageproces erg vervuilend is, werd het versluisd naar China. Het zou geen onoverkomelijk probleem zijn om het in andere landen op te starten. Hetzelfde geldt voor de andere mineralen zoals gallium.
In 2010 beperkte China de export van zeldzame aardmetalen naar Japan, als sanctie voor een schermutseling over een onbewoond eiland dat beide landen als hun eigendom beschouwen. Japan had weinig moeite om elders aan de nodige grondstoffen te komen.
Afgelopen juli kondigde China exportrestricties af voor gallium, in antwoord op het Biden-embargo. Het westen reageerde schouderophalend. Er zijn genoeg alternatieve bronnen voor gallium.
Een silicone-schild?
Nu wil het toeval dat ruim 90 procent van alle geavanceerde microchips vlak onder China’s neus worden gemaakt, op een eiland dat door Beijing als een opstandige provincie wordt beschouwd. In Taiwan opereren gigantische fabrieken die niet alleen de meeste geavanceerde chips maken maar ook 41 procent van alle chips. De meeste zijn eigendom van de gigant TSMC. TSMC ontwerpt geen chips maar maakt ze voor iedereen.
TSMC-fabrieken in Tainan, Taiwan. Foto: TPG/Zuma Press
In de huidige omstandigheden moet Taiwan wel meer dan ooit een aantrekkelijke buit lijken voor de Chinese leiders. Chinese controle over TSMC zou het hele machtsplaatje veranderen. Maar een invasie zou natuurlijk niet zonder slag of stoot gaan.
Zelfs al zou ze militair succesvol zijn, het is moeilijk om zich voor te stellen dat de chip-fabrieken intact zouden blijven. En nog moeilijker om te geloven dat de Taiwanese chip-industrie tijdens zo’n oorlog zou blijven draaien en exporteren. Volgens Chris Miller zou het wegvallen van Taiwanese chips de wereldeconomie in een diepe depressie storten.
Hij wijst er op dat de Amerikaanse auto-industrie in de pandemie-jaren 2020-2021 200 miljard dollar verlies leed door onderbrekingen van TSMC’s productie. Niet alleen de VS is afhankelijk van Taiwanese chips, Europa, Japan en China zijn dat ook. De hele wereldindustrie heeft TSMC nodig.
Niemand heeft er belang bij dat de Taiwanese chip-produktie stilvalt. Ook China niet. Dat wordt als Taiwan’s “silicon shield” (silicone-schild) beschouwd. Maar Washington vindt het toch nodig om aan dat schild een zwaard toe te voegen, blijkens de recente inspanningen om de militaire banden met Japan, Zuid-Korea en zelfs Vietnam aan te halen. Met stok en wortel heeft het TSMC ook overhaald om een fabriek te bouwen in Arizona.
Ook Chris Miller heeft zijn twijfels over de houdbaarheid van het silicone-schild. Zijn vrees is dat de oorlogslogica de economische logica zal overweldigen. Winst maken is wat de wereldeconomie doet draaien en een oorlog over Taiwan zou daar ongetwijfeld extreem negatieve gevolgen op hebben.
De economische en sociale ontwrichting zou duizend keer groter zijn dan wat de oorlog over Oekraïne heeft veroorzaakt. Dat maakt de kans op een Chinese invasie op korte termijn zeer onwaarschijnlijk.
Maar omstandigheden veranderen. Als de crisis dieper wordt en nationalisme het enige middel lijkt om het deksel op de pot te houden, als de Westerse druk blijft toenemen en de technologische kloof tussen China en het Westen blijft groeien, kan onder de Chinese regeerders de opinie veld winnen dat het beter is om toe te slaan voor het te laat is. Zoals Poetin dacht in februari 2022.
Deel 1: Het grimmige heden van de Warme en Koude Oorlog
Deel 2: ‘Wurgen om te doden’: de chip-oorlog van de VS tegen China
Dit is een overname van het Salon van Sisyphus. Tom Ronse is journalist en kunstenaar. Sinds 1980 woont hij in New York City. Hij schreef Rambo op lemen voeten – Amerika in de jaren negentig (1992), 360° Reizen – New York (2015) en New York (2020).
Note:
1 Een voorbeeld van de complexiteit: geavanceerde chips worden gemaakt met EUV (extreme ultraviolet) lithografie-technologie ontworpen door de Nederlandse firma ASML. Die gebruikt lasers die een plasma creëren dat 40 keren heter is dan de oppervlakte van de zon. Die straalt het (voor het oog onzichtbare) extreme ultraviolet licht uit dat, weerkaatst door een serie spiegels, circuits en andere componenten kerft in de silicone chips. De lasers hebben 457.329 onderdelen (gemaakt in verschillende landen) en de hele EUV machine heeft daarnaast nog meer dan 100.000 eveneens zeer complexe onderdelen. En EUV is slechts een deel van het fabricageproces waarin meer dan 500 machines worden gebruikt en dat meer dan 1000 stappen omvat.
