De zomer van 2023 loopt op zijn einde. De pandemie ligt in de luwte, de ‘normaliteit’ is hervat, maar de grimmige sfeer is niet verdwenen. De klimaatkrisis wordt erger, de rampen toegeschreven aan “moeder natuur” domineren het nieuws.

Maar ook de economische krisis woekert voort. Wat beide crisissen gemeen hebben is dat ze de mensen in zeer ongelijke mate treffen. Ze tonen dat onze samenleving een klassenmaatschappij is.

De Dow Jones, de zogenaamde barometer van de Amerikaanse economie, doet het vrij goed. Wie veel geld heeft, kan het nog altijd doen groeien. De rest gaat het minder voor de wind. Inflatie holt de lonen uit.

Miljoenen Amerikanen verliezen momenteel hun ziekteverzekering. Er zijn steeds meer thuislozen. De kloof tussen rijk en arm wordt breder. In elk land, ook België. Maar wereldwijd verdiept de kloof tussen de landen die in staat zijn om een competitieve rol te spelen in de ultra-productieve informatie-economie en al de andere.

De massale vlucht uit de armere landen is er het gevolg van. De informatierevolutie heeft de wereldeconomie eengemaakt maar stoot tegelijk velen uit. Hoe dieper de globale crisis zinkt en hoe meer de informatietechnologie de produktiviteit verhoogt, hoe meer ‘overbodigen’ er zijn.

Het is dan ook voorspelbaar dat hun aantal zal blijven groeien. Migranten zijn welkom in de hoog-ontwikkelde landen waar de produktiecapaciteit geconcentreerd is, vanwege de vergrijzing van de bevolking en om loonstijging tegen te gaan door het aanbod op de arbeidsmarkt te vergroten, maar als ze met te velen komen, toont het systeem zijn ware gelaat. De wreedheid waarmee migranten recentelijk behandeld zijn tart de verbeelding.

Texas plaatste moordende versperringen in de rivier die de staat van Mexico scheidt. De Saoedische grenspolitie heeft volgens Human Rights Watch minstens honderden en mogelijks duizenden migranten en hun gezinnen vermoord.

Tunesië dumpt vluchtelingen in de Sahara. In Libië worden ze gefolterd en als slaven verkocht. De EU betaalt Tunesië, Libië en Turkije honderden miljoenen om de vluchtelingen buiten fort Europa te houden. Toch zijn naar verluidt sinds 2014 al meer dan 26.000 mensen in de Middellandse zee verdronken.

Euroshame. Kunstwerk Banksy

Niettemin blijven ze komen, meer dan ooit. Opgejaagd niet alleen door honger en klimaatrampen maar ook door de kansloosheid, onveiligheid, corruptie, oorlog en de algemene uitzichtloosheid die bijproducten zijn van de krisis van het globale kapitalisme.

Dat de Amerikaanse beurzen het intussen goed doen, ondanks de daling van de winsten (min 7,1% in het tweede kwartaal van dit jaar) komt grotendeels door het uitstralend succes van een tiental bedrijven die dominante posities bekleden in de informatie-economie.

De verwachting van hoge winsten wordt momenteel gedreven door de opmars van de AI, de technologie die zichzelf al doende verbetert door gigantische hoeveelheden data te verwerken.

Nvidia, de grootste producent van AI-software, zag in het tweede kwartaal zijn omzet meer dan verdubbelen en zijn winsten negenvoudig stijgen, tot 6,2 miljard dollar.

De vraag is enorm. Volgens een onderzoek van OpenAI (het bedrijf dat ChatGPT ontwierp) zou AI een productiviteitsverhogend impact hebben op 80 % van alle Amerikaanse arbeidsplaatsen.

Deze nieuwe fase in de automatisering heeft dus implicaties voor bijna alle sectoren van de economie. Iedereen moet meedoen, AI integreren, want wie dat niet doet valt achterop, verliest concurrentievermogen. Alleen wie mee is kan overleven.

Natuurlijk zijn er ook implicaties voor de militaire sector.

Oorlogsvoorbereiding

Een andere wereldwijde trend springt in het oog: zowat overal verhogen regeerders de militaire budgetten en zetten ze het mes in de sociale uitgaven. Zij die het voor het zeggen hebben zien blijkbaar een stijgende kans op oorlog en willen zich daarop voorbereiden.

De trend is misschien het duidelijkst in China waar ondanks de huidige inzinking (de groei stokt, de lang voorspelde deflatie van de vastgoedmarkt verspreidt zich naar de hele economie met ontwrichtende gevolgen) de militaire begroting met 7% stijgt terwijl werkloosheidssteun en andere uitkeringen voor de bijl gaan.

In de VS wordt er gespaard op voedselbonnen en andere sociale bestedingen en is het Pentagon budget met 4,1% gestegen. Samen met de militaire uitgaven van andere ministeries zoals Energie, besteedt de VS nu bijna een biljoen (1 trillion, duizend miljard) dollar per jaar aan zijn strijdmacht.

Ook in Europa is de druk groot om de sociale uitgaven te besnoeien en de bewapeningsinspanningen te verhogen. Dat moet, zo wordt ons gezegd, vanwege de Russische dreiging. Diegenen die dat beweren moeten dat maar eens uitleggen aan de hand van de volgende grafiek:

Tabel: SIPRI

In de laatste twee jaren is het verschil niet kleiner geworden. In 2021 waren de militaire uitgaven van de NAVO-landen vijftien keer groter dan die van Rusland. In 2022 groeiden de Europese militaire bestedingen met 13 procent, de grootste stijging sedert de tweede wereldoorlog.

Rusland moet wel een tandje bijsteken aangezien een aanzienlijk deel van zijn arsenaal in Oekraïne is vernietigd of verbruikt. De wapenfabrieken draaien op volle toeren maar kunnen de vraag niet bijhouden.

Volgens westerse militaire experts geciteerd in The New York Times is bijna een derde van de Russische commerciele economie ingeschakeld voor wapenproduktie. De produktie van munitie en tanks is nu twee keer zo groot als toen de oorlog begon maar het verbruik is nog veel sneller gestegen. Poetin moest zelfs bij Noord-Korea aankloppen om munitie te importeren.

Hij heeft geprobeerd om vooral de stedelijke bevolking af te schermen van de oorlog die geen oorlog mag genoemd worden maar dat lukt steeds minder. Voor een stuk door de stijgende inflatie, maar ook omdat de tol van de oorlog gestadig groeit.

Volgens VN-schattingen waren er tot nu toe zo’n 300.000 ‘casualties’ (doden en zwaar gewonden) aan Russische zijde en 200.000 aan de Oekraïense kant, maar dat cijfer stijgt snel. Het Oekraïense tegenoffensief is “slow and bloody” volgens de Amerikaanse stafchef Mark Milley. De oorlog wordt nu vooral gevoerd met onbemande drones, raketten, artillerie en landmijnen.

Het is een slachting, dag na dag, maar voor de eer van een vlag kan er geen bloed genoeg vergoten worden, maar het is een patstelling. Volgens Amerikaanse experten kan de oorlog nog jaren voortduren, met alle vernietigende gevolgen vandien.

Vernield shopping center in Kiev. Foto: UNIAN/Vladyslav Musienko

Dat het Oekraïense leger niet alleen in staat was om de opmars van de Russische beer te stoppen maar bovendien om (voorlopig een bescheiden) terrein te heroveren kunnen we gedeeltelijk wijten aan Oekraïense heldenmoed (of nationalistische verdwazing) maar meer beslissend is ongetwijfeld de inbreng van Amerikaanse ‘intelligente’ wapens.

Zo’n intelligent wapen is bijvoorbeeld de HIMARS-raket die microchips bevat die het naar zijn doelwit leiden en intussen signalen opvangen van microchips in satellieten die de koers van de raket bijsturen als het doelwit van plaats verandert nadat de raket is afgevuurd. In vergelijking met dergelijke precisiewapens is het Russische arsenaal hopeloos verouderd.

Dit is een overname van het Salon van Sisyphus. Het tweede deel van het essay van Tom Ronse vind je hier. Tom Ronse is journalist en kunstenaar. Sinds 1980 woont hij in New York City. Hij schreef Rambo op lemen voeten – Amerika in de jaren negentig (1992), 360° Reizen – New York (2015) en New York (2020).