Film Fest Gent is dus 50. Een brok filmgeschiedenis maar vooral nog altijd vitaal. Film is een relatief jong medium dat blijft zorgen voor verwondering, een brok in de keel, ideeënprikkels en kijkplezier. Film brengt ons via verhalen en cinematografische experimenten dichter bij culturen, problemen, realiteiten en zelfreflectie. Film zal relevant blijven zolang we genieten van het samen met anderen in het donker kijken naar beelden die flikkeren op een groot scherm. Daarom is een vijftiger als Film Fest Gent van immens belang. Als ontmoetingsplaats en ontdekkingsruimte, als evenement en signaal. Film kijken is en blijft een avontuur.
Cinema Select bij de opening van het eerste Internationaal Filmgebeuren in 1974.
Innovatie als inspiratie
Het 50ste Film Fest Gent richt de volgspot bij haar jubileumeditie – gevierd met het 2×25 project: 25 regisseurs draaiden evenveel kortfilms vertrekkende van muziek aangereikt door een componist – op de roots van het festival. De ambitie om provocerende, vernieuwende en onbekende cinema te belichten door onuitgegeven films voor te stellen aan het publiek. Ben Ter Elst, een ‘gekke Nederlander’ die zich gevestigd had in Gent, roeide begin jaren zeventig tegen de stroom in door met Studio Skoop een ‘nieuwe’ bioscoop te openen op een moment dat wijkbioscoop na wijkbioscoop dicht ging. Hij besloot bovendien te focussen op film. Op het medium, niet langer op de ‘naar de cinema gaan’ ervaring. Het leverde ‘de Skoop’ een alternatief imago op (verhalen daarover lees je in het boek Skopiumschuivers).
Hans-Jürgen Syberbergs Ludwig. Grensverleggend en taboedoorbrekend.
De volgende droom was een filmfestival. Of zoals Ter Elst het poëtisch en wervend formuleerde: een Filmgebeuren. In januari 1974 organiseert hij, samen met Dirk De Meyer, verantwoordelijk voor de universitaire filmclub, ‘Het Eerste Internationaal Filmgebeuren van Gent’. In Cinema Select omdat Ter Elst niet wou dat het tegendraads imago van Studio Skoop het grote publiek zou afschrikken. Op het programma net geen twintig titels maar wel vernieuwend, provocerend werk zoals Solaris (Andrej Tarkovski), Blue Movie (Andy Warhol), Het Bloed van de Condor (Jorge Sanjines), Themroc (Claude Faraldo), La Jetée (Chris Marker), W.R.: Mysteries of the Organism (Dusan Makavejev), Ludwig: Requiem für einem Jüngfraulichen König (Hans-Jürgen Syberberg) en Winter Wind (Miklós Jancsó). Verder vooral door de mazen van het distributienet geglipte films (à la Die Zärtlichkeit der Wolfe van Uli Lommel) die bezoekers de kans bieden om ontdekkingen te doen.
Ben Ter Elst speecht op de openingsavond van het Internationaal Filmgebeuren.
Van klein naar groot
Auteurs als Rainer Werner Fassbinder, Terrence Malick, Bernardo Bertolucci, Jacques Rivette, Walerian Borowzyk, Ettore Scola, Carlos Saura, Martin Scorsese, Nicolas Roeg en Akira Kurosawa prijken het eerste én de volgende jaren op het programma. Ze doen het festival groeien. Ter Elst zoekt en vindt organisatorische steun bij Jacques Dubrulle. Verdere groei, internationalisering en professionalisering komen in beeld maar de oprichter voelt zich naar de zijlijn gedreven. Rebelsheid, provocatie en eigengereid beleid rijmen niet met strikte structuren. Dat resulteert in een breuk die Ter Elst nooit zal verteren.
Jaar na jaar blijft het ‘Internationaal Filmgebeuren van Vlaanderen-Gent’ verder groeien. De volgende decennia en in het nieuwe millennium. Ook wanneer Dubrulle de fakkel doorgeeft aan een team met programmator Wim De Witte en artistiek directeur Patrick Duynslaegher als drijvende krachten. Het festival onderscheidt zich door zich te richten op ‘de impact van muziek op film’, een internationale competitie, een reeks beroemde gasten (o.m. Sam Fuller, Terry Gilliam, Arthur Penn, Michael Haneke, Terence Davies, Paul Schrader), award-evenementen (Joseph Plateauprijs, World Soundtrack Awards), concerten (o.a. Giorgio Moroder, Ennio Moricone, Hans Zimmer) en expo’s (Cités-Ciné, Kubrick, Tati, Bergman). Bij de veertigste editie wordt de stap van filmfestival naar filmfeest bezegeld met een nieuwe naam: Film Fest Gent. Een pandemie verder is er opnieuw feest in Gent. Vijftig kaarsjes worden uitgeblazen met een stevig programma.
Novecento van Bernardo Bertolucci. Een strijdepos dat indruk maakt.
Gentse herinneringen
Eerste kennismakingen blijven sterk nazinderen. Zeker wanneer het om filmfestivals als Gent gaat. Bij ons was editie 6 de binnenkomer. “Qua geest hoort Jubilee esthetisch meer thuis in pop ’68 en in punk ‘78” schreven we anno 1979 in Andere Sinema, een tijdschrift dat perfect paste bij het ‘andere cinema’ concept van het Filmgebeuren en de toenmalige rebelse spirit. Het was evenwel niet Derek Jarmans film die zou bijblijven dat jaar.
Boxcar Bertha (Scorsese), L’empire de la passion (Oshima), Despair (Fassbinder), Fingers (Toback), The King of Marvin Gardens (Rafelson), Late Autumn (Ozu), The Life of Oharu (Mizoguchi), Man of Marble (Wajda), A Touch of Zen (Hu), Renaldo and Clara (Dylan), Stroszek (Herzog) en Les rendez-vous d’Anna (Akerman) stonden hoger op ons lijstje. Maar vooral de epische vertoning van Hans-Jürgen Syberbergs bijna acht uur lange Hitler, ein Film aus Deutschland op harde klapstoeltjes bleek memorabel. Adembenemende, avontuurlijke cinema, de ultieme filmontdekkingstocht.
Augure van Baloji. Hallucinante, surrealistische cinema. Experiment anno 2023.
Klassiekers & ontdekkingen
Zo heeft natuurlijk iedereen eigen favorieten en herinneringen. Patrick Duynslaegher benadrukt in zijn inleiding die de Classics sectie kadert (het boekje is andermaal een collector’s item) dat zijn keuze uiteraard subjectief en selectief is. Toch zijn de zestien titels stuk voor stuk must see films. Naast Ludwig van Syberberg hopen we alleszins Novecento (Bertolucci), A Short Film About Killing (Kieslowski), Distant Voices, Still Lives (Davies) en Vengeance is Mine (Imamura) in ons kijkschema te kunnen opnemen.
Niet evident want er lopen weer heel wat interessante films in Gent. Waaronder Made in Belgium films: het groepsportret Augure waarmee Baloji debuteert, de nieuwe Brussel film Here van Bas Devos en het geanticipeerde Holly van Fien Troch (haar Home zit bij de Classics). Bij de internationale blikvangers kijken we erg uit naar Poor Things van Yorgos The Lobster Lanthimos, de misschien wel laatste krachttoer van animatiemeester Hayao Miyazaki The Boy and the Heron, het drama over diaspora en identiteit Past Lives van Celine Song, het prettig gestoorde Do not expect too much from the end of the world van Radu Jude, Aki Kaurismäki’s komedie Fallen Leaves, Todd Haynes’ melodrama May December, Katell Quillévéré’s nieuwste Le temps d’aimer en Michael Manns biopic Ferrari. Plus natuurlijk de twee films waarmee Wang Bing vijf jaar stilte doorbrak: Youth en Man in Black. En Mark Cousins’ studie My Name is Alfred Hitchcock.
May December van Todd Haynes. Melodrama van de meester.
Gisteren, vandaag en morgen
Film zegt iets over de samenleving en de stand der dingen. Dat blijkt elk jaar opnieuw uit veel vertoonde films. Zo is er Les Indésirables, Ladj Ly’s companion piece bij het explosieve Les Misérables. Io Capitano (openingsbeeld), waar Matteo Garrone ons onderdompelt in de odyssee van vluchtelingen die vanuit Senegal richting Italië trekken. Het oorlogsdrama The Siren van Sedipeh Farsi. De docuserie She They Us (Zaïde Bil, Heleen Declercq, Sam Peeters) waar de focus ligt op feminisme en de positie van de vrouw. De Iraanse nachtmerrie trip Critical Zone (Ali Ahmadzadeh). En uiteraard The Old Oak, het door Ken Loach geschetste portret van een gemeenschap die uit elkaar gevallen is (de effecten van de mijnsluitingen zijn duidelijk) en op de proef gesteld wordt door de komst van vluchtelingen (racisme of solidariteit, dat is vraag voor verbitterde en teleurgestelde bezoekers van de lokale herberg).
The Old Oak van de 87-jarige Ken Loach. Humane cinema.
Afsluiten doen we met de missie van Film Fest Gent zoals artistiek directeur Wim De Witte ze toelichtte in een interview voor De Filmkrant: “Onze rol ligt in het samenbrengen van mensen, in het tonen van een film op een groot scherm, terwijl je je mobiele telefoon uitzet bij het kijken. De collectieve beleving van emoties is iets anders dan thuis in uw zetel films kijken. Iedereen zegt dat ook, zo moeilijk om dat uit te dragen is dat niet, maar het is minder evident om mensen dat ook te laten doen. Wanneer we de volgende jaren iets kunnen bijdragen om aan te tonen dat dit het verschil maakt zullen we tevreden zijn van ons leven na vijftig.”
FILM FEST GENT, EDITIE 50, 10 TOT 21 OKTOBER 2023. In Kinepolis, Sphinx, Studio Skoop, Vooruit Theaterzaal, Kaskcinema, Miry. Info: www.filmfestival.be
Les Indésirables of Batiment 5 van Ladj Ly. Urgent en strijdvaardig.
