tank Oost-Oekraïne
Oorlogsoperatie in Oost-Oekraïne. Foto: Wikimedia Commons/CC-BY-SA-2.0

Tom Sauer: “De kans is reëel dat Rusland niet het onderspit zal delven”

Ten aanzien van Oekraïne is de oorlogskoorts in het Westen nog steeds niet gedaald. Gelukkig zijn er af en toe dissonante stemmen te horen die pleiten voor de-escalatie en vredesonderhandelingen. In een opmerkelijke opinie in De Standaard pleit professor Tom Sauer voor een meer nuchtere blik op deze oorlog.

vrijdag 20 januari 2023 10:53
Spread the love

 

“In elke oorlog wordt iedereen die voorzichtig is, die naar de argumenten van beide partijen luistert alvorens een standpunt te vormen, of die officiële informatie in twijfel trekt, onmiddellijk beschouwd als medeplichtig aan de vijand”, aldus historica Anne Morelli.

Daar doet DeWereldMorgen niet aan mee. Wij veroordelen heel sterk de militaire invasie van Rusland in Oekraïne en alle oorlogsmisdaden die gepleegd worden. Het is een criminele agressie die ingaat tegen het internationaal recht. Maar wij hoeden ons voor zwart-wit versies. De geopolitieke situatie is buitengewoon complex. Wij willen aspecten naar voor brengen die in de mainstream media worden verzwegen of onderbelicht, om alzo het debat meer genuanceerd te kunnen voeren. Geloof niets zomaar, ook onszelf niet. Blijf kritisch denken. (n.v.d.r.)

 

Dissonante stem

Als het over de oorlog in Oekraïne gaat, hoor je in het Westen eigenlijk maar één stem: Rusland is de enige schuldige en moet koste wat het kost teruggedreven en verslagen worden. Dat gebeurt liefst zo snel mogelijk en daartoe moet Oekraïne beter bewapend worden.

Toch zijn er enkele uitzonderingen te horen. Tom Sauer is een van de zeldzame dissonante stemmen in het zeer gesloten debat over de oorlog. Hij is een uitzondering, die zoals het spreekwoord zegt, de regel bevestigt.

Tom Sauer is hoogleraar internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen en auteur van De strijd voor vrede. In een opmerkelijke opinie in De Standaard zet hij zijn visie uiteen.

Drie scenario’s

Sauer ziet drie voor de hand liggende scenario’s. In scenario 1 krijgt Oekraïne de bovenhand en wordt Rusland teruggedreven. In scenario 2 is het omgekeerd Rusland die het haalt. In een derde scenario geraken de strijdende partijen in een patsituatie.

Het Westen gaat voluit voor het eerste scenario. Daarom moeten er zware wapens geleverd worden, ook al zal dit een verdere escalatie en veel bloedvergieten met zich meebrengen.

Dit scenario is echter weinig waarschijnlijk. In een interview met The Economist verklaart een Oekraïens topgeneraal dat zijn leger de oorlog kan winnen op voorwaarde dat hij meer middelen krijgt: “Ik weet dat ik deze vijand kan verslaan, maar ik heb middelen nodig. Ik heb 300 tanks nodig, 600 tot 700 infanteriegevechtsvoertuigen en 500 Houwitsers.”

Houwitser

Een Houwitser is een stuk artillerie dat in tegenstelling tot een tank over een hindernis heen kan schieten. Foto: Grafenwoehr, Wikimedia Commons / CC BY 2.0

De interviewer merkt daarbij droogjes op dat dit bijkomend arsenaal groter is dan de totale hoeveelheid gepantserde strijdkrachten van de meeste Europese legers.

Het tweede scenario is waarschijnlijker. Condoleezza Rice, voormalig minister van Buitenlandse Zaken in de VS en Robert Gates, voormalig VS-minister van defensie, schreven in de Washington Post dat de tijd niet aan de kant van Oekraïne staat. Als de VS niet snel handelt, zal Oekraïne een nederlaag lijden.

Op dit moment heeft Oekraïne te weinig munitie voor zijn luchtafweersystemen en heeft het betere raketafweersystemen nodig. Het zal wellicht nog maanden duren tegen dat de beloofde en veel doeltreffender Patriotraketten uit de VS operationeel zijn.

Volgens Condoleezza Rice en Robert Gates staat de tijd niet aan de kant van Oekraïne.

Ondertussen maakt Rusland zich klaar voor een nieuw offensief. Mogelijk al vanaf januari zou de Russische troepen een grote aanval kunnen lanceren. Daarbij zouden ze het Oekraïens leger proberen terugdrijven en zelfs een tweede poging kunnen doen om de hoofdstad Kiev in te nemen.

Dat is wellicht de reden waarom enerzijds NAVO-baas Stoltenberg pleit voor meer en zwaardere wapens te leveren aan Oekraïne en anderzijds de meer realistische Kissinger-pleit om zo snel mogelijk aan de onderhandelingstafel te gaan zitten, om een te grote nederlaag te verhinderen.

Sauer gelooft zelf ook niet in het eerste scenario: “de kans is reëel dat Rusland niet het onderspit zal delven”. Daarvoor geeft hij twee redenen aan. Ten eerste is Rusland op zowat alle vlakken sterker dan Oekraïne. En ten tweede voelt Rusland zich onveilig en niet erkend als regionale macht door de steeds verdere uitbreiding van de NAVO, tot vlak aan zijn grenzen.

Om dat gevoel te illustreren ontleent Sauer een metafoor van John Mearsheimer, een van de meest vooraanstaande geopolitieke experts in de VS: “Als een kleine aap met een stok in de ogen van een grote gorilla peutert, moet dat aapje niet schrikken als het een mep terugkrijgt.”

“Als een kleine aap met een stok in de ogen van een grote gorilla peutert, moet dat aapje niet schrikken als het een mep terugkrijgt.”

“Als een regionale macht zoals Rusland zich vernederd en genegeerd voelt door de manier waarop het na de Koude Oorlog door het Westen is behandeld­, dan moeten we niet schrikken wanneer Moskou reageert. Oekraïne is daarvan het slachtoffer”, aldus Sauer.

Maar er is nog een derde reden. “In het minder waarschijnlijke geval dat de motivatie van de Oekraïense­ soldaten het verschil zal blijven maken, samen met westerse wapenleveringen, heeft Poetin nog altijd kernwapens achter de hand. Het zou dom en vooral gevaarlijk zijn om deze nucleaire dreigementen opnieuw af te doen als bluf of chantage.”

Vredesonderhandelingen

Daarom hoopt Tom Sauer op een patstelling of een impasse waardoor beide landen uiteindelijk genoodzaakt zijn om te gaan onderhandelen.

De Antwerpse prof beseft dat zo’n vredesakkoord serieuze nadelen voor Oekraïne kan en wellicht zal bevatten. Het land zal zijn soevereiniteit (in een iets kleiner formaat) kunnen behouden, maar “de belofte om lid te worden van de NAVO zal hoogstwaarschijnlijk overboord moeten worden gegooid, en de geannexeerde gebieden (zeker de Krim) zullen waarschijnlijk Russisch blijven, tenzij ze meer autonomie zouden krijgen”.

“Het zou dom en vooral gevaarlijk zijn om deze nucleaire dreigementen opnieuw af te doen als bluf of chantage.”

Maar volgens hem heeft het verder bloedvergieten geen zin. “Tienduizenden doden en gewonden, miljoenen vluchtelingen, voedsel­tekorten, prijsstijgingen, recessie, minder aandacht voor andere conflicten en bedreigingen en het risico op een wereldwijde nucleaire oorlog: hoe langer de oorlog duurt, hoe meer we ons moeten afvragen of de nadelen ervan niet te zwaar beginnen door te wegen.”

Volgens Sauer had deze oorlog kunnen vermeden worden als het Westen meer rekening had gehouden met de gevoeligheden die in Moskou speelden en indien er na de val van de Muur een systeem van collectieve veiligheid was uitgebouwd waarbij op gelijke voet zou samengewerkt kunnen worden. Maar volgens hem heeft het Westen dit bewust nagelaten te doen.

Die gevoeligheden moeten volgens hem in elk geval meespelen bij de zoektocht naar een uitweg uit deze brutale invasie.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!