Het was vier uur ‘s morgens toen ik een voorstelling voor mijn tweede workshop over klimaat en meteorologie en hun invloed op de landbouw en de boerengemeenschappen klaar had. Ik stond op punt om naar bed te gaan om twee uurtjes te slapen alvorens op weg te gaan naar de plaats van de workshop, toen ik plots het idee had om naar het nieuws te kijken door snel even op Facebook te surfen.

Ik gebruik Facebook als een vuilbak van gemakkelijke, niet betrouwbare, informatie, want het gaat altijd enkel om geruchten. Maar het is ook een kanaal dat mij naar allerlei bronnen brengt. Het eerste bericht waarop ik viel was dat van een intellectuele vriend die dikwijls artikels schrijft voor online media.
Zijn boodschap : “Het is bevestigd! Président Jovenel Moise werd zopas in zijn prive residentie vermoord door een Colombiaans commando. De eerste Dame, door kogels gewond, bevindt zich in een hospitaal om er verzorgd te worden”

Ik heb kalm de reacties van de internauten gezocht. Maar neen, geen reacties. Vreemd, dacht ik bij mezelf. Ik ben op Google gegaan door eenvoudig in te tikken : “Jovenel Moise, president van Haiti, moord ». Maar ik vond geen overeenkomende berichten.”

Toen ik terugkeerde naar de ‘vuilbak’ die gloeide van de berichten over de voetbal tengevolge van de kwalificatie van Argentinië voor de finale van de Copa America tegen Brazilie, viel ik op een ander verloren bericht dat het vaag over de moord op de President had.

Op dat moment heb ik een berichtje gestuurd naar mijn vriend om hem te vragen of zijn Facebook rekening gehackt was. Hij belde me direct op om te bevestigen dat hijzelf wel degelijk dit bericht geschreven had en hij raadde me aan naar de radio te luisteren. Op dat moment, enkele minuten voor zes uur, verspreidde het nieuws zich reeds in het hele land. De stilte, verbonden aan de schrik voor repressie, plunderingen en geweld, zoals gewoonlijk het geval is, dwong iedereen om thuis te blijven.

Na enkele uitwisselingen met vrienden en familie over de voorzorgsmaatregelen om te vermijden ‘toekomstige slachtoffers’ te worden, heb ik de bewaker van mijn boerderij en de technische school (ETAGE/Agribel) opgebeld om hem aan te raden het hekken van de ingang te sluiten en hem enkele veiligheidsregels te herinneren voor het geval iemand zou proberen binnen te dringen.

Hij had zopas van zijn baas gehoord dat hij zich niet moest verzetten indien er zich plunderingen voordeden, wat hem gerust stelde. Vermits winkels en marktjes in de wijken gesloten bleven, bevonden de Haitianen zich reeds vanaf acht uur ‘s morgens in waternood, vermits water elke dag gekocht wordt om eten te bereiden en voor andere basisbenodigdheden.

Reeds 22 dagen lang was het land geteisterd door gebrek aan brandstof. Reken daarbij nog het klimaat van onveiligheid dat zijn hoogtepunt of eerder zijn verrottingsfase bereikt had, omwille van gewapende bendes die alle uithoeken van de hoofdstad bezetten zonder lastig gevallen te worden door de ordediensten noch veroordeeld werden door de President of zijn regering. Het land bevond zich zo reeds meer dan zes maanden in een staat van totale verlamming en de dood nabij.

Het is materieel onmogelijk de feiten op te sommen die het land op de knieen hebben gedrukt gedurende deze korte tussenperiode van januari tot begin juli 2021, zonder de bloedbaden, kidnappings, schietpartijen, plunderingen en alle andere verschrikkingen te vermelden die plaatsgrepen tussen 2018 en december 2020. Hoe hard is het voor een schrijver, een journalist of elk menseijk wezen om zijn pen te moeten gebruiken om de vreselijke gebeurtenssen te beschrijven die nochtans dagelijkse kost zijn voor de Haitianen!

Er moet gezegd worden dat alle voorwaarden reeds aanwezig waren om uit te monden op alle soorten nachtmerries : burgeroorlogen, de voortdurende bloedbaden die telkens erger en veelvuldiger werden, de plundering van banken en grootwarenhuizen, kidnappings, massale emigratie van Haitianen, die over de nodige financiele middelen bescchikten, naar de Dominikaanse Republiek, de leegstaande huizen in de stad van mensen die naar het platteland vluchtten, zoals ik zelf deed 22 dagen geleden, en de moord op de zeer betwiste President.

• Op 1 juli 2021, hield de bendeleider Jimmy ‘Barbecue’ Chérisier, voormalig politieman en aanleunend bij de macht, een buitengewone demonstratie in de straten van Port-au-Prince met zijn troep van meer dan honderd tot de tanden gewapende mannen, waar hij een rede hield die aanzette tot geweld, plundering van de banken en uitmoording van de rijkelui en mannen aan de macht. Dat duidde op een nabije scheiding tussen deze man, beschuldigd van de bloedbaden van Bel-Air (1 april 2021) en La Saline (13 november 2018), die respectievelijk 45 en 71 doden maakten, en de macht met aan het hoofd Jovenel Moise.
• Op 29 juni 2021, ‘s nachts, vonden twee schietpartijen plaats in Delmas 32 en Christ-Roi waarbij vijftien doden vielen waaronder de journalist van ‘radio vision 2000’, Diego Charles (33 jaar), en de journaliste Antoinette Duclaire (33 jaar), zeer actieve militante in de strijd voor de emancipatie van de vrouwen en voor de mensenrechten.
• Op 26 juni 2021, hield de zeer machtge bende, die zich ‘400 mawozo’ doet noemen een demonstratie in de gemeente Croix-des-Bouquets en traumatiseerde daarbij de inwoners. De bende, die in het westen en het noorden van Port-au-Prince actief is, was ondermeer verantwoordelijk voor de kidnapping, in april laatsleden, van elf mensen waaronder twee franse religieuzen. De ordediensten en de plaatselijke overheid bleef daarbij totaal onderverschillig. Tientallen voertuigen werden in brand gestoken, op klaarlichte dag voor een kerk waar de begrafenis plaatsvond van een overleden lid.
• Op 5 juli 2021, openden bandieten van Martissant, aan de zuidelijke ingang van Port-au-Prince die toegang geeft tot vier departementen, het vuur op een ambulance met aan boord een verpleegster en de chauffeur. Dezelfde verpleegster die medicijnen kwam halen om zieken te verzorgen was op slag dood !
• Op 25 februari 2021, was er een opstand in de gevangenis van Croix-des-Bouquets die het leven kostte aan 25 mensen waaronder dat van de hoofdinspecteur en verantwoordelijke van de gevangenis. Er ontsnapten 400 gevangenen, waaronder de meest geduchte bendeleider Arnel Joseph die de dag nadien vermoord werd op weg naar zijn bolwerk.

Niemand mag de dood wensen van iemand, en minder nog die van een President. Al is het maar omdat hij een symbolisch figuur is. Het is een vernederende daad die de woede van de meerderheid van de haitiaanse maatschappij opwekt. Maar, langs de andere kant, is het ook niet zeer verwonderlijk voor de gemiddelde burger, die dagelijks al deze misdaden meegemaakt heeft en die niet het minste sprankeltje hoop gevoeld heeft voor een veiliger toekomst. Vandaag is het geweten dat een groot deel van de huurlingen die de misdaad tegen de President uitvoerden in handen van de haitiaanse politie zijn.

Vreemd genoeg beleven we nu de voorbeeldige efficientie van de politie die nochtans zijn rug keerde naar de noodkreten van zijn wapenbroeders die in kleine stukjes gesneden werden door de bandieten van Village de Dieu op minder dan een kilometer afstand van het Presidentieel Paleis, op 12 maart laatsleden, toen vier politiemannen tragisch vermoord werden, een verdween en acht gewond werden.

Het is ook vreemd dat de Verenigde Staten zeggen dat zij zeer bezorgd zijn omwille van wat in Haiti gebeurt, maar dit slechts vanaf 7 juli 2021. We herinneren ons de zeer recente uitspraak van de historicus Michel Soukar, uitgenodigd door Télé Métropole op 26 juni 2021 : “Indien, in de plaats van de gangsters die de openbare rust in het land verstoren, het eerder om een revolutionnaire linkse guerilla ging die de macht trachtte te grijpen met het perspectief van een ware verandering in het land, zouden de Amerikanen dan even onverschillig blijven ?”

Maar er blijven twee essentiele vragen voor de Haitianen in de lucht hangen :

• Wie zit er achter de moord op de President ? Zouden de mannen die totnogtoe door de politie werden voorgesteld niet eenvoudigweg de uitvoerders zijn van een bevel, van een vuil werk ? Wie zal er genieten of geniet nu reeds van de gevolgen van deze misdaad ?
• Waarom geven de Amerikanen, en daarbij de hele cohorte van de internationale gemeenschap, niet eindelijk aan de Haitianen de kans om over het lot van Haiti te beschikken ?

Van januari tot juni 2021, hebben de haitiaanse bevolking en de politieke organisaties zich uitgesproken ten voordele van een breuk en een periode van transitie om het land de kans te geven zijn gedurende de laatste 30 jaren -met nog verergeringen tijdens de laatste tien jaren- bevuild en besmet institutioneel weefsel te hernaaien, zelfs indien daarvoor andere patronen dienen gebruikt te worden.

Zich haasten om nieuwe verkiezingen te laten plaats nemen op 26 september, zoals de Verenigde Staten reeds eisen, in de context die we kennen (algemene onveiligheid, onwettigheid van de verkiezingsinstellingen, gebrek aan rechtstreekse interesse voor de Haitianen voor wie de verkiezingen zogezegd georganiseerd worden, meer dan een derde van de kiezers hebben nog hun kiezerskaarten niet om te kunnen deelnemen aan een verkiezing, totaal wantrouwen tegenover de organisatie van een overhaaste verkiezing, enz.), welke zijn de echte belangen achter deze haast ?

Dit alles bewijst dat de democratie rekbaarder is dan elk ander onderwerp en geplakt is aan de omstandigheden van het land in kwestie.

Julien Déroy
julienderoy@yahoo.fr

Julien Deroy is landbouwingenieur. Hij stichtte en leidt samen met een aantal studiegenoten de landbouwcoöperatie ‘Agribel’. Bij deze coöperatie runnen zij ook een opleidingscentrum ‘landbouwtechnieken’ voor volwassenen. Met dit sociaal ondernemerschap toont Julien dat zij een belangrijke troef zijn voor hun land. Voordien was Julien werkzaam in de ngo-sector. Julien doctoreert in Haïti in samenwerking met de Campus d’Arlon van de Université de Liège. Hij schreef op 11 februari 2021 “De stilte die doodt”: internationale gemeenschap kijkt weg van wrede schendingen mensenrechten in Haïti”.

Een aantal personen en organisaties hebben zich verenigd rond een petitie die het brute geweld in Haïti en de internationale stilzwijgendheid hierover aanklaagt. Zie Petitie Haïti: “Stop stilzwijgen en internationale medeplichtigheid”.