De maximumfactuur voor de verwerking en de berging van het nucleair afval is gekend! Maar eerst mijn welgemeende excuses aan mevrouw Catherine MacGregor (CEO van de Franse energiemultinational Engie). Het is namelijk mogelijk dat ik u blij heb gemaakt met een dode mus.

Deze maximumfactuur geldt namelijk niet voor uw bedrijf enkel nadat de overheid groen licht heeft gekregen van de bevolking en alle parlementen om de verlenging van de kerncentrales te realiseren. Tot dan is de rekening voor het kernafval volledig voor “de vervuiler”, met name eigenaar Engie.

Ten tweede vraag ik beleefd, maar met aandrang aan onze volksvertegenwoordigers om de beoordelingen van de milieueffecten zeer grondig na te kijken en te bestuderen. Ikzelf heb (tot nu toe) enkel de niet-technische beoordeling gelezen en heb moeten vaststellen dat deze op zijn minst onduidelijk, onvolledig en te oppervlakkig is.

Deze niet-technische milieueffectbeoordeling (MEB) staat bijkomend vol met tegenstrijdigheden. Onderaan deze Open Brief verduidelijk ik mij. Ik weet dat u allen reeds zit te popelen voor de cijfers maar eerst nog snel 4 kleine puntjes:

1) De publieke raadpleging en deelname: ik vermoed dat aan alle wettelijke verplichtingen wel zal voldaan zijn. Maar louter uit nieuwsgierigheid heb ik aan meer dan 20 mensen gevraagd of ze van deze raadpleging op de hoogte waren.

Omdat niemand van deze mensen hiervan op de hoogte bleek te zijn, ben ik blijven doorvragen en tot mijn verbazing kreeg ik pas na meer dan 100 mensen bevraagd te hebben een positieve reactie. Deze persoon had spijtig genoeg geen idee hoe en waar hij deze bevraging kon vinden.

Hierdoor ben ik geneigd om te denken dat minder dan 1% van onze bevolking haar inbreng en advies zal of kan verlenen. Verder heb ik de websites van een 15-tal gemeentes bekeken en heb ik geconstateerd dat op vele sites de publicatie pas medio april werd gepubliceerd.

Omwille van deze ontoereikende en late bekendmaking ben ik bekommerd over de afsluittermijn van 20 mei 2023 voor deze raadpleging. De mogelijke reacties en opmerkingen zijn dan op zijn minst niet volledig en representatief om een gedragen en goed besluit te bekomen van de bevolking alsook van de volksvertegenwoordigers.

2) De berekening van de cijfers is gebaseerd op de onvolledige maar officiële data uit de niettechnische MEB, te vinden op de site van de FOD Economie (SCK CEN, 20 maart 2023) en op 2 aanvaardbare aannames en 3 rekensleutels. Cijfers kunnen hierdoor variëren (verklaring staat onder de bedragen).

3) De vermelde bijdragen gaan tevens uit van een fair share van 50% Engie en 50% bevolking (overheid) voor alle scenario’s, wat me logisch lijkt.

4) Deze berekening is gemaakt op de vermoedelijke totale verwerking en bergingskost van 41 miljard euro (Adrian, 28 april 2022; DV, 29 juni 2021; Knack, 29 juni 2021). Volgens de wetenschap een zeer realistische raming maar zeer waarschijnlijk nog steeds een onderschatting. Bij een lagere of hogere totale bergingskost moeten onderstaande bedragen procentueel aangepast worden maar verhoudingsgewijs blijven ze identiek.

Kernafval bestaat voornamelijk uit 3 afvalstromen:

• Cat A. = laag en middelactief kortlevend afval
• Cat B. = laag en middelactief langlevend afval
• Cat C. = hoogradioactief langlevend afval.

Scenario 1: totale afvalstroom categorie A,B,C berekend op gelijke verwerkingskosten (dus duurste maximale factuur voor de bevolking). Verdeelsleutel 100% voor de bevolking: Totale kostprijs voor de bevolking is dan 2.173 miljoen euro (2,173 miljard euro).

Scenario 2: 20% cat. A en cat B. samen/80% cat. C. Verdeelsleutel 20% Engie/80% bevolking; Totale kostprijs voor de bevolking is 1.209 miljoen euro (1,209 miljard euro).

Scenario 3: 50% cat. A en cat B. samen/50% cat. C. Verdeelsleutel 50/50. Totale kostprijs voor de bevolking is 1.031 miljoen euro (1,031 miljard euro).

Enkele verklaringen

In de berekening worden cat. A en cat. B samen genomen omdat procentueel de afvalhoeveelheden gelijk zijn (namelijk 1,7% cat. A en 1,76% cat. B) volgens het milieueffectenrapport (SCK CEN, 20 maart 2023) waarin de hoeveelheid cat. B afvalstroom verwaarloosbaar zou zijn.

De kostprijs voor de berging van hoogradioactief afval voor de lange termijn is een nog zeer onbekende factor, daar er nog geen sluitende conclusies zijn voor de huidige lopende onderzoeken.

Dit afval moet voor duizenden jaren veilig geborgen worden en is volgens mij niet of slechts zeer gedeeltelijk meegenomen in het MEB. Ook noemenswaardig is dat de studie aantoont dat voor de berging van cat. A en B voldoende bergingscapaciteit is.

Op een totaal van 34 modules is er een reserve van 5,4 modules en neemt het bijkomende volume in de afvalstromen cat. A en B hiervan slechts 0,6 modules in beslag. Voor de cat. C afval zal eveneens SF2 (spent fuel storage facility) beschikbaar zijn.

Een verhoging van de kostprijs omwille van extra bergingsvoorzieningen is dan ook niet van toepassing en kan derhalve niet aangerekend worden aan de bevolking (SCK CEN, 20 maart 2023).

Mijn persoonlijke conclusie: afhankelijk van de gebruikte verdeelsleutel zal een eventuele maximumfactuur voor de overheid of de bevolking schommelen tussen 1 miljard en maximaal 2,2 miljard euro.

De enige doelstelling van een eventuele verlenging van deze 2 oude reactoren is enkel (en alleen) een mogelijk tekort van de energievoorziening te voorkomen. Het bedrag dat hierboven berekend werd om enkel de bijkomende afvalstroom te verwerken bij verlenging kan veel duurzamer, veiliger en met veel meer zekerheid ingezet worden door andere technologieën om een eventueel stroomtekort te voorkomen.

Volgens een studie van de beheerder van het hoogspanningsnet Elia medio 2021 zou het huidige toegekende CRM (Capaciteit Remuneratie Mechanisme) reeds volstaan (Elia Group, 25 juni 2021). De geografische evolutie zou dit onderzoek echter achterhaald hebben maar een bijkomend CRM zou een eventueel energietekort ruimschoots kunnen opvangen. Dit zou eveneens efficiënter, sneller en op langere termijn ook gegarandeerd duurzamer zijn.

In de niet-technische beoordeling verklaart men dat de enige doelstelling de energiezekerheid is vanaf 2025 tot ongeveer 2032, waarvan de eerste 3 jaren het belangrijkste zijn en jaarlijks zouden afnemen tot 100% zekerheid rond 2032.

Deze verhoopte doelstelling ontkracht zichzelf volledig wanneer men rekening houdt met het feit dat geen startgarantie wordt gevraagd aan Elia. De termijn start uiterlijk op na 31 december 2027. Voor de belangrijkste en meest onzekere periode van deze 3 jaar heeft, verwacht of eist de overheid géén zekerheid van Engie voor de start van de energieproductie (SCK CEN, 20 maart 2023).

Citaat uit het rapport:

“De levensduurverlenging van Doel 4 en Tihange 3 is in die context een logische beslissing. Ze laat toe op relatief korte termijn een gegarandeerde capaciteit van 2 GW terug ter beschikking te stellen van het net” i.e. nadat de centrales in 2025 zijn stilgelegd en na de nodige aanpassingen en procedures terug zijn opgestart (SCK CEN, 20 maart 2023, p. 5).

Bedenking: Gegarandeerde capaciteit? Gek dat één van de mogelijke redenen, voor een mogelijk tekort, net de onbetrouwbaarheid van het nucleaire park van ons buurland Frankrijk is waarvan momenteel de helft van de capaciteit buiten gebruik is. Met andere woorden, men wil de leveringsbetrouwbaarheid veilig stellen met een technologie die momenteel bewijst totaal onbetrouwbaar te zijn.

Effecten en vermeden effecten bij verlenging van de reactoren:

Ik heb in feite meer dan 20 bladzijden nodig om alle onduidelijkheden en tegenstrijdigheden in het niet-technische rapport te beschrijven. Ik beperk me in deze Open Brief daarom tot slechts 2 bedenkingen uit het rapport van het SCK CEN (20 maart 2023):

1) Volgens de studie werden slechts 3 ongevalscenario’s bestudeerd. Loca (loss of coolant accident), FHA (fuel handling accident) en CSBA (complete station black-out). Dit zijn zeer ernstige accidenten maar volgens de beoordeling zouden de gevolgen voor mens en natuur binnen de limieten vallen die ernstige tegenmaatregelen voor mens en natuur quasi overbodig zouden maken.

Bij de verlenging van de werking van de reactoren wordt er wel degelijk gesproken over een mogelijk mortaliteitsrisico. Dit risico slaat echter enkel en alleen op mortaliteit bij vissen door de opzuiging van koelwater uit de Schelde bij normale werking. U leest het goed!

Er zijn tal van onbestudeerde veiligheidsrisico’s die niet werden meegenomen in deze studie, en bij de 3 wel bestudeerde ernstige mogelijke accidenten is er geen enkel mortaliteitsrisico voor enig ander leven dan vissen. Ook bij geen enkel menselijk of ander dierlijk leven bestaat er een mortaliteitsrisico.

Ook herkent de studie geen reden om te evacueren. Heel misschien moet er in het allerslechtste geval even geschuild worden en misschien moet de dichtstbijzijnde bevolking een pilletje stabiel jodium nemen voor de schildklier. Dit is een onaanvaardbare en onrealistische conclusie wanneer we de dramatische gevolgen van Tsjernobyl en Fukushima in beschouwing nemen.

2) Betreft de gezondheid van de mens: volgens de expert(en) zou er omwille van de veiligheidsrisico’s geen aantoonbaar verband zijn tussen de risicoperceptie en de psychosomatische effecten bij de bevolking, dus geen negatieve gevolgen.

Wel zouden er aantoonbare positieve gevolgen zijn voor de gezondheid van de bevolking door het wegnemen van de energieonzekerheid omwille van vermeden black-outs en stroomonderbrekingen.

Allereerst is er geen enkele garantie dat de energieonzekerheid weggenomen wordt bij een verlenging. Ook is de ongekende kostprijs voor de heropstart van de betrokken centrales ongekend en onzeker.

Eveneens kan men, bij een verlenging, met zekerheid aannemen dat dit een vertragend effect of uitstellend effect zal hebben op de verduurzaming en vergroening van onze energie-infrastructuur.

Het beoogde positieve gezondheidseffect voor de bevolking is hiermee volledig ontkracht. Met quasi zekerheid zal een verlenging dus eveneens resulteren in een negatief gezondheidseffect.

Last but not least:

Citaat: ”Op het vlak van externe veiligheid wordt als gevolg van de levensduurverlenging geen betekenisvolle toename van het risico verwacht” (SCK CEN, 20 maart 2023, p. 22). Jawel hoor: denk hier eens even dieper over na!

Géén toename van betekenisvol risico op vlak van externe veiligheid! Een totale oorlog tussen Rusland en Oekraïne met mogelijks een uitbreiding tot een Wereldoorlog en toch geen risicotoename m.b.t. externe veiligheid?

Help mij alstublieft: Het kan niet anders dan dat ik hier een onwaarschijnlijke interpretatiefout maak, maar dewelke?

Aan eenieder die deze Open Brief leest, maar vooral aan onze volksvertegenwoordigers: leest u alsjeblieft de beide beoordelingen zeer grondig, maar gezien bovenstaande opmerkingen, met de nodige gezonde portie argwaan en scepsis.

Ik hoop dat u ook de nodige campagnes wil voeren via alle mogelijke kanalen om de gehele bevolking alsnog attent te maken op de publieke bevraging en deelname over dit zo belangrijke thema.

Nog een helaas boude en kritische vergelijking (naar analogie met de pensioenperikelen in de parlementen) geef ik u met de volgende Engelstalige uitdrukking.

”Hidden in plain sight”.

Ik geef de meesten van U, onze volksvertegenwoordigers, het voordeel van de twijfel dat uw onwetendheid over dit pensioendebacle niet te wijten is aan leugens of bedrog maar eerder aan het feit dat de gecontesteerde regels voorbij zijn gegaan aan uw aandacht omwille van het openlijk verstopt zitten in de massa data in de parlementaire regelgeving (en uw loonbriefjes).

Met dit schrijven neem ik alle mogelijke twijfel weg mocht de milieubeoordeling, en de gevolgen ervan voor de gehele bevolking, aan uw aandacht ontsnappen. Bovenstaande Engelstalige uitdrukking zal u dan ook niet ter verantwoording inroepen.

Met de meest respectvolle groeten en dank voor uw aandacht,

Danny Gijselings, sociaal-maatschappelijk geëngageerde burger

Ter info: ik zal de publieksbevraging invullen voor 20 mei. Wenst u al mijn opmerkingen en vragen voor deze bevraging eerder en volledig ter uwer beschikking hebben dan stuurt u mij gerust een mailtje (danny.gijselings@telenet.be). Ik zal ze u dan bezorgen. Gelieve deze brief ook te verspreiden onder Uw collega’s.

Notes:

Adrian, D. (28 april 2022). ‘Ondergrondse berging wordt basisscenario kernafval’.

DV. (29 juni 2021). Ontmanteling kerncentrales kost minstens 40 miljard euro, Van derStraeten wil zekerheid dat de regering niet voor de kosten moet opdraaien.

Elia Group. (25 juni 2021). Adequacy- en flexibiliteitsstudie voor België (2022-2032).

Knack. (29 juni 2021). Ontmanteling kerncentrales en berging kernafval kosten minstens 18 miljard euro.

SCK CEN. (20 maart 2023). Niet-technische samenvatting van de Milieueffectbeoordeling: In het kader van het uitstel van de desactivatie van de kerncentrales Doel 4 en Tihange3.