Villa Roth, basis van de gelijknamige gemeenschap sinds 2016. Foto ©Giacomo Sini
Reportage - Giacomo Sini, Alessia Manzi

Italianen solidair met vluchtelingen in Bari

In Italië zijn talrijke burgers actief om tegen het beleid van hun eigen regering in solidariteit met vluchtelingen coöperaties op te zetten, die migranten een kans bieden op een waardig leven. Een reportage van de Italiaanse fotograaf Giacomo Sini vanuit Bari, in de hiel van Italië.

vrijdag 23 oktober 2020 19:53
Spread the love

 

Villa Roth werd aan het einde van de 19de eeuw gebouwd in San Pasquale, een van de populairste districten van de stad Bari. Tweehonderd jaar later wordt diezelfde eeuwenoude verblijfplaats van rijke industriële families, die ooit vanuit Noord-Europa naar Zuid-Italië migreerden, als noodopvang gebruikt voor veertig mensen.

Op de grote koer die bezoekers wegwijs maakt naar de ingang van de villa spelen kinderen. Ze dagen de doorsnee verstikkende hitte van een namiddag in juli uit voor een potje voetbal. “Leg die telefoon aan de kant! Kom spelen”, roept een kinderstem. Na enkele minuten worden er al enkele goals gescoord op het geïmproviseerde voetbalveld.

Mimma praat met Moro. Zij woont met haar man en dochter sinds 2015 in Villa Roth. Foto: © Giacomo Sini

Ondanks dat het gebouw met zijn grootse geschiedenis en artistieke waarde al in 1990 als culturele ruimte erkend werd, verkeert het al bijna vijftien jaar in een verwaarloosde staat. Na een korte bewoning door studenten, migranten, hachelijke arbeiders en kunstenaars – wat eindigde met een uitzetting – besliste het stadsbestuur van Bari in 2015 om de huidige lege ruimtes te gebruiken voor een nieuw experiment.

Met dank aan de hervestiging van de migranten die eerder in een tentenkamp vlakbij het centrum van Bari verbleven zou er geëxperimenteerd worden met zelfbeheer en wederzijdse hulp. In Villa Roth lukte het elke inwoner een hoekje te vullen met hun eigen cultuur en levensstijl. Het beheer van de gemeenschappelijke ruimtes wordt besproken tijdens samenkomsten.

Het gebruik van de woonvertrekken heeft niet als doel privé-eigendom te verkrijgen maar uit zich in de vele initiatieven, associaties en daardoor betrokkenheid van niet-bewoners die zich ook identificeren als de gemeenschap van Villa Roth.

Moro uit Ghana hangt zijn was te drogen op het terras van Villa Roth. Foto: © Giacomo Sini

“Sinds ik hier woon waag ik het niet meer om op straat te slapen. Ik heb geen werk waardoor niemand aan mij wil verhuren”, zegt Moro uit Ghana. Hij vluchtte uit Libië in 2011 en waagde zich aan de oversteek van de Middellandse Zee per boot. “Door de oorlog werd het gevaarlijk om daar te wonen. Ik was niet langer veilig in Libië.”

Het was de periode van de Arabische Lente. Duizenden migranten van Noord- en Sub-Sahara-Afrika gingen aan boord van onstabiele noodvaartuigen op zoek naar een betere toekomst. Zij die de kust aan de overkant wisten te bereiken vonden echter geen beloofd land. Honderden mensen ontvluchtten een aanslepend conflict maar werden bij aankomst op bussen en veerboten gestoken van de ene naar de andere plaats in het voor hen onbekende land Italië.

“Na Lampedusa namen ze mij mee naar een CARA-centrum1 van de overheid voor asielzoekers in Bari. Aangezien ik geen Libiër ben, verleende Europa mij geen beschermde status toe”, gaat Moro verder. Het onthaalcentrum is een tijdelijk thuis voor 750 asielzoekers die dagelijks 2,50 euro zakgeld krijgen dat enkel binnen de faciliteiten gebruikt kan worden.

Omar, Nuru en Solomon uit Burkina Faso, Gambia en Ghana spelen voetbal op het binnenplein van Villa Roth. Foto: © Giacomo Sini

“We vroegen een document zodat we ons vrij kunnen bewegen maar niemand reageerde. En daarom bezetten we in mei 2011 de sporen van Bari Palese, een treinstation vlakbij”, voegt de jongeman toe. Die demonstratie wakkerde de protesten aan die de maanden daarop uitbarstten.

“Het was een periode van grote gisting. Eén augustus is een belangrijke dag. Het openbaar vervoer werd geblokkeerd door de CARA-migranten. In de stad Nardò aan de westkust van Apullia protesteerden arbeiders voor het allereerst ooit tegen deze coöperaties”, zegt Gianni van de Villa Roth gemeenschap.

Moro kookt zijn avondmaal in de gemeenschappelijke keuken van Villa Roth. Foto: © Giacomo Sini

De CARA-opstand resulteerde in 44 arrestaties. Een campagne van solidariteit van migranten, associaties en collectieven reageert nu op deze repressie. De betogers krijgen huisarrest, verplicht uit te voeren in het CARA-centrum in Bari of in de stad Foggia, dichtbij de vestiging waar ploegbazen migranten aanwerven om in de tomatenvelden uitgebuit te worden.

“In 2013 kregen wij pas een document dat jaarlijks vernieuwd moet worden bij het politiehoofdkwartier in Bari”, zegt Moro. Veel mensen beslissen om in Zuid-Italië te blijven en eindigen in de getto’s die zich vlakbij de sinaasappel-, olijf-, en mandarijnvelden bevinden. Dan keren ze terug naar Puglia, waar de toekomst altijd omhuld is door een donkere wolk van onzekerheid.

Vermoeid door hun behandeling als postpakketten, verbroken de aanvragers van hun documenten de stilte door het voormalige klooster van Santa Chiara, vlakbij de haven Bari, te bezetten. Deze plaats was ooit toevluchtsoord van Grieken op de vlucht voor het fascistische regime in de jaren 1950. Ongeveer 250 mensen vonden hier recent onderdak. “Wij hadden hier elektriciteit met een generator die elke avond werkte tot we gingen slapen”, zegt Moro.

Federico, Italiaans vrijwilliger, rust even uit in de schaduw met zijn vrienden tijdens de tomatenoogst. Foto: © Giacomo Sini

“Alhoewel er maar één badkamer was en de algemene hygiënische toestand barslecht, werd het een ontmoetingsplaats voor ons. Onze vrienden die op straat sliepen vonden hier meer dan enkel een plaats om te slapen. Alles was wel tijdelijk. Daarom vroegen zij nog steeds naar woningen en andere wegen van sociale inclusie.”

Toen er brand ontstond in het vorige klooster, besloot het stadsbestuur van Bari het gebouw te ontruimen. “De evacuatie werd goedgekeurd, maar het enige aangeboden alternatief was een stad van tenten”, merkt Moro op. Het stadsbestuur wees de Former Set – een ongebruikt depot in het district Libertà – aan als de locatie waar negentien tenten van de Italiaanse sociale zekerheid konden opgesteld worden.

Elke tent heeft acht bedden (voor 152 personen) maar er bleven nog altijd 150 mensen zonder onderdak. Meer dan de helft van de ontheemden besliste daarom te vertrekken. De situatie herinnerde hun echter aan de humanitaire hulp van de VN op de Kenia-Libië route die ze als een lijdensweg van discriminatie hebben ervaren.

Adham uit Nigeria laadt de bestelwagen van de coöperatie met vers geplukte tomaten van hun eigen velden. Foto: © Giacomo Sini

Naargelang de maanden passeerden, ontsnapten verschillende mensen uit het Psrar Project (Protection System for Refugees and Asylum Seekers). Zij kwamen na enkele koude nachten toe in de tentenstad.

Tenten zijn echter onbekwaam voor huisvesting. Er is geen verwarming tijdens de winter en in de zomer stijgt de temperatuur tot 50 graden waardoor je toch buiten moet slapen. Op het podium van dat onmenselijke decor valt ook de uitbuiting door xenofoben.

Inwoners van Bari zetten een solidariteitsactie op touw en veroordeelden deze onmenselijke behandeling van migranten. Dat gebeurde vroeger ook al tijdens het aanmeren van het schip Vlora, dat in de jaren 1990 twintigduizend vluchtelingen, die de oorlog in de Balkan ontvluchtten, naar Italië bracht.

Het stadsbestuur van Bari stelt voor om 1,5 miljoen euro te investeren in de bouw van houten huizen. “We wezen dat voorstel af en presenteerden onze eigen ideeën. Waarom zouden we terugkeren naar containers?”, vraagt Moro.

Adi uit Ghana doet zijn afwas in de koer van Villa Roth. Foto: © Giacomo Sini

“Ze verdeelden ons tussen Villa Ata, een opvangcentrum geleid door een coöperatief, en Villa Roth, waar ik nu woon. Hier stopte onze strijd niet want in 2019 kondigden we een geschil tegen de gemeente aan. We willen ons laten registeren en een verblijfsvergunning voor asielzoekers verkrijgen”, een recht dat geannuleerd werd door de vorige regering van de Vijfsterrenbeweging en Lega Nord.

Het tentenkamp Former Set in Libertà  is symbolisch voor een ondoeltreffend systeem dat, ongeacht zijn plaats van ontstaan, aantoont hoe institutionele strategieën falen om de basisnoden van mensen te garanderen. De Former Set omvat naast migranten bovendien ook Italiaanse gezinnen die in noodhuisvesting leven.

Op deze plek werd een enorm paradox gecreëerd. Hier kruisen de strijd voor het recht op leven en op een waardig leven elkaar en wordt die strijd collectief en transversaal. Hier breken de barrières die gegrondvest zijn op het verschil tussen ‘wij en zij’. Die muur van marginalisatie, opgezet tegen zij die leven in een toestand van permanente kwetsbaarheid, begint nu stilaan af te brokkelen.

“Ik werd uit een huis gezet in 2012. Daarna woonde ik even bij mijn zus waarna ik in het tentenkamp terecht kwam. Later gaf de sociale dienst van Bari mij een plaats in Villa Roth. Ik woon hier nu met mijn werkloze man en mijn dochter.”

Gianni, een Italiaanse vrijwilliger, praat met Mimma in een van de gemeenschapshuizen van de stad. Foto: © Giacomo Sini

Mimma is 57 jaar en leeft in deze woning met veertig anderen. De inwoners, die in direct contact staan met de gemeentelijke autoriteiten, ontmoeten elkaar tijdens een bijeenkomst om het gemeenschapsleven te organiseren. Mimma maakte een huis van één kamer, de grootste van Villa Roth.

Foto’s vol onvergetelijke affectie hangen aan de muur, terwijl de koffiepot op het vuur staat. De aandacht voor detail in deze omgeving toont de wilskracht om zich niet over te geven aan het stilzwijgen van de instellingen die haar na zeven jaar nog steeds geen sociale huisvesting kunnen toewijzen.

“Is de koffie goed?”, vraagt ze. “Zie je dat rek? Dat is het bed van mijn dochter Lisa (schuilnaam). Ik krijg een leefloon van de staat maar dat is nog niet genoeg om de huur en rekeningen te betalen. Wat moeten we doen? We verdienen ons brood.”

Lisa is 26 en werkt vijf dagen per week in een bar waarmee ze vijftig euro verdient. “Eerst kreeg ik zeventig euro, toen honderd en nu nog maar de helft, een gevolg van de coronapandemie”, reageert de jonge vrouw. “Ik ben op zoek naar ander werk want ik verdien heel weinig.” “Waarom kom je niet naar het Fuorimercato/No Borders informatiepunt? Wij zijn hier wekelijks. Misschien kunnen wij je helpen”, stelt Gianni van de helpdesk van Villa Roth voor.

Zicht op de oude stadskern van Bari. Foto: © Giacomo Sini

Bij Villa Roth bieden zelfbeheer en wederzijds begrip de oplossing voor talrijke geschillen, van de mogelijkheid dat elke persoon een dak boven zijn hoofd heeft tot de kans om werk te vinden. Villa Roth is geen privé-eigendom maar een publieke plaats gelinkt aan de associatie van de gemeenschap van Villa Roth, die deel is van het nationale netwerk Fuori Mercato2.

De organisatie verwelkomt ook initiatieven van niet-bewoners. Het project voor de aanmaak van tomatensaus Sfruttazero van de CARA di Bari dat in 2014 startte tijdens de toenmalige protesten is daar een voorbeeld van.

Vandaag biedt dat concept werk aan migranten die in Villa Roth wonen en aan jonge arbeiders. In tijden waar overheden omheiningen bouwen en mensen vrijheid van beweging ontnemen alsof ze dieren zijn, herinnert Villa Roth ons eraan dat obstakels enkel overkomen kunnen worden door de vereende krachten van solidariteit en gemeenschap, gebaseerd op gelijkheid.

 

Deze reportage werd vertaald door Luka Van Royen.

Bron:

Facebookpagina van de Villa Roth-gemeenschap https://www.facebook.com/VillaRothOccupata.

 

Notes:

1   Centri di Accoglienza e per Richiedenti Asilo (CARA) = Centra voor Opvang en voor Asielzoekers

2   Fuori Mercato (‘buitenmarkt’) is een beweging voor land- en tuinbouw in zelfbeheer.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!