Economische boom

Ik bezocht Vietnam voor de eerste maal in 1993. In Hanoi huurde ik een fiets en liet me meedrijven tussen een stroom van fietsers en cyclo’s. De vrouwen droegen nog hun kleurrijke oa dai lange jurken, vele mannen nog hun kaki legerkledij met de groene tropische helm. Hanoi leek op een groot dorp, dat ’s avonds alleen verlicht werd door een gloeilampje van de noedelsrestaurantjes.

Dat Vietnam is verleden tijd. Nu overheerst het lawaai van bromfietsen en claxonnerende auto’s op de brede lanen en fonkelnieuwe autostrades. De lampjes zijn vervangen door flitsende neonverlichting en reclameborden en aan de rand van de oude stad reist een gebergte op van wolkenkrabbers.

Aan het huidig tempo zal Vietnam in 2050 de tiende wereldeconomie worden

Vijftig naar na het beëindigen van een dertigjarige bevrijdingsoorlog behoort Vietnam vandaag tot de snelst groeiende economieën van de wereld. Met een groei van 6,9 procent in 2024 is Vietnam opgeklommen tot de 35^ste plaats. In 1990 was het bnp amper 6,5 miljard dollar. In 2022 was dat al meer dan 400 miljard dollar, meer dan 60 maal zoveel. Aan dat tempo zal Vietnam in 2050 de tiende wereldeconomie worden.

Vele bedrijven zijn privéondernemingen of joint-ventures met buitenlandse bedrijven, maar in sectoren als staal, mijnbouw, petroleum, transport, textiel, machinerie en papier vind je nog vele staatsbedrijven.

Al enkele jaren heeft Vietnam ook zijn eigen automerk Vinfast. De elektrische wagens van Vinfast zijn te koop in Europa. De voornaamste exportlanden zijn de Verenigde Staten, China en de EU. De belangrijkste import van goederen komt uit China, Zuid-Korea en de Zuidoost-Aziatische landen.

In één generatie is een land met 100 miljoen inwoners opgeklommen van een van de armste landen in de wereld naar een land met een gemiddeld inkomen. Dat bedraagt 7.700.000 Dong of 325 dollar per maand. Dat lijkt nog weinig, maar vele producten zoals voeding en kledij zijn goedkoop en diensten zoals onderwijs en gezondheidszorg zijn gratis.

De kindersterfte is gedaald van 33 per 1000 geboortes in 1993 naar 17 in 2020. Qua scholingsgraad staat Vietnam op de tweede plaats in Zuidoost-Azië na Singapore. In Hanoi kon ik in een straatrestaurant eten voor 4 euro en in een moderner restaurant voor 8 euro.

Vietnamezen zijn klein maar dapper, en de economische boom heeft hun zelfzekerheid nog versterkt. Hanoi is een stad van 11 miljoen inwoners, dus te vergelijken met Londen. Ik heb vijf jaar in Londen gewoond en zag in die vijf jaar de infrastructuur, de behuizing, de levensstandaard en de sociale diensten achteruit in plaats van vooruitgaan.

In één generatie is Vietnam met 100 miljoen inwoners opgeklommen van een van de armste landen naar een land met een gemiddeld inkomen

In 1993 moest ik de havenstad Hai Fong op zoek gaan naar een vrachtschip dat me mee wou nemen naar Cat Ba, een stadje op het grootste eiland van het wereldwonder van de Ha Long Baai archipel. Ik moest toen in mijn hotelletje met een petroleumlamp mijn weg zoeken naar mijn hotelkamer, want het stadje beschikte niet over een elektrificatie. Het was een enige ervaring om ’s avonds door drukke onverlichte steegjes je weg te zoeken.

Vandaag is er in de buurt van Hai Fong een fonkelnieuwe jachthaven gebouwd, waarvandaan honderden boten met toeristen vertrekken voor een rondvaart in de Ha Long Baai. Deze boten in Mississippistijl zijn varende hotels. Ik kon nu genieten van een kajuit met airco, vijfsterren diners en ’s avonds zang en dans op het bovendek.

Jachthaven in de buurt van Hai Fong. Foto: Staf Henderickx

Kloof en individualisme

Ik wil echter absoluut geen geïdealiseerd beeld ophangen van het huidige Vietnam. De razendsnelle ontwikkeling van de markteconomie heeft tot gevolg dat er een diepe kloof gaapt tussen een kleine groep superrijken en het merendeel van de bevolking.

Terwijl nog 65 procent van de bevolking op het platteland woont en vooral leeft van de landbouw, is dat platteland op alle gebeid achtergesteld tegenover de stad. Op vlak van gezondheidszorg zijn de staatsziekenhuizen wel gratis, maar is de aangeboden hulp ondermaats. In de privéziekenhuizen is de kwaliteit veel beter, maar onbetaalbaar voor de meeste Vietnamezen.

Ik kan moeilijk inschatten wat deze razendsnelle ontwikkeling van een consumptiemaatschappij heeft teweeggebracht in de hoofden en harten van de Vietnamezen, maar het lijkt me de logica zelve dat dit leidt tot meer individualistisch gedrag en keuzes.

De razendsnelle ontwikkeling van een consumptiemaatschappij leidt tot meer individualistisch gedrag en keuzes

Waar ik 1993 heel wat gesprekken op straat voerde, zag ik vandaag jong en oud gefixeerd op hun gsm. In mijn hotelkamer heb ik ook even gezapt naar de 200 kanalen. Ik schatte dat ongeveer 90 procent Vietnamese kanalen zijn, waarvan vele lokale zenders, maar de overblijvende 10 procent waren buitenlandse zenders. CNN, BBC, Zuid-Koreaanse en Singaporese zenders. Het overgrote deel zendt Vietnamese soap en populaire muziek uit, een minderheid debatten, nieuws en informatie over het leger.

Markt, socialisme en geopolitiek

Het Vietnamese volk heeft dertig jaar onder leiding van Ho Chi Minh gevochten voor onafhankelijkheid en socialisme. Het heeft daarvoor onvoorstelbare offers moeten brengen. Maar vandaag blijkt hoe belangrijk deze verworven onafhankelijkheid en socialisme zijn om een volk vrede en welstand te garanderen.

Foto: Staf Henderickx

Over de evolutie van de Vietnamese maatschappij had ik de gelegenheid om een gesprek te hebben met Nguyen Van Huong, de redactiechef van het tijdschrift Phuong Dong.

Ik heb met eigen ogen gezien dat Vietnam op één generatie tijd is ontwikkeld van een arm naar een rijk land. Met de Doi Moi (economische liberalisering eind de jaren ’80) heeft Vietnam bevestigt dat het een socialistisch land wil zijn met een markteconomie om het te ontwikkelen. De vrije markt heeft rijkdom meegebracht maar ook meer ongelijkheid. Hoe pakt Vietnam dat probleem aan? Bestaat ook niet het gevaar dat de nieuwe rijke klasse het socialisme zal ondergraven?

“Vietnam heeft oorlog moeten voeren van 1945 tot 1975, dus gedurende 30 jaar. Wij versloegen drie koloniale grootmachten: Frankrijk, Japan en de VS. Economisch was Vietnam daardoor in 1975 een puinhoop. We waren failliet en de VS weigerde de beloofde herstelbetalingen.”

“Tot overmaat van ramp viel in 1989 de Sovjetunie uit elkaar. Dat was de verantwoordelijkheid van de leiders van de communistische partij die het marxisme fout toepasten. Gorbatsjov had een blind vertrouwen in de VS en de West-Europese leiders. Ondanks die shock bleef Vietnam het marxisme trouw.”

“Wij blijven zweren bij de leiding van de socialistische staat en de sturing van de ontwikkeling met vijfjarenplannen”

“Maar zoals Lenin met de NEP, de nieuwe economische politiek (1921-1928), de Sovjet-Unie tijdelijk liberaliseerde om de levensstandaard op te krikken, zo namen wij ook het besluit met de Doi Moi de economie te liberaliseren om de economie te ontwikkelen. Wij mochten niet langer onze rijkdom en ons enorm arbeidspotentieel ongebruikt laten verkommeren. Wij haakten onze trein ook aan bij de snelle economische ontwikkeling van Azië.”

Nguyen Van Huong. Foto: Staf Henderickx

“Maar wij blijven zweren bij de leiding van de socialistische staat en de sturing van de ontwikkeling met vijfjarenplannen. Die beslissing zorgde voor hogere lonen van de arbeiders en hogere prijzen voor de landbouwproducten van de boeren.”

“De laatste twintig jaar werd de armoede van de gezinnen daardoor teruggedrongen van 58 procent in1993 naar 30 procent in 2010 en naar 3,8 procent in 2020. In 1995 werden de relaties met China en de VS hersteld en dat opende vele deuren naar de wereldhandel.”

“Op uw vraag over de toenemende ongelijkheid. De socialistische staat staat aan de kant van de arbeiders en kijkt daarom toe op de lonen en arbeidsomstandigheden in binnen- en buitenlandse bedrijven. Ze zorgt er ook voor dat de rijke Vietnamezen en de Buitenlandse bedrijven hun belastingen betalen.”

“De vakbonden en boerenorganisaties zetten zich in om de socialistische koers te bewaken”

“Bovendien zijn de arbeiders in de grotere bedrijven georganiseerd in vakbonden die er mede over waken dat de sociale wetgeving wordt toegepast. Ook de boerenorganisatie worden betrokken bij plannen en beslissingen wat de landbouw betreft. Dus de vakbonden en boerenorganisaties zetten zich bij ons in om de socialistische koers te bewaken.”

“Uiteraard ontstaan er problemen en conflicten over lonen en arbeidsomstandigheden. We kenden stakingen vooral rond lonen en werkuren. Samen met de vakbonden gaan regeringsfunctionarissen dan aan de slag om het probleem op te lossen.”

Er ontwikkelt zich een nieuwe koude oorlog tussen de VS en China. Welk is de positie van Vietnam in deze kwestie?

“Na de val van de Sovjet-Unie waande de VS zich de baas van heel de wereld. De Verenigde Staten beschouwden hun standaard als de standaard van de hele wereld en probeerden politiek, economisch en militair de hele wereld te domineren. Ze hadden grootse plannen.”

“Door een verdeel-en-heers politiek probeerden ze sterke landen zoals Rusland en Joegoslavië uit elkaar te laten vallen. In Joegoslavië is hen dat gelukt. Rusland dreigde hetzelfde lot te ondergaan tot nationalisten onder leiding van Poetin die pogingen saboteerden.”

“Tegen de afspraken in met Rusland trokken de VS bijna alle vroegere Oostbloklanden binnen de NAVO. De NAVO is voor de VS een machtig wapen om Europese staten aan hen te binden en daardoor verliest Europa haar hegemonie. Bovendien is het de VS gelukt door de oorlog in Oekraïne de toegang tot goedkoop gas en olie vanuit Rusland te ontzeggen en maakt ze Europa afhankelijk van dure Amerikaanse olie en gas.”

“Deze politiek kan leiden tot crisis en oorlog in Europa. De huidige generatie Europese leiders biedt helemaal geen weerstand tegen de organisatie van hun eigen afgang.”

“De huidige generatie Europese leiders biedt helemaal geen weerstand tegen de organisatie van hun eigen afgang”

“Met China had de VS andere plannen. China wou zijn economie ontwikkelen en de VS leverde daarvoor aanvankelijk alle steun. Hun meer dan stille hoop was dat dit het herstel van het kapitalisme in China ook een machtswissel zou meebrengen.”

“Maar de VS heeft zich in China vergist. China gebruikte de goede relaties met de VS om zichzelf te ontwikkelen tot een grootmacht. Ze deden dat zo goed dat ze nu een economische en militaire bedreiging vormen in de ogen van de VS, die haar wereldsuprematie niet wil prijsgeven.”

“In het Midden-Oosten en Afrika koos de VS voor directe en indirecte militaire interventies om de toegang tot olie en grondstoffen te verzekeren.”

Staf Henderickx

“De VS blijft zich hooghartig gedragen. Over Rusland zegt de VS dat het een benzinestation is met atoomwapens. Ze vergissen zich. Rusland is een immens groot land en kent een economische groei van 3,6 procent. Doordat vele sterke economieën zich georganiseerd hebben in organisaties zoals de BRICS en de Shanghai Cooperation heeft Rusland alle kansen om zich samen met hen verder te ontwikkelen.”

“De conflicten in Oekraïne en Gaza zijn beiden pogingen van de VS om zijn verlies aan posities in de wereld te keren. De VS heeft met de oorlog in Oekraïne twee doelstellingen: Rusland verzwakken en Europa binden. De oorlog in Gaza en de verdere destabilisatie van het Midden-Oosten houdt ook vele gevaren in voor de Europese economie. Nu lukken de Huthi’s er al in om de scheepvaart te verstoren, maar een blokkade van het Suezkanaal kan catastrofale gevolgen hebben voor Europa.”

“De conflicten in Oekraïne en Gaza zijn beiden pogingen van de VS om zijn verlies aan posities in de wereld te keren”

“Vietnam blijft alle inspanningen voor vrede en tegen uitbuiting van landen ondersteunen. We willen mee maatregelen nemen tegen de opwarming van de aarde. We betreuren ook dat Europa en de VS nog steeds de grondstoffen van Afrika willen blijven controleren en Afrika een eigen economische ontwikkeling ontzeggen.”

“Vietnam zet ook een groot programma op voor geboortebeperking. De Vietnamese bevolking is snel gegroeid tot 100 miljoen inwoners. Overbevolking houdt ook sociale ontwikkeling tegen. Vietnam wil in vrede leven met alle landen en het wil zijn onafhankelijke positie tegenover de grote wereldspelers behouden. Wij weten wat oorlog betekent en veroordelen daarom elke aanvalsoorlog.”

Staf Henderickx is auteur van verschillende boeken.

Steun voor een nieuwe website

We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.

Steun hier