9u30, het Operaplein in Antwerpen is al helemaal volgestroomd. Ik heb afgesproken met Jonas Soete, een beginnende leerkracht in het lager onderwijs, aan een tentje. Om tot bij hem te raken moet ik mezelf een weg banen door een mensenzee.
Waar zijn die wijzen?
Jonas
Waarom ze met zovelen op straat komen, vraag ik Jonas wanneer ik hem gevonden heb. Hij begint met duidelijk te maken dat hij graag les geeft. “Het is soms druk, maar je krijgt er wel veel voor terug”, vertelt hij. Zijn collega die naast hem staat beaamt. “Alleen hebben we het gevoel dat wat de politiek ons voorstelt eerder een achteruitgang is, terwijl we net vooruit moeten.”
Wat de betogers dwars lijkt te zitten is een rapport van de zogenaamde Commissie der Wijzen die in opdracht van de Vlaamse Overheid een plan hebben opgesteld om het onderwijs te hervormen. “Wat een pretentie om jezelf een raad van ‘Wijzen’ te noemen”, klinkt het bij Jonas wanneer ik hem ernaar vraag. “Zo goed als niemand in die commissie geeft zelf les.”
“Wat een pretentie om jezelf een raad van Wijzen te noemen”
“Waar zijn die wijzen? Hier zijn die wijzen!”, wordt er gescandeerd. Bij het aanwezige onderwijspersoneel leeft duidelijk het gevoel dat de regering hun eigen expertise niet naar waarde geschat wordt, dat ze vooral gecontroleerd en gewantrouwd worden.
“Stel je voor dat je kok bent. Dan zou je het toch ook niet accepteren dat een aantal experten die nog nooit in hun leven hebben gekookt je komen vertellen welke messen je wel of niet mag gebruiken. Waarom zouden wij als leerkrachten dat wel moeten accepteren? Wij zijn ook vakmensen”, besluit Jonas.
Het beroep aantrekkelijker maken?
Wanneer de betoging vertrekt raak ik aan de praat met Sven Magnus. Hij geeft Nederlands aan anderstaligen in het volwassenenonderwijs en is delegee van één van de onderwijsvakbonden. “Leerkrachten staken niet graag”, vertelt hij mij. “Er is een groot verantwoordelijkheidsgevoel, men wil de leerlingen niet in de steek laten.”
Sven vertelt dat hij al veel betogingen in zijn eentje heeft meegelopen. Vandaag loopt hij samen met 12 collega’s. “Dat betekent dat het hoog zit”, zo zegt hij. “Men zegt steeds maar weer dat men de job van leerkracht aantrekkelijker wil maken, maar in de meer dan 20 jaar dat ik nu lesgeef heb ik vooral het tegenovergestelde zien gebeuren.”
“Men knabbelt aan de uren, waardoor de klassen groter worden”, legt Sven uit. “Om een taal aan te leren, is spreken heel belangrijk.” Ik heb nu 24 leerlingen in een klas. Als ik die allemaal eens ‘Mijn naam is Mohammed’ wil laten zeggen, dan zijn we een hele poos verder.”
“De N-VA ziet onderwijs vooral als iets dat veel geld kost”
Het gevoel dat er in dat soort van concrete problemen geen interesse is, lijkt breed gedeeld. Veel betogers dragen onderbroeken mee. Ze verwijzen daarmee naar minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) die in zijn onderbroek voor de klas ging staan. “Dat is toch symbolisch voor het gebrek aan mensenkennis en voeling met het onderwijs”, oordeelt Sven. “Volgens mij ziet men bij de N-VA onderwijs vooral als iets dat volgens hen te veel geld kost.”
Foto: Karina Brys
Op maat van directies en besturen
Een van de voorstellen van de Raad der Wijzen die op veel weerstand botst is het plan om een 38 urenweek in te voeren in het onderwijs. “Straks gaan ze nog een prikklok installeren”, klinkt het bij een aantal betogers.
Gemiddeld werkt een leerkracht vandaag 46 uur per week, dat blijkt uit een studie die werd uitgevoerd onder minister Crevits. Hoe men die werkdruk wil verlagen, daarover zijn geen duidelijke plannen opgenomen in het rapport van de Commissie der Wijzen.
Gemiddeld werkt een leerkracht vandaag 46 uur per week
Een voltijdse opdracht bestaat vandaag uit een aantal lesuren dat gepresteerd moet worden, bijvoorbeeld 22 lesuren. Dat heeft het voordeel van de duidelijkheid. De leerkrachten vrezen dat wanneer dit principe losgelaten wordt, er meer willekeur zal zijn.
“Het risico is dat wie op een goed blaadje staat bij de directeur weinig uren zal moeten presteren, maar wie bijvoorbeeld bij de vakbond zit meer uren zal moeten doen”, legt een betoger me uit. “Het hele plan is geschreven op maat van de directies en besturen.”
Die vrees om afhankelijk te zijn van de willekeur van directies loopt als een rode draad door de bekommernissen van het onderwijspersoneel. Het plan van de Commissie der Wijzen stelt onder andere voor om directies de macht te geven om te bepalen of iemand vastbenoemd wordt, om leerkrachten van school te laten veranderen en om hen andere vakken te laten geven.
“Wij hebben in het verleden een niet zo’n leuke directie gehad”, getuigt een leerkracht. Haar collega’s beamen. “Wij weten hoe dit kan ontaarden.”
Democratie
Een ander voorstel uit het plan is dat er directie aangesteld kan worden zonder dat die binding heeft met het onderwijs. “Dat betekent dat een Havendirecteur binnenkort directeur kan worden van een school. Ik heb een moeder die 43 in een OCMW ziekenhuis heeft gewerkt en ineens kwam daar ook een manager, en dat heeft iedereen gevoeld”, getuigt Meike Pogacnik, ze is leerkracht in het middelbaar onderwijs.
Meer in het algemeen is het duidelijk dat men voor de voorgestelde hervormingen vaak inspiratie is gaan putten uit wat er in de privésector gebeurt. Zo wil men een nieuw statuut van leerkracht-specialisten invoeren die meer zouden kunnen verdienen dan hun collega’s, maar daar wil het personeel maar weinig van weten. “We zijn toch allemaal specialisten”, klinkt het.
Foto: Karina Brys
“Eigenlijk zou de privésector een voorbeeld aan ons moeten nemen”, stelt een syndicalist het in een van de vele speeches op het einde van de betoging. “Wij zeggen ‘neen’ tegen meer verdeeldheid, hiërarchie en ellebogenwerk onder het personeel. Wij kiezen voor samenwerking. Wij staan hier voor een waarde: democratie, democratie op de werkvloer.”
Dat zou weleens een deel van de oplossing kunnen zijn voor de problemen in het onderwijs, zo bedenk ik me terwijl ik op de trein naar de redactie zit. Dat die problemen complex zijn, is duidelijk. Daar is iedereen met wie ik sprak ook van doordrongen. Wat het onderwijspersoneel vraagt is dan ook geen eenvoudige oplossing. Wat men vraagt is dat er naar hen geluisterd wordt.
Koffie in de leraarskamer
“Minister Weyts begrijpt niet dat wij hier staan”, klinkt het in een andere speech. “Er zijn wel meer dingen die minister Weyts niet begrijpt.”
“Er zijn wel meer dingen die minister Weyts niet begrijpt”
Misschien moeten Ben Weyts en zijn commissie der Wijzen gewoon eens een koffie komen drinken in de leraarskamer, bedenk ik me. In plaats van hun managementplannen van bovenaf te proberen door te duwen, zou men een beroep kunnen doen op de expertise van duizenden mensen die zich elke dag inzetten voor kwaliteitsvol onderwijs.
Als er iets is dat me vandaag is opgevallen, dan is het namelijk de bereidheid van het onderwijspersoneel om in gesprek te gaan. “Ik denk dat zowat alle collega’s het volledige plan gelezen hebben”, vertelt Heike me terloops. “Er zitten zeker interessante punten in, maar andere voorstellen zijn echt verontrustend en sommige problemen worden gewoon niet aangepakt.”
Wanneer iemand anders even later vertelt hoe vier leerkrachten wiskunde zelf een leerplan zijn beginnen maken, kan ik het alleen maar eens zijn met haar conclusie. “Je ziet: wijsheid komt van de werkvloer.”
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
