Hier volgt een brief aan iedereen die te maken heeft met het hoger onderwijs, aan iedereen die examens zal opstellen of afleggen tijdens de quarantaine.

Geachte minister Weyts,
Geachte rectoren,
Geachte decanen, professoren, studenten,

Universiteiten en hogescholen krijgen het zwaar te verduren. Bijna even zwaar is de discussie over de examens. Opiniestukken hebben afgelopen twee weken de sociale media overspoeld. Houden we examens zoals we gewend zijn, al dan niet online? Of gaan we voor formatieve evaluaties? Behouden we het onderwijs zoals het is, of zijn we klaar voor hervormingen? Studenten, ouders, professoren en politici schreeuwen om ter luidst, iedereen wil zeggen hoe hij of zij erover denkt. De examens beginnen. Hoe lang gaan we nog blijven roepen? Is het geen tijd om ons te compromitteren?

Geluk

Op de VUB worden de meeste examens online gehouden. Professoren kunnen zelf kiezen hoe ze dat doen. Een groot deel gebruikt Respondus Lockdown, een browser die studenten niet toelaat andere tabbladen te gebruiken. In combinatie met de microfoon en webcam hebben de proffen dus alles wat de studenten doen in het oog. Tenminste: zolang het internet stabiel is. Eén storing kan betekenen dat iemands examen als ongeldig verklaard wordt.

Gisteren heb ik een deel van mijn eerste examen afgelegd, maar niet via de Lockdown browser. Voor het vak Nederlands communicatieve vaardigheden 1 ontvingen we om 9 uur ‘s ochtends een tekst. Die moesten we voorlezen terwijl we onszelf filmden en dat filmpje dienden we te versturen, zodat de professoren onze uitspraak kunnen beoordelen. We kregen 24 uur de tijd om de video in te zenden. Die tijd is al even voorbij. Ik voelde me zeker over mijn opname en heb die gisterenmiddag al ingezonden. Dertig minuten later vielen door een technische fout alle routers van Telenet in zone Brussel uit. Ondertussen zijn al meer dan 24 uur verstreken en is er nog steeds geen internet. Gelukkig heb ik gisteren al ingediend. Misschien is dat wel wat studenten nodig hebben om deze examenperiode door te komen: geluk.

Eerlijkheid

Maar de discussie gaat niet over geluk, het gaat over eerlijkheid. Voorstanders van formatieve evaluaties willen dat elke student gelijke kansen krijgt. Ze willen dat niemand als gevolg van de coronacrisis leerstof misloopt, een jaar moet herdoen of stopt met studeren. De digitalisering van de leerstof treft studenten die het al moeilijk hadden het zwaarst. Het vergroot de sociale verdeeldheid in het onderwijs en dat is oneerlijk.

Tegenstanders van formatieve evaluaties willen ook dat elke student gelijke kansen krijgt. Ze willen dat niemand profiteert van een “gratis 10/20”. Als die er zou komen, zouden sommige studenten namelijk de boeken dichtslaan. Formatief evalueren laat toe dat profiteurs een diploma krijgen en tegenover studenten die wél studeren is dat oneerlijk.

Ondanks de hevige discussie, willen voor- en tegenstanders van formatieve evaluaties eigenlijk hetzelfde: eerlijkheid in het hoger onderwijs. Hier kunnen we mee werken. Een overeenkomst tussen deze twee kampen over hoe de (her)examens tijdens de coronacrisis eerlijk kunnen verlopen, kan een grote eerste stap zijn om het onderwijs in het algemeen te tillen tot het hoogste niveau.

Zorgen

Studenten sluiten zichzelf twee keer per jaar op: in de periode mei-juni, en in de periode december-januari. Dit doen ze natuurlijk om zich voor te bereiden op de examens. Dit schooljaar zijn die twee periodes er bijna één geworden. Slechts zes weken hebben studenten van hun vrijheid effectief kunnen genieten, in februari en maart. Nog tot na de examens, dus eind juni, zullen ze in quarantaine moeten blijven.

December, januari, april, mei, juni en twee weken in maart. Dat zijn bijna zes maanden lockdown, van de afgelopen zeven. Dat baart me zorgen om twee redenen.

Ten eerste hebben in die periode veel studenten niet kunnen werken. De helft van de jongeren heeft vandaag geldproblemen. 41 procent van de studenten verloor zijn job. Veel van hen kunnen zich niet tot hun ouders keren voor financiële steun, want die kampen zelf vaak ook met financiële problemen, of zijn er niet.

De gemiddelde kost van een jaar studeren is €13.000. Als financieel kwetsbare jongeren zich in september opnieuw willen kunnen inschrijven, moeten ze dus nog veel geld verdienen. Hopelijk zullen studentenjobs in de zomer al terug beschikbaar zijn. Maar als financieel kwetsbare studenten herexamens hebben, vallen veel van hun werkdagen in de zomer weg. Ze moeten dan kiezen: studeren voor de herexamens en niet werken, om hopelijk net genoeg geld te hebben om nog een jaar te studeren, of werken en geen herexamens maken, studiepunten verliezen en vakken meenemen naar volgend jaar.

Een tweede oorzaak voor mijn zorgen is dat we allemaal mentaal lijden onder de quarantaine. Niet iedereen geeft dat toe, maar ook niet iedereen is even sterk. Bijna dertig procent van de jongeren voelt zich depressief, drie vierde van de studenten ervaart een zwaardere tot veel zwaardere werkdruk. Massablokken werden afgelast en het fysieke contact met de campus en de medestudenten is verdwenen. Studenten verliezen zo – onder een zwaardere werkdruk – de grootste stimulatiebronnen om te studeren.

Deze gegevens kunnen niemand verweten worden, maar mogen daarom niet genegeerd worden.

Studenten voelen zich eenzaam. Die eenzaamheid, de hogere werkdruk, het wegvallen van de fysieke dimensie, het opkomen van depressieve gevoelens en andere mentale problemen bij studenten hebben een negatief effect op de slaagkansen. Ook dat is niemands fout, maar dat betekent niet dat we er niets aan kunnen doen.

Net zoals studenten met financiële problemen zullen ook studenten met mentale problemen herexamens in de zomer moeten maken. Dat wilt zeggen: weeral de studeerkamer in, net wanneer de maatregelen versoepelen. In de zomer studeren betekent opnieuw in afzondering zijn. De problemen die de studenten in de eerste plaats door eenzaamheid opliepen, zullen zich op deze manier in de aanloop naar het volgende academiejaar nog meer opstapelen. Mentale gezondheid is ook gezondheid. Hoeveel moet die nog incasseren onder een slecht beleid?

Maar het beleid hoeft niet slecht te zijn. Formatieve evaluaties of niet, een alternatieve oplossing die zorgt voor de financieel en mentaal kwetsbare studenten is er wel degelijk.

Genezen

Geef de zomer aan de studenten. Laat kwetsbare studenten recupereren in de zonnigste maanden, financieel en mentaal, of laat ze op zijn minst de keuze dit te doen. Studenten die buizen, moeten kunnen kiezen wanneer ze het herexamen maken: in augustus, in januari 2021 of in juni 2021. Zo zal uiteindelijk iedereen voor al de leerstof moeten slagen, dus is het oneerlijk tegenover niemand.

Studenten die een herexamen moeten afleggen, en in de zomer zowel financieel als mentaal nog steeds een buffer hebben, kunnen dat dus gewoon in augustus doen. Studenten die geen overschot meer hebben, kunnen ervoor kiezen dit herexamen uit te stellen, net zoals een vak dat wordt meegenomen. Zij kunnen de zomer dan gebruiken om terug gezond te worden, om te werken, om eindelijk buiten te komen. Die mogelijkheid moet er zijn zonder studiepunten te verliezen.

Dat is belangrijk. Niemand kan iets veranderen aan de situatie waarin het coronavirus ons heeft gebracht. Niemand mag gestraft worden voor iets wat niet in hun handen ligt. Studenten mogen geen studiepunten verliezen door de coronacrisis. Ik ben bang om studiepunten te verliezen. Mijn vrienden zijn bang om studiepunten te verliezen. Studiepuntenamnestie is nodig als vangnet in de zoektocht naar kwaliteitsvol onderwijs. Dat onderwijs zal er nog niet onmiddellijk zijn, maar eens het er is mogen de kwetsbare studenten nog niet afgehaakt zijn.

Het kan dus dat een professor met deze maatregel bijvoorbeeld een examen variatielinguïstiek moet opstellen voor in juni, een herexamen voor in augustus, en nog twee herexamens voor in januari en juni. Zoals het altijd al geweest is dus. Al jarenlang nemen studenten vakken mee, al jarenlang stellen proffen herexamens op, maar niet in januari of juni. Dan nemen de studenten die vakken meenamen gewoonweg deel aan het examen van het jaar dat volgt. Dat verloopt dus ook gewoon zo in dit voorstel.

Professoren krijgen geen extra, maar net minder werk tijdens de zonnigste maanden. De kwaliteit van de leerstof blijft dezelfde. Studenten en professoren kunnen de zomer gebruiken om te recupereren en om te genieten van de versoepelingen van de coronamaatregelen. Sociale verdeeldheid in het hoger onderwijs wordt zo veel mogelijk tegengegaan en van profiteurs is geen sprake. Ik hoop dat iedereen zich hierin kan vinden, dat politieke grenzen overschreden worden en dat er eindelijk iets gedaan wordt voor het welzijn van de studenten. Meer nog hoop ik dat dit een eerste stap op de lange weg kan zijn richting een onderwijs dat werkelijk van het hoogste niveau is.

Met spanning afwachtend, met ijver studerend, maar vooral met hoopvolle groeten.

Deze lezersbrief is een overname van deze Facebookpost.