De islamisten in Marokko

Marokko kent eigenlijk twee grote politieke organisaties die je kan aanduiden als ‘islamistisch’. Adl Wal Ihsaan werd in 1973 opgericht door mysticus Abdeslam Yassine. Onder de toenmalige heerschappij van koning Hassan II werd hij onder huisarrest gezet en werden de leden vervolgd.

De beweging ijverde in die jaren openlijk voor een kalifaat en de omverwerping van de monarchie. Maar de laatste jaren ijvert ze openlijk voor een republiek. Het is misschien de enige islamistische politieke beweging in de wereld (met uitzondering van Hizb Tahrir) die zich op economisch vlak tégen de vrije markt kant.

Maar het is ook een beweging die zich heel Marokkaans oriënteert en niet zoveel banden heeft met andere islamistische politieke bewegingen. Op academisch vlak is er heel weinig onderzoek naar Adl Wal Ihsaan gedaan.

De partij MPDC (Mouvement Populaire Démocratique & Constitutionnel) kreeg in 1996 islamisten van een totaal ander kaliber binnen. Deze islamisten wilden meedoen met het systeem en de verkiezingen, iets wat Adl Wal Ihsaan altijd heeft geweigerd. De MPDC veranderde haar naam naar PJD (Parti de la Justice et du Développement).

De PJD daarentegen heeft heel goede banden met islamistische bewegingen. Ook is de PJD liberaal op het economische vlak. De PJD en Adl Wal Ihsaan onderhouden goede banden met elkaar. Er is nooit echt vijandigheid tegenover elkaar geweest.

Islamisten voor en tegen de 20 februari-beweging

Met de gebeurtenissen in de regio (Tunesië en Egypte) besloot een deel van de Marokkaanse samenleving op 20 februari 2011 op straat te komen. Het initiatief kwam vooral van linkse jongeren. Adl Wal Ihsaan riep haar jongerenafdeling op om mee te doen.

Terwijl de PJD besloot om de kant van het Marokkaanse regime te kiezen en verstek liet gaan. De seculiere Amazigh- (Berber) beweging, de PSU (Parti Socialiste Unifié), PADS (Parti de l’Avant-garde Démocratique Socialiste) en nog veel andere actoren besloten zich allemaal in te schrijven in de 20 februari-beweging.

Wat hierbij vooral opviel, is dat verschillende politieke bewegingen ongeacht hun ideologie (met uitzondering van de liberalen) deel uitmaakten van de 20 februari-beweging. De belangrijkste eis van de 20 februari-beweging was dat Marokko een parlementaire monarchie moest worden.   

Strubbelingen binnen de 20 februari-beweging

In de maanden juli en augustus was de spanning te snijden tussen Adl Wal Ihsaan en de seculiere krachten. De seculiere krachten verweten Adl Wal Ihsaan zich ambigu te gedragen ten opzichte van de democratische principes van de 20 februari-beweging.

Adl Wal Ihsaan op zijn beurt beschuldigde de seculiere krachten de islamitische identiteit van Marokko te ontkennen. Uiteindelijk werd afgesproken om het debat later te voeren. En door te gaan met de protesten. De islamisten en de seculieren leken naar elkaar toe te zullen groeien en je kon zelfs spreken van een zeer verenigde oppositie.

Avonturiers of realisten?

Afgelopen zondag kondigde Adl Wal Ihsaan aan dat het zich terugtrekt uit de 20 februari-beweging. Na de verkiezingsoverwinning van de PJD op 25 november werd door haar secretaris-generaal en kandidaat-premier Abdillah Ben Kirane aangekondigd dat hij een dialoog met Adl Wal Ihsaan wilde opstarten.

Velen zien in de terugtrekking van Adl Wal Ihsaan de hand van de PJD. Want de reden die Adl Wal Ihsaan gaf, namelijk de marginalisering van haar leden in de 20 februari-beweging, klinkt niet echt geloofwaardig. Want tijdens de ramadan werd er door de 20 februari-beweging meerdere iftaars (vastenverbrekingen) georganiseerd om aan te tonen dat de beweging open staat voor iedereen en dus ook voor gelovige mensen.

Een tweede reden is dat Adl Wal Ihsaan totnogtoe niets politiek heeft teruggekregen van haar participatie. Het zijn vooral de seculiere krachten die aan populariteit winnen.

De 20 februari-beweging heeft niet zo hard gereageerd op de terugtrekking van Adl Wal Ihsaan. De terugtrekking zal een invloed hebben, maar hoe groot die invloed zal zijn, moeten we afwachten tot de protesten die aanstaande zondag 25 december zullen plaatsvinden.

Adl Wal Ihsaan heeft wel de nodige populariteit en zal een grote rol blijven spelen in de Marokkaanse politiek. Maar een politieke strategie heeft ze nooit gehad. Wat ze nu zal doen, is niet duidelijk. Ze zegt duidelijk dat de eisen van 20 februari-beweging ook haar eisen zijn. Één ding staat vast, Adl Wal Ihsaan heeft veel krediet verloren bij de seculiere krachten.

Dit artikel zal verschijnen in januarinummer van Uitpers.