Belastingen

In een kapitalistische samenleving zijn belastingen nodig voor het goed laten functioneren van de samenleving (staatsapparaat, infrastructuur, onderwijs, …) en voor de herverdeling van de rijkdom. Op dat vlak loopt het in de VS behoorlijk fout. Van alle OESO-landen (de club van 34 rijkste landen) hebben de VS de laagste belastingsinkomsten als percentage van het bnp, op Chili en Mexico na. Het gaat om 25%, het gemiddelde van de OESO-landen ligt op 34%.

De reden is o.a. dat er allerhande achterdeurtjes zijn en tal van vrijstellingen worden toegekend. Op die manier loopt de overheid 1.300 miljard dollar mis. Dat is meer dan 8% van het bnp en exact even veel als het begrotingstekort. Deze vrijstellingen doen m.a.w. de overheidsschuld jaarlijks sterk toenemen en leggen een zware hypotheek op de toekomst. Goed om weten is dat 60% van die vrijstellingen ten goede komt aan de 20% rijksten, terwijl de 20% armsten het moeten stellen met 3% van de vrijstellingen. Zo ‘subsidieert’ de overheid de huisvesting van de 20% rijksten (d.m.v. belastingsaftrek op leningen) vier maal zoveel als ze investeert in sociale woningbouw voor de 20% armsten.

De belasting op de hoogste schalen (voor de topverdieners dus) bedroeg tot in de jaren zestig 91%, terwijl ze nu nog slechts 35% bedraagt. Interessant om weten is dat vlak voor de depressie uitbrak, die belasting op de hoogste schaal ook historisch laag stond, namelijk op 25%. Een grote meerderheid van de VS-burgers – 64% tegenover 33% – is voorstander van een miljonairstaks. We mogen veronderstellen dat Obama dit gegeven ook kent.

Dan is er natuurlijk ook nog de (illegale) belastingsontduiking. Het is geweten dat 83 van de honderd grootste beursgenoteerde bedrijven [52] opereren via belastingsparadijzen. Door deze ontduiking worden 1.400 miljard dollar winst niet belast en zou de fiscus 300 miljard dollar [5] per jaar mislopen. Nog eens 50 miljard [22] wordt op die manier ontdoken door rijke individuen.

Lonen en pensioenen

De VS is het land van de ‘working poor’. Zo’n 30 miljoen arbeiders, of 20% van de actieve bevolking, werkt voor een loon tussen de 7,25 en 10 dollar (5,6 en 7 euro). Vorig jaar heeft een kwart van de werknemers in de VS beslist om later op pensioen te gaan dan gepland omdat ze met hun pensioen niet kunnen rondkomen. Velen werken tot ze er letterlijk bij vallen. Het is in de VS niet ongewoon om zeventigplussers nog een voltijdse job te zien uitoefenen.

De loonkloof was in het verleden al groot, maar is de laatste tijd nog sterk toegenomen. De laatste dertig jaar ging de 1% rijksten lopen met 58% van de economische groei. De overige 99% moest het stellen met de overige 42%. In die periode vermeerderde het loon van deze superrijken met 275%, terwijl de 20% armsten hun loon zagen stijgen met amper 18%. In 1950 was het loon van een directielid dertig keer hoger dan dat van een arbeider, vandaag is dat 300 à 500 keer zoveel.

De laatste vijftien jaar ging het mediaan loon er zelfs op achteruit. John modaal verdient nu in reële termen minder dan in 1997 terwijl het bnp per inwoner ondertussen met meer dan 30% is gestegen. Eén keer raden wie met die toegenomen rijkdom is gaan lopen. (Een mediaan loon betekent dat de helft van de bevolking meer verdient en de andere helft minder dan dat loon.)

The Grand Canyon tussen rijk en arm

De VS zijn een heel rijk land. Bij een gelijke verdeling van de rijkdom zou het maandelijks besteedbaar inkomen van een gezin met drie kinderen liefst 14.000 dollar (11.000 euro) bedragen. Van dat bedrag kan je meer dan rijkelijk leven. Toch moeten 44 miljoen inwoners (14%) een beroep doen op voedselhulp en hebben 48 miljoen mensen (15%) geen ziekteverzekering. Een vijfde van alle kinderen [3] groeit op in armoede; van de landen met een hoog inkomen doet enkel Roemenië slechter.

Een derde van alle eenoudergezinnen en een vierde van alle zwarten en latino’s zit onder de armoededrempel. Een blank gezin is gemiddeld 22 maal zo rijk als een doorsnee zwart gezin. In totaal leeft ongeveer honderd miljoen mensen [8] in armoede of in de schaduw ervan. Dat is of 32% van de bevolking. (De ‘schaduw van armoede’ is de zone tussen de armoedegrens en tweemaal de armoedegrens.)

Nergens elders als in het Noorden is de rijkdom zo extreem ongelijk [194] verdeeld als in de VS. De 1% rijksten gaan lopen met 18% van het inkomen (eind jaren zeventig was dat 9%) en 35% van de vermogens. Zij bezitten daarmee meer dan de 90% armsten. Omgekeerd bezitten de 40% minst vermogenden slechts 1% van alle roerende en onroerende goederen in de VS. Voor de eerste keer in de geschiedenis hebben de VS-banken meer woningen in hun bezit dan alle burgers samen.

De concentratie van rijkdom heeft een obsceen niveau bereikt. Het fortuin van de 400 superrijksten is gemiddeld even groot als het gezamenlijk bezit van 150 miljoen VS-burgers. Een doorsnee gezin uit de middenklasse zou meer dan 82.000 jaar moeten werken om het fortuin van zo’n superrijke bij elkaar te verdienen.

Criminaliteit

Ongelijkheid en criminaliteit gaan hand in hand. Van alle rijke landen hebben de VS met kop en schouders het meest aantal moorden per inwoner. [322-3] Er wordt in verhouding tienmaal zoveel gemoord als in Japan, vijfmaal zoveel als in Duitsland en evenveel als in Albanië. Dagelijks worden 41 mensen gedood en 230 vrouwen verkracht. Het wapenbezit is ook het allerhoogst van de wereld. Per honderd inwoners zijn er 89 wapens in privébezit. Het land met het tweede meest wapens is Jemen, met een score van 55 per honderd inwoners. In de VS circuleren evenveel wapens als in de volgende veertig landen samen. 

Ook qua gevangenispopulatie ‘winnen’ de VS met lengten voorsprong. Zo’n 2,3 miljoen mensen zit er achter de tralies. Dat is een op vijf van alle gevangenen wereldwijd, en in verhouding vijfmaal zoveel als het wereldgemiddelde. In totaal zitten 7,2 miljoen mensen onder correctioneel toezicht (voorwaardelijk vrij, borgtocht, effectief achter de tralies), dat is één op 32 volwassenen. Daarnaast zitten nog eens 90.000 jongeren in jeugdgevangenissen.

Opvallend daarbij is dat een derde van alle gevangenen geen misdaad heeft gepleegd waar iemand het slachtoffer van was: moord, diefstal of vernieling. Zij zitten vast omwille van druggebruik of –bezit, illegaal verblijf, … Nog opvallend is dat het vooral de zwarte bevolking is die van haar vrijheid beroofd wordt. Zwarten maken zes keer zoveel kans om gevangen gezet te worden als de rest. Eén op negen van de zwarte jonge mannen tussen 19 en 34 zit achter de tralies.

Zo’n gevangenispopulatie kost handen vol geld. In 1990 besteedde de staat California tweemaal zoveel aan zijn universiteiten als aan zijn gevangenissen. Vandaag zijn die verhoudingen omgekeerd en spendeert deze staat tweemaal zoveel aan zijn gevangenissen als aan zijn universiteiten.

Een deel van het gevangeniswezen wordt uitbesteed aan privébedrijven. Zo’n 100.000 gevangenen worden in deze miljardenbusiness ‘tewerkgesteld’, tegen vaak een halve dollar per uur, een moderne vorm van slavernij. Een van de jobs van deze tewerkgestelde ‘inmates’ bestaat in het herstellen en reinigen van gebruikte oorlogsvehikels in Afghanistan, Irak, of elders. Deze voertuigen kunnen besmet zijn door giftige munitie, verarmd uranium of andere chemicaliën.

Zo’n super lage lonen, dat zien die privébedrijven wel zitten. Zij hebben er dan ook belang bij dat de populatie van loonslaafjes op peil blijft. Vorig jaar werden twee rechters veroordeeld omdat ze in ruil voor 2,6 miljoen dollar smeergeld 2.000 jongeren ten onrechte hadden veroordeeld en naar een privégevangenis hadden gestuurd.

Gezondheidszorg

Geen enkel land besteedt zoveel aan gezondheidszorg als de VS. De uitgaven per inwoner liggen 75% hoger [197,201] dan het gemiddelde van de rijke landen. Je zou dan ook een veel gezondere bevolking verwachten, maar dat is niet het geval, integendeel. De VS zijn het land met de laagste verwachtte gezonde levensjaren [199] van alle rijke landen. De kindersterfte [158] ligt zelfs een derde hoger dan in Cuba (resp. 8‰ en 6‰), dat een bnp per inwoner heeft dat tienmaal zo laag is.

Een onthutsende 31% van de bevolking lijdt aan obesitas. Dat is tienmaal zoveel als in Japan en drie maal zoveel als in België. Softdrinks zijn een van de belangrijkste oorzaken van obesitas. Een voorstel van de regering Obama om een extra taks te heffen op deze drankjes, waardoor het verbruik zou verminderen, werd na een doeltreffende lobbycampagne van de sector prompt weer opgeborgen.

Indien seksuele activiteit een indicator is van een gezonde levenskwaliteit dan is het in elk geval niet goed gesteld met de inwoners van de VS. Slechts 53% van de volwassenen heeft er wekelijks seks. Dat is vrij laag in vergelijking met andere landen. De Grieken voeren de Premier Sex League aan met 87%. De Brazilianen doen het ook niet slecht met 82%, idem voor de Russen en Chinezen met resp. 80% en 78%. De Nederlanders spreken hun imago tegen met slechts 63%.

Vorming en onderwijs

In de VS wordt jaarlijks meer dan 1.000 miljard dollar uitgegeven aan reclame en marketing. Dat is meer dan aan onderwijs. Een kind wordt elk jaar blootgesteld aan 40.000 reclameboodschappen. Tegen de leeftijd van 65 jaar heeft een gemiddeld persoon twee miljoen televisiereclames geïncasseerd.

Qua onderwijs wordt de elite in de VS goed bediend. Veertig procent van alle topuniversiteiten bevindt zich op hun grondgebied. Maar voor de gewone mensen is het onderwijs ofwel onbetaalbaar ofwel ondermaats. De VS zijn een van de weinige rijke landen die voor hun onderwijs meer geld besteden aan de rijken dan aan de armen. In de jaren zeventig kostte het inschrijvingsgeld van een publieke universiteit 4% van het gezinsinkomen, voor een privé-universiteit was dat 20%. Nu is dat gestegen tot resp. 9% en 45%.

Om hun studies te kunnen betalen moeten studenten op grote schaal gaan lenen. Vandaag heeft een doorsnee afgestudeerde een schuldenlast van meer dan 25.000 dollar. De afgestudeerden hebben gezamenlijk een schuld opgestapeld van 900 miljard dollar. Te vergelijking, de rommelkredieten die de financiële crisis hebben veroorzaakt, hadden een waarde van 2.500 dollar. De VS zijn het enige (rijke) land ooit waar de huidige jongeren tussen 25 en 34 jaar minder geschoold zijn dan hun ouders.

De permanente reclamebombardementen, het akelig lage niveau van de massamedia en het elitair onderwijs hebben als resultaat dat de basiskennis van de VS-bevolking ondermaats is. Enkele voorbeelden.

• 57% weet niet dat de Republikeinen een meerderheid hebben in het Huis van Afgevaardigden.
• 62% weet niet wie de premier is van het Verenigd Koninkrijk, de dichtste bondgenoot van de VS in Europa.
• 43% herkent Israël niet op een blinde kaart van het Midden-Oosten.
• 78% gelooft in het creationisme of het scheppingsgeloof tegenover 15% in de evolutietheorie.

Een recent onderzoek onder boeren die getroffen zijn door abnormale klimatologische omstandigheden leverde het volgende op:

• 28% stelt dat er niet voldoende wetenschappelijke bewijzen zijn die de opwarming van het klimaat aantonen.
• Slechts 10% gelooft dat de klimaatopwarming vooral het gevolg is van menselijke activiteiten.
• 46% gelooft dat zij voor de toekomst niets hoeven te vrezen omdat ze beschermd worden door hun verzekering of andere programma’s.

De epidemische onwetendheid gecombineerd met religieus fundamentalisme, laat politici toe te beweren dat zwangerschap als gevolg van een verkrachting door God gewild is. (“And I think even when life begins in that horrible situation of rape, that it is something that God intended to happen.”)

An Inconvenient Truth

De VS zijn een energieslokop. Met 4,5 procent van de wereldbevolking verbruiken ze 22% van de petroleum, dat is per persoon twaalf maal zoveel als een Indiër of een Chinees. Indien China en India evenveel petroleum zouden verbruiken als de VS, dan zou er meer dan 2,5 zoveel petroleum moeten bovengehaald worden als vandaag het geval is. Die is er niet.

Er wordt veel te veel gegeten (obesitas) en schandalig veel eten verspild. De hoeveelheid voedsel die het land weggooit volstaat om de één miljard hongerende mensen in de wereld te voeden. Een zelfde verhaal geldt voor drinkbaar water. De water voetafdruk van een VS-burger is tweemaal het wereldgemiddelde.

Het buitenproportioneel consumptiepatroon vertaalt zich in een veel te grote ecologische voetafdruk. Een doorsnee VS-burger heeft een voetafdruk [144] van 7,19 ha per persoon, dat is 2,7 maal zoveel als het wereldgemiddelde. Voor een duurzaam voortbestaan van de planeet moet de voetafdruk onder de 1,8 ha blijven. De VS zitten daar meer dan vier maal boven. Anders gezegd, indien iedereen zou leven zoals in de VS, dan hebben we vier planeten nodig om in alles te voorzien.

Men moet daarbij wel in rekening brengen dat de rijkste 1% iets meer dan een vijfde van het totaal consumeert, dat is ongeveer evenveel als de armste 50%. Het is m.a.w. direct duidelijk bij wie het probleem zich situeert. [Magdoff & Foster, 35]

De klimaatopwarming is voornamelijk het gevolg van de geaccumuleerde uitstoot van CO2. In de VS wonen 4,5% van de wereldbevolking, maar het land heeft wel 29% van de geaccumuleerde uitstoot voortgebracht. Europa heeft 30% uitgestoten, China 10% en India 3%. Vandaag stoot China de grootste hoeveelheid uit, maar daar wonen ook meer dan viermaal zoveel mensen. Per inwoner stoten de VS 3,4 maal zoveel CO2 uit als China. Als men bovendien de in China vervaardigde productie in rekening brengt die naar de VS en Europa wordt uitgevoerd, dan zijn de VS tot 6 keer meer vervuilend dan China.

Tot slot nog dit. De grootste vervuiler – historisch en actueel – weigert bindende afspraken te maken, afspraken die noodzakelijk zijn voor het voortbestaan van de menselijke soort. Meer zelfs, gaande van spionage tot financiële druk en zelfs bedreigingen, hebben de VS alles in het werk gesteld, om het klimaatakkoord van Kopenhagen (2010) naar hun hand te zetten. Zo blijkt uit een gelekte file door Wikileaks uitgebracht.

Leestip:

Björn Soenens, ‘Amerika. Een biografie van dromen en bedrog’, Lannoo 2012.

Bronnen:

Jeffrey D. Sachs, ‘The Price of Civilization. Reawakening American Virtue and Prosperity’, Random House, New York, 2011, 324 p.

Fred Magdoff & John Bellamy Foster, ‘What Every Environmentalist Needs To Know about Capitalism. A Citizen’s Guide to Capitalism and the Environment’, Monthly Review Press 2011.

‘5 Obscene Reasons Why Richest Americans grow Richer As Middle-Class Declines’

‘So long, middle class. Dreams of average Americans dashed by taxes, higher costs and little job security’

‘7 Deadly Sins America Commits Against Its Own People’

‘The Opiate of Exceptionalism’

The Economist, ‘Special report: The world economy, For richer, for poorer’