Op het werk
Recht op werk en gelijke behandeling zijn voor vrouwen nog altijd niet bereikt. We herinneren ons het jaar 1966, toen een paar duizend vrouwen van de fabriek Fabrique National in Herstal, plots het werk neerlegden en de straat optrokken, al zingend en joelend met als slogan ‘Gelijk loon voor gelijk werk’. Hun staking lokte heel veel weerstand uit, niet enkel bij de geschokte werkgevers, maar ook bij de verblufte vakbonden en bevreesde echtgenoten.
Ze staakten 12 weken lang, om uiteindelijk een kleine toegeving te krijgen, geen gelijk loon met de mannen, maar een minimale verhoging van hun loon, gespreid over twee jaar. In de classificatie van het bedrijf bleven ze staan op de onderste ladder: categorie ‘femmes’ en kregen ze geen enkele kans op doorstroming, bijscholing, en zeker geen voldoende kinderopvang. Het lijdt geen twijfel dat deze actie een internationale uitstraling en solidariteit kreeg. Europa vaardigde richtlijnen uit voor de lidstaten in verband met ‘gelijk loon voor gelijk werk’.
Intussen is het bedrijf FN geëvolueerd naar hoogtechnologische producten, vooral oorlogswapens. Volgens de Washington Post leverde België in 2023 volop wapens aan Ukraïne, maar ‘uitsluitend ter verdediging van het Oekraïense grondgebied’.
Tijdens de pandemie van 2020-2022 in België werd het heel duidelijk dat de gezondheidszorg in België grotendeels rustte op de schouders van het vrouwelijk personeel. Velen onder hen raakten uitgeput en vroegen om meer solidariteit dan het handgeklap van de bevolking ’s avonds. Eindelijk kwamen er ook cijfers naar buiten over hun arbeidsomstandigheden: onregelmatig werk, lage lonen, weinig promotiekansen, tekort aan voldoende personeel.
Iedereen ging wel akkoord met dit strijdvaardig zorgpersoneel maar het blijft de vraag in hoeverre sindsdien de situatie in de ziekenhuizen, de thuiszorg, de gehandicaptenzorg, kinderopvang, enz. verbeterd is. Dat ook in een medische omgeving vrouwen vaak slachtoffer zijn van seksueel overschrijdend gedrag, was niet nieuw, maar werd nu onderdeel van het openbare debat over geweld op vrouwen.
Actie van poetsvrouwen aan de UA in Antwerpen
In diezelfde periode staken ook poetsvrouwen hun vuist omhoog, onder meer aan de universiteit van Antwerpen. Ze eisten meer personeel en betere werkomstandigheden. Ze kregen de steun van 8 maart-comitees zoals het Collecti.e.f 8 maars, dat oproept tot staking op 8 maart. Internationale solidariteit kwam uit Nederland in de persoon van Kjadija Hyati die de strategieën van hun poetspersoneel kwam toelichten.
Het grote probleem voor de vakbonden in België blijkt de onderaanneming te zijn. Het poetspersoneel is niet langer meer personeel van de universiteit maar van meerdere onderaannemers met verschillende contracten.
En, opnieuw in recente jaren, waren de vrouwen van Delhaize de voorhoede van de sociale en syndicale strijd. Hen ging het niet enkel om betere lonen en arbeidsomstandigheden ten gevolge van de verzelfstandiging van de Delhaize-supermarkten, maar ook over het recht op staken, tout court. Terwijl staken toch altijd iets voor mannen was en hun vrouwen mochten de soep aanleveren?
Foto: Wouter Verschelden, 2023
Vrouwen in de wetenschap
In de loop van de laatste decennia is het aantal vrouwen aan Belgische universiteiten duidelijk gestegen, vooral in bepaalde studierichtingen. Wat tegenvalt zijn de cijfers die vrouwen behalen na hun afstudeerdiploma of hun doctoraat. Er is nog altijd een overwicht van witte mannen in de rangen van professoren. Dit is een internationaal gegeven, maar de vraag blijft hoe dit komt, terwijl er aanzienlijk meer vrouwen dan vroeger in de hoogste rangen van de internationale wetenschapsbeoefening terechtkomen, onder meer door Nobelprijzen. Enkele namen:
Conny Aerts, sterrenkundige (KUL) wint de prestigieuze Crafoordprijs, verwant met de Nobelprijzen;
Claire Voison (Frankrijk) wint de Crafoordprijs voor Wiskunde;
Narges Mohammadi, Iraanse activiste, wint de Nobelprijs voor de Vrede;
Claudia Goldin, hoogleraar aan de Harvard University, won de Nobelprijs voor Economie voor haar onderzoek naar ongelijkheid tussen mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt, auteur van ‘Career & Family: Women’s Century-Long Journey toward Equity’;
Katalin Kariko (Hongarije), die, samen met de Amerikaan Drew Weissman, de Nobelprijs voor de Geneeskunde won voor hun onderzoek dat leidde tot effectieve mRNA-vaccins tijdens de coronapandemie en daarmee veel levens redde.
Rechten op straat en binnenshuis
Vrouwen strijden al vele jaren voor veiligheid op straat, zoals ‘Take Back the Night’. Het cliché van de man in het donkere steegje bleef bestaan, ook onder vrouwen zelf, tot ze zelf onderzoek gingen doen en vaststelden dat de meeste vormen van seksueel geweld gepleegd werden door gekende daders binnen de muren van het eigen huis, de kerk, de sporthal, de school, de vereniging. Dankzij de vele acties en moedige getuigenissen van talloze slachtoffers zijn ze nu eindelijk in de openbaarheid én in de rechtbanken terecht gekomen, niet enkel in België, maar internationaal.
In 1976, van 4 tot en met 7 maart, organiseerde de feministische beweging in Vlaanderen, in de persoon van Lily Boeykens (1930-2005) in Brussel het eerste internationaal Tribunaal van Geweld op Vrouwen. Dit was de #MeToo-beweging avant-la-lettre.
Veel weerklank kreeg dit Tribunaal niet, maar Lily Boeykens kreeg een straatnaam in Huldenberg, in Vlaams-Brabant, en de terminologie van ‘geweld’ werd gewijzigd naar ‘grensoverschrijdend gedrag’, wat eerder een verdoezeling is dan een verduidelijking, net zoals wetgeving in verband met gelijke behandeling van vrouwen nu ‘gender’ moet geheten worden. Uiteraard betekent ‘gender’ veel meer dan ‘vrouwen’, maar dat weten vrouwen al heel lang: al decennialang eisen ze structurele en politieke veranderingen in de relatie vrouwen-mannen-LGTBQ+-eisen.
Hoewel deze laatste groep eindelijk meer in de openbaarheid is gekomen en bepaalde rechten, zoals het huwelijk tussen mensen van gelijk geslacht, heeft weten te verwerven, blijven er nog veel werkvelden over. En daar zullen de toiletten in openbare gebouwen, die nu toegankelijk zijn voor mannen én voor vrouwen, zeker niet voldoende voor zijn.
Vrouwen en mensenrechten, vrouwen in het parlement
Hier volstaat het recente nieuws over de toespraak die Joelia Navalnaia, de echtgenote van Aleksej Navalny, hield voor wereldleiders nadat haar man op 16 februari 2024 dood werd gevonden in zijn Siberische gevangenis, opgesloten omdat hij oppositie voerde tegen de Russische president Poetin.
Joelia Navalnaia, de echtgenote van Aleksej Navalny. Foto: VRT Nieuws
Sinds vrouwen het algemeen stemrecht ‘kregen’ in België in 1947 – lang nadat veel andere landen dit hadden gerealiseerd – kunnen we statistieken opstellen: hoeveel vrouwen op de politieke lijsten, hoeveel vrouwen werden er verkozen, hoeveel vrouwen in het parlement, hoeveel vrouwen in de regeringen van ons land? Het wordt bijna een ritueel, en gejuich als we een paar procent meer vertegenwoordiging hebben.
Die strijd is nog lang niet gewonnen, maar opnieuw staan er grotere vraagstukken op de agenda, zoals de verrechtsing van mainstream partijen en de ‘verdwijning’ van het middenveld. En het grootste vraagstuk voor de Belgische verkiezingen in 2024: gaat het democratisch bestel in ons land vooruit of achteruit? Opnieuw kunnen we dus zeggen: waarom zeuren over de afwas als de democratie op het spel staat?
Wie toch strijdvaardig wil zijn en blijven, kijk naar een filmpje van 8 maart 2019: https://www.amazone.be/nl/een-kleine-film-over-de-vrouwenstaking-van-8-maart-door-zintv
En ook naar lokale, regionale en nationale acties op de website en Facebook van Collecti.e.f 8 maars.
Monika Triest is auteur van ‘Wat zoudt gij zonder ’t vrouwvolk zijn? Een geschiedenis van het feminisme in België’, uitgeverij Vrijdag, 2018
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
