Iedereen heeft recht op behoorlijke huisvesting, zo staat het letterlijk in onze grondwet. Heel wat mensen kopen een woning of behelpen zich op de private huurmarkt. Maar een niet onbelangrijk deel van onze maatschappij, zo’n 6 procent van alle huishoudens in Vlaanderen, vindt haar thuis in een sociale woning. Dit systeem komt echter meer en meer onder druk te staan door technische mankementen, financiële problemen en stigmatisering. Daarom moeten we eerst nog eens duidelijk stellen waarover het hier gaat.

De sociale woningbouw is niet alleen cruciaal voor die 172.000 gezinnen en alleenstaanden, het is een oerdegelijk en solidair systeem. Alleen door de aanpassing van huurcontracten van onbepaalde duur naar contracten beperkt in looptijd, ondermijnt de Vlaamse regering het systeem van sociale woningbouw. De enorme wachtlijsten worden als excuus aangehaald om sociale huurders zo snel mogelijk terug naar de private huurmarkt te sturen. Dit is echter een schadelijke denkwijze, die een aantal cruciale aspecten van sociale woningbouw vergeet.

Voor een sociale woning betaal je huur op basis van je inkomen. Wie voldoende verdient, betaalt bijna evenveel als op de private huurmarkt en dit vormt een belangrijke inkomstenbron voor de sociale huisvestingsmaatschappijen. Daarnaast is woonzekerheid ook gewoon een belangrijk aspect van ons fundamenteel recht op wonen. In de sociale woonwijken was dit vanzelfsprekend, waar de mensen die er al lange tijd wonen, onmisbare schakels vormen in het sociaal weefsel.

Het enige effectieve antwoord op de wachtlijsten is het massaal bijbouwen van sociale woningen. Als we kijken naar het aantal sociale huurders en het aantal mensen op de wachtlijst, dan is een verdubbeling van het sociale woonaanbod noodzakelijk. Op Vlaams niveau moeten we dus de doelstelling hebben van 12 procent. Dit lijkt veel maar is nog altijd minder dan bij een aantal buurlanden. In Denemarken is er 21 procent sociaal wonen, in Oostenrijk 24 procent.

Onderzoek uit 2018 leerde dat één op de drie huurders op de private markt na het betalen van de huur onvoldoende geld overhoudt voor hun overige noodzakelijke kosten. Dit is dagelijkse realiteit voor de 182.000 kandidaat-huurders op de wachtlijst voor een sociale woning.

Het is dan ook een pure schande dat de jaarlijkse budgetten voor het bijbouwen en renoveren niet benut worden. De Vlaamse regering voorziet elk jaar zo’n 2 miljard euro maar vorig jaar werd slechts 700 miljoen euro hiervan uitgegeven en ook dit jaar wordt er te weinig budget effectief gebruikt.

Het financieringsmodel van de huisvestingsmaatschappijen volstaat steeds minder door het beleid van de Vlaamse regering en daardoor zoeken de maatschappijen noodgedwongen bijkomende middelen met perverse neveneffecten. Voor heel wat kleine herstellingen krijgen sociale huurders steevast een dure factuur voorgeschoteld. Daarnaast werden de huurprijzen gekoppeld aan de marktwaarde, wat zeker in de centrumsteden aanzienlijke prijsstijgingen veroorzaakt heeft. Huisvestingsmaatschappijen verkopen ook nog steeds leegstaande sociale woningen om hun financiële toestand te verbeteren. In ieder geval is de sociale huurder telkens het slachtoffer van een sluipend bezuinigingsbeleid.

Daarnaast werd er de laatste jaren door de Vlaamse regering gemorreld aan de ‘spelregels’ voor een sociale woning. Tegenwoordig moeten sociale huurders verplicht ingeschreven zijn bij de VDAB, een taalexamen niveau A2 afleggen en mogen ze amper spaargeld bezitten. Deze maatregelen hebben allemaal niets te maken met het recht op wonen en ze zijn totaal onredelijk en onrechtvaardig.

De Vlaamse regering maakte de politieke keuze om sociale woningbouw niet meer te zien als huisvesting voor het volk maar als een tijdelijk onderdak voor arme mensen. Dit is een grove denkfout die de meer dan honderd jaar oude traditie van volkshuisvesting met een aantal pestmaatregelen volledig saboteert.

Met de burgerbeweging TE DUUR zijn we een jaar lang de straat op gegaan om handtekeningen te verzamelen voor sociaal wonen en betaalbaar wonen. We hebben zo honderden sociale huurders ontmoet en talloze problemen gehoord. Maar ook veel positieve verhalen, over wat sociale woningbouw voor hen, hun kinderen en de maatschappij betekent.

De vorige en huidige Vlaamse regering kozen en blijven kiezen voor afbraak en stigmatisering van sociale woningbouw. Het aantal mensen op de wachtlijst en hun financiële problemen bewijzen dat het hoog tijd is om sociale woningbouw in ere te herstellen en met alle middelen in te zetten op deze hoeksteen van de maatschappij.