Aydinlik: Hoe interpreteert u de opstand in Tunesië?

Samir Amin: “De gebeurtenissen in Tunesië moeten worden gezien als een krachtige volkopstand, een algemene opstand. Ongeveer 80 procent van de bevolking is 45 dagen lang op straat gekomen, in verschillende regio’s en in de hoofdstad. Ze zijn blijven volhouden ondanks de onderdrukking.”

“Het is een beweging met politieke, sociale en economische dimensies. Het regime van president Ben Ali was één van de meest repressieve ter wereld. Duizenden Tunesiërs zijn vermoord, gearresteerd en gefolterd. Het Westen heeft altijd verhinderd dat deze feiten bekend werden. Het Tunesische volk wil democratie en respect voor zijn rechten.”

“Ook economische en sociale factoren hebben uiteraard meegespeeld in de opstand. Tunesië kent een snel stijgende werkloosheid, vooral bij de jongeren, ook de hoger opgeleiden. De levensstandaard van de meerderheid van de bevolking gaat in dalende lijn, ondanks de door de Wereldbank en andere internationale instellingen bejubelde groei van het BNP.”

“Dit is te verklaren door de groeiende ongelijkheid. Het systeem kende ook mechanismen die aan de maffia doen denken: het stond bijna exclusief ten dienste van Ben Ali, zijn familie, zijn partij en zijn entourage.”

Volksbeweging

“Er is nog iets anders interessant aan deze beweging. Er was weinig of geen invloed van islamisten. Tunesië is een echt seculier land. De mensen slagen erin religie en politiek van elkaar te scheiden. Dit is heel belangrijk en positief. Vaak werd beweerd dat Ben Ali het land afschermde tegen de invloed van moslimfundamentalisten. Hij heeft dit argument zelf vele jaren met succes ingezet. Daarom was hij een bondgenoot van het Westen. In realiteit was het niet Ben Ali, maar waren het de mensen zelf die het land tegen fundamentalisten hebben beschermd.”

“Het feit dat het leger geen actie ondernam tegen de protesterende bevolking, heeft hen de kracht gegeven om door te gaan. De regering van Ben Ali ondersteunde de politie, niet het leger. Dat verklaart waarom de politie in het verleden zo’n belangrijke rol heeft gespeeld in de onderdrukking.”

Niet eenvoudig om een democratisch én seculier regime te installeren

Aydinlik: Wie of welke macht leidt deze beweging?

S. Amin: “Ik wil nogmaals benadrukken dat deze beweging niet door een specifieke groep wordt gestuurd. Dit is een algemene volksbeweging. Er schuilen geen buitenlandse groepen achter. Het is een sociale beweging. De kans bestaat echter dat het Westen een eventuele islamitische beweging zal ondersteunen om op die manier proberen te vermijden dat er een echt democratisch alternatief wortel schiet. Sommige commentatoren maken melding van pogingen om de invloed van Saoedi-Arabië te versterken.”

“Het is heel moeilijk om in te schatten wat de toekomst zal brengen. Het tot stand brengen van een democratisch én seculier regime is dan ook niet vanzelfsprekend. In het beste geval – een democratische regering gesteund door de bevolking (en hierop is geen garantie) – zal die regering met grote economische en sociale uitdagingen worden geconfronteerd. Hoe kan de democratisering van de politiek gepaard gaan met sociale vooruitgang? Dit is niet eenvoudig.”

“Het ‘succes’ van Tunesië steunde op drie elementen: industrialisering door delocalisatie van lichte industrie uit Europa, toerisme en massale immigratie naar Libië en Europa. Deze drie kanalen die voor ontwikkeling zorgden, hebben hun hoogtepunt bereikt en hun rol in de ontwikkeling van Tunesië is tanend. Door welk macrobeleid zouden ze vervangen kunnen worden? Dit is niet zo gemakkelijk te bedenken voor een kwetsbaar, klein land met weinig of geen grondstoffen (geen olie!).”

“Solidariteit en zuid-zuidsamenwerking zouden hierin wel eens essentieel kunnen blijken te zijn. De westerse machten zullen er alles aan doen om een democratisch regime op dit vlak te doen falen en zo de ideale omstandigheden te creëren voor een vals ‘islamistisch alternatief’, dat dan ‘gematigd’ genoemd zal worden.”

China geeft beleid nooit op

Aydinlik: De Chinese president Hu Jintao heeft onlangs de Amerikaanse president Barack Obama ontmoet in Washington. Voor zijn vertrek naar de Verenigde Staten zei Hu Jintao dat het ‘systeem gedomineerd door de dollar een product van het verleden’ is. Wat is uw opinie?

S. Amin: “China zal glimlachen in de richting van de Amerikanen, maar ze zullen hun beleid nooit opgeven. De winnaar van de ontmoeting tussen Hu Jintao en Obama was – zoals verwacht – Hu Jintao. China heeft geen enkele toegeving gedaan met betrekking tot het onafhankelijk beheer van de Chinese munt, de yuan.”

“Aan de dominante rol van de dollar in het internationaal monetair systeem, zal vroeg of laat een einde komen. De Chinezen zijn zich daar zeer goed van bewust. Voorlopig stelt China echter niet voor om een alternatieve internationale monetaire standaard te introduceren (de Chinezen beseffen dat de tijd hiervoor nog niet rijp is). China legt zich op dit moment toe op het tot stand brengen van relatief vrije en onafhankelijke regionale bondgenootschappen, in Azië en Latijns-Amerika.”

Samir Amin is directeur van het Third World Forum (nvdr: internationale vereniging van intellectuelen uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika die alternatieve ontwikkelingsstrategieën formuleren) en voorzitter van het World Forum for Alternatives (nvdr: internationaal netwerk met het doel sociale bewegingen en middenveld te ondersteunen).

Hij is zelf van Egyptische afkomst (°Caïro, 1931), studeerde in Parijs en werkte van 1957 tot 1960 als onderzoeker voor de Egyptische overheid onder de regering van president Nasser.

Samir Amin legde in de jaren vijftig de fundamenten van wat later de wereldsysteemanalyse zou gaan heten. In 1960 verliet hij ontgoocheld Egypte. Hij woont ondertussen al jarenlang in Dakar. Hij publiceerde vele boeken over ontwikkeling en internationale verhoudingen vanuit een neomarxistische visie.

Dit (verkorte) interview verscheen oorspronkelijk in het Turkse kritische Aydinlik Magazine en werd naar het Engels vertaald door de redactie van Pambazuka News onder de titel Tunisia: West could scupper genuine democracy with ‘Islamic alternative’ (gepubliceerd op 27 januari 2011, nummer 514, Pambazuka News)

(vertaling uit het Engels door Ann Dejaeghere)