Na meer dan een jaar van betogingen en luide noodkreten uit de kinderopvangsector is Crevits een week voor de Septemberverklaring (die morgen plaatsvindt) eindelijk met een plan gekomen dat volgens haar de ratio en zodoende de werkdruk en de personeelsuitval naar beneden zou moeten halen. Naast de ratio-verlaging bij de baby- en peutergroep, wil Crevits bij de verticale groep zakken naar een ratio van 1 op 7. Tegelijkertijd zou het betere toekomstperspectief dat dit voorstel biedt, meer nieuw personeel naar de sector en meer studenten naar de opleidingen moeten trekken. Althans, dat is wat de minister met het voorstel voor ogen heeft.

Crevits stelt dit plan voor op basis van een onderzoek uitgevoerd door Toekomstgroep Kinderopvang. Op aanvraag van de parlementaire onderzoekscommissie heeft een verzameling academici, wetenschappers, werknemers, werkgevers, de Gezinsbond als vertegenwoordiger van ouders – ook ouders in armoede waren vertegenwoordigd in deze groep – zes maanden lang het kinderopvangbeleid in Vlaanderen vergeleken met het beleid in Wallonië en in zes andere landen. Hieruit bleek – niet geheel verrassend – dat kinderbegeleiders in België voor meer kinderen tegelijk moeten zorgen dan in andere landen, en dat ook de groepen zelf groter zijn.

Verandering in deze situatie kan door het huidig tekort aan kinderopvangplaatsen niet van de een op de andere dag komen. Daarvoor is volgens Crevits 330 miljoen euro extra per jaar nodig. Bovendien wil ze extra plaatsen creëren door meer onthaalouders een werknemersstatuut te geven. De 330 miljoen euro extra per jaar in de kinderopvang zouden zich volgens de minister terugverdienen doordat kinderen pedagogisch worden opgevangen en doordat het ook een investering is in de ouders, aangezien die voor 96 procent aan het werk zijn. Maar in afwachting van het definitieve budget dat bekend zal worden met de Septemberverklaring, is de grote vraag: is dit plan van Crevits überhaupt genoeg?

“Vrees dat er niet veel uit zal komen voor de sector”

“Laat ons eerst kijken wat ze exact met de 330 miljoen euro per jaar wil doen”, antwoordt Ann De Moor, directrice van kinderopvang De Ketjes in het centrum van Brussel. Meer dan een jaar geleden spraken we De Moor, toen zij samen met twee collega’s op 1 april 2022 de allereerste grote betogingsactie van de kinderopvangsector organiseerde om de crisis bij de minister (toen nog Wouter Beke) aan te kaarten en een Marshall-plan met oplossingen voor te leggen, waarvan de verlaging van de ratio een van de belangrijkste was. Nu spreken we haar terug om te horen hoe ze over Crevits uiteindelijke voorstel denkt.

“We hebben in de sector een trappensysteem. Dat betekent dat je kinderdagverblijven hebt die altijd gesubsidieerd zijn geweest door de overheid via Kind & Gezin. Daar vallen wij bijvoorbeeld onder. En je hebt de oud-zelfstandige opvang, die misschien nog wel zelfstandig zijn, maar die nu ook inkomen gerelateerd werken. Zij zitten in een trap 0 of trap 1, wat maakt dat zij respectievelijk niks krijgen of enkel een forfait per kindplaats. Wij krijgen daar vergoedingen voor onze lonen bovenop, zij niet. De bedoeling is om het trappensysteem te laten verdwijnen en iedereen op dezelfde manier te subsidiëren. Maar daarvoor kom je met 330 miljoen euro nergens.”

“Of het bedrag voldoende zou zijn om de ratio met één kind naar beneden te brengen vind ik al moeilijk inschatten. Maar dan zitten we nog steeds ver van de 1 op 5 baby’s, die Crevits voor ogen heeft. Ook spreekt ze niet over een verlaging naar 1 op 5 peuters in de oudere groep, maar naar 1 op 7. Dat is niet voldoende.”

“Ik vrees dat er eigenlijk op dit moment niet veel uit zal komen voor onze sector. Zolang er geen indexeringen van de werkingsmiddelen komen, gaan er meer en meer kinderdagverblijven verdrinken. Je lonen worden het jaar erop wel aangepast, maar in het jaar zelf moet je het zelf ophoesten. Op de een of andere manier moeten ze dit nog veel beter gaan subsidiëren, willen ze niet nog meer plaatsen in de kinderopvang zien verdwijnen.”

“Crevits’ voorstel zal daarnaast enkel meer jonge mensen motiveren om de studies voor deze sector aan te vatten als die ratio effectief snel genoeg naar beneden zal gaan en het werk minder druk wordt”, stelt De Moor. “Hoewel, Brussel komt zo regelmatig negatief in het nieuws, zoals over het ‘opkuisen’ van Brussel-Zuid, dat studenten ook daarom gedemotiveerd raken om in Brussel te gaan werken. Voor Brusselse kinderdagverblijven kan het hierdoor extra moeilijk zijn personeel te vinden.”

Ook al acht De Moor het plan onvoldoende, is het sowieso afwachten of de Vlaamse regering minstens dit plan goedkeurt. Verwacht de directrice dat het voorstel de Septemberverklaring haalt? “Nee”, antwoordt De Moor resoluut. “Ik denk dat ze gaan negotiëren, want ze gaan die 330 miljoen euro ergens moeten weghalen. Bovendien zijn ze nu aan het uitbollen. Volgend jaar zijn er verkiezingen en de vraag is dan: wat gaan ze er straks echt mee doen?”

“Absoluut minimum”

Maar volgens Heleen Struyven, een ouder van de actiegroep Crisiskabinet Kinderopvang, moet de Vlaamse regering het wel goedkeuren. In De Ochtend op Radio 1 eerder deze week zegt ze hierover: “Het kan niet anders. Er is geen andere optie. Deze Vlaamse regering heeft echt een afspraak met de geschiedenis. Het is heel duidelijk: dit is een unieke crisis, niet alleen in hoe erg het is, maar ook in hoe er een consensus is over de oorzaken van de crisis en over de noodzakelijke oplossingen.”

Sinds een jaar trok ze bijna elke woensdag met een groep ouders en hun kinderen naar het Vlaams Parlement om duidelijk te maken dat ze echt iets aan de kinderopvangcrisis moeten doen. “Wij kunnen niet anders dan hopen op historische structurele maatregelen. Het maatschappelijk draagvlak hiervoor is ongezien. Daar droomt elke politicus toch van? Wij denken dat er geen andere optie is dan de grootste investering ooit in de kinderopvang als eerste stap voor de crisis.”

Struyven omschrijft de crisis zelf als “uniek in de meest verschrikkelijke zin van het woord ‘crisis’. Het is ongezien. Het tekort aan plaatsen en de omstandigheden waar personeel in moet werken, waardoor heel onze maatschappij aan het wankelen is. Ik spreek hier vanuit het perspectief van een jonge ouder, maar wij strijden voor het welzijn van de medewerkers die onze kinderen dag in dag uit verzorgen, doen groeien en bloeien, en alles aanleren.”

Het voorbije jaar is er 115 miljoen euro extra bijgekomen voor de sector, maar “dat was slechts een pleister op de wonde, dweilen met de kraan open. Het was duidelijk dat dat het verschil niet ging maken. De sector had en heeft perspectief nodig. Momenteel is het aantal vertrekkers groter dan het aantal starters.” Het stemt Struyven hoopvol dat Crevits een concreet plan op tafel legt op basis van het onderzoek van de Toekomstgroep. “Het is een eerste stap in de goede richting.”

Volgens vakbond ACV Puls is het voorstel van 330 miljoen euro extra per jaar ook “absoluut het minimum. De Vlaamse regering mag hier niet meer aan raken.” Ook vragen ze een gelijktrekking van de lonen van de medewerkers. “Gelijk loon voor gelijk werk! Of je nu in de groeps- dan wel in gezinsopvang werkt, je loon mag niet afhankelijk zijn van de plek waar je werkt”, aldus Nathalie Winters, sectorverantwoordelijke kinderopvang ACV Puls.

Verdubbeling

Professor Sociale Pedagogiek en Gezinsbeleid aan UGent, Michel Vandenbroeck, zit in de Toekomstgroep Kinderopvang en hij legde vorige week in De Ochtend op Radio 1 nog uit dat volgens hun berekeningen er uiteindelijk een verdubbeling nodig is van het bedrag per kind per dag dat opgevangen wordt. “We zitten nu aan een goede 800 miljoen euro in totaal, dus ik denk dat we ergens richting 2 miljard euro zullen moeten landen binnen afzienbare tijd. Nederland doet dit al en Zweden geeft zelfs drie keer zoveel uit.” Vandenbroeck denkt dat we minstens nog één of twee legislaturen ermee bezig moeten zijn. “Je kan je afvragen of we ons dit kunnen veroorloven, maar ik denk dat we het ons niet kunnen veroorloven om het niet te doen. Een verdubbeling is levensnoodzakelijk als we willen dat de kinderopvang blijft functioneren, als we willen dat het actieve deel van de bevolking groter wordt en meer mensen aan het werk gaan, en als we willen dat alle kinderen een goede start krijgen in het onderwijs. Ik zit al 36 jaar in het vak en ik heb nog nooit gemerkt dat er zo’n groot maatschappelijk draagvlak is om daar ook voor te gaan.”

Nu maar eens zien met de Septemberverklaring morgen of in de Vlaamse regering dat draagvlak er ook is.