De cijfers zijn duizelingwekkend. In 2000 telde ons land slechts één miljardairsfamilie, vandaag zijn het er liefst 40. Samen bezitten ze een totaal vermogen van 101 miljard euro.

In een recente studie toonde de Nationale Bank aan dat de vermogensongelijkheid in ons land groter is dan gedacht. Volgens de oude statistieken (2017) bezaten de rijkste 10 procent Belgen 47 procent van het totale vermogen. Volgens de nieuwe gegevens zouden zij in werkelijkheid 57 à 58 procent van het totale netto vermogen bezitten.

De rijkste 1 procent in België heeft alleen al bijna een kwart van alle rijkdom in handen

Nog belangrijker om te weten is dat de rijkste 1 procent alleen al bijna een kwart van alle rijkdom in handen heeft. Ze hebben samen een vermogen van 662 miljard euro in bezit. Dit is meer dan de gecombineerde rijkdom van de onderste 70 procent van de bevolking. Het bedraagt ook meer dan het bruto binnenlands product, afgekort het bbp. Dat is de totale geldwaarde van alle in ons land geproduceerde goederen en diensten gedurende een jaar.

Beter dan bepaalde politici, weet een grote meerderheid van de bevolking wat aan de grote vermogensongelijkheid moet gedaan worden. Uit peilingen blijkt dat tot 85 procent van de Belgen voorstander is van een vermogensbelasting op de superrijken. Dat kan ook niet missen, want naast meer rechtvaardigheid brengt zo’n vermogensbelasting ook vele miljarden euro’s op.

Dat vindt ook Oxfam. In een brief aan de eerste minister vraagt Oxfam om zo snel mogelijk werk te maken van een progressieve vermogensbelasting op vermogens van meer dan 1 miljoen euro. ‘Deze belasting, aan een progressief tarief van 1 procent tot 4 procent, treft slechts een klein deel van de bevolking, maar kan meer dan 20 miljard euro opleveren.’

En dan zijn er nog de voorstellen van de econoom Paul de Grauwe en het wetsvoorstel van de PVDA.

Paul de Grauwe stelt een eenmalige progressieve belasting voor: 1 procent op vermogens tussen 1 en 10 miljoen; 2 procent op vermogens tussen 10 en 100 miljoen; 3 procent op vermogens tussen 100 miljoen en 1 miljard; en 4 procent op vermogens boven 1 miljard. Zo een belasting kan volgens De Grauwe een slordige 10 miljard euro opbrengen. Zijn voorstel richt zich op de 5 procent rijksten.

Volgens Oxfam kan een vermogensbelasting meer dan 20 miljard euro opleveren

De miljonairstaks van de PVDA is het meest uitgewerkte voorstel en is net als het voorstel van Paul De Grauwe een progressieve belasting. De miljonairstaks die de PVDA naar voren schuift, richt zich zonder onderscheid op alle delen van het vermogen en geldt maar voor een heel kleine minderheid van de bevolking, namelijk de allerrijksten.

Concreet gaat het om een jaarlijkse belasting van 1 procent op de netto-vermogens boven de 1 miljoen euro, 2 procent boven de 2 miljoen euro en 3 procent boven de 3 miljoen euro. De miljonairstaks zou minstens jaarlijks 8 miljard euro opbrengen.

Een democratie onwaardig

Naast de concentratie van rijkdom, rijst de vraag hoe die rijkdom van de superrijken tot stand komt. Het zijn niet de renteniers die de rijkdom zelf creëren, het is de arbeid die het kapitaal creëert. Het is schrijnend om te zien hoe een clubje superrijken steeds rijker wordt, terwijl heel wat mensen die de rijkdom creëren, met moeite de maand doorkomen.

Moeten we het blijven normaal vinden dat bijvoorbeeld Eric Wittouck, de rijkste Belg, in 2021 een recorddividend kon ontvangen van 2 miljard euro van een van zijn in Luxemburg gevestigde bedrijven? 2 miljard voor één persoon!

Deze toestand heeft alles te maken met de werking van het kapitalisme dat een onrechtvaardig en ondemocratisch economisch systeem is, en dat zorgt dat de macht over de economie toebehoort aan een elite. Het volgende cijfer illustreert dit zeer goed: zo’n 80 procent van de aandelen is in het bezit van de rijkste 10 procent.

80 procent van de aandelen is in het bezit van de rijkste 10 procent

Deze heersende klasse kan daardoor beslissen wat en hoe er geproduceerd wordt. In het huidige tijdperk is het hun doel om zoveel mogelijk winst te maken. De methoden om dat doel te bereiken, zien we dagelijks: concurrentie, uitbuiting van natuur en mens, de markt van de tegenstanders inpalmen, hen het gras voor de voeten wegmaaien om zo het eigen kapitaal en de winst te vergroten. Het zijn de methodes om aan de ongebreidelde hebzucht van een rijke klasse te voldoen.

In een samenleving zijn er twee opties: je aanvaardt het kapitalisme waarbij een klein deel van de bevolking over overvloedige rijkdom beschikt, terwijl een groot deel wordt onderbetaald en de toegang tot een menswaardig leven wordt ontzegd. Of je kiest voor een ander systeem, waarbij iedereen over voldoende middelen beschikt om waardig te leven.

De oorzaak van de steeds groeiende ongelijkheid is de ondemocratische economie: de sleutelsectoren zijn eigendom van privépersonen. Zij verrijken zich met de welvaart die wordt voortgebracht door de werkende klasse.

Het kan anders

Maar het kan anders. Economie is de huishoudkunde van de wereld, die zou moeten zorgen dat iedereen over een waardig leven kan beschikken en daarvoor de collectieve en individuele materiële middelen ter beschikking heeft.

Om dat te bekomen, is de enige consequente oplossing de sleutelsectoren die de economie dragen te democratiseren of anders genoemd: te ‘vermaatschappelijken’. Dat betekent dat de gemeenschap ze in handen moeten nemen. Hun doel is dan niet meer de winsten van de aandeelhouders te maximaliseren, maar de productie te organiseren in functie van de behoeften van de samenleving, gekaderd in een planmatige ontwikkeling met respect voor sociale en ecologische normen.

De enige consequente oplossing bestaat in de vermaatschappelijking van de sleutelsectoren die de economie dragen

De opbrengst vloeit dan terug naar de gemeenschap en kan ook publieke noden lenigen. Het bestuur komt in handen van mensen die een engagement voor de samenleving opnemen. Er dient transparantie te zijn in publieke raden van bestuur, met vergaderingen die te volgen zijn via de media of het internet.

Er moet controle zijn door de werknemers, door de vakbonden en de gebruikers. Het doel van de vermaatschappelijking is dan niet meer de aandeelhouders te bevredigen met hoge rendementen, maar een publieke dienst te verlenen.