Als gevolg van de economische sancties die de VS oplegt aan Cuba is er geen rechtstreekse kabelverbinding naar het eiland. Dat maakt het internetverkeer niet alleen bijzonder duur, het is ook een belangrijke reden waarom de meeste Cubanen nog maar recent toegang hebben tot het internet.

Sociale media waren dan ook tot voor kort een vrij onbekend gegeven op Cuba. Maar net zoals bij ons zijn Facebook, Instagram, Twitter, TikTok, Whatsapp, Telegram en Signal heel snel ingeburgerd geraakt, zeker bij jongeren.

‘Met het internet kan ik …’ Foto: Granma

Sinds het begin van de revolutie, zo’n 64 jaar geleden, was het een obsessie van de achtereenvolgende presidenten van de VS om de revolutie uit te schakelen. Alle middelen werden en worden daarbij gebruikt. Vandaag worden de sociale media, die voornamelijk in handen zijn van grote techbedrijven uit de VS, daarvoor ingezet.

Een eerste groot wapenfeit op dat vlak was een vanuit het buitenland georkestreerde sociale mediacampagne begin juli 2021, die uitliep op enkele rellen in een aantal Cubaanse steden. Meer daarover kan je hier en hier lezen.

Wat is de rol van de sociale media?

“Sociale media komen uit een wereld waar persoonlijk imago, persoonlijk welzijn, het ‘ik ben het middelpunt van de wereld’ worden aangemoedigd. Alle jongeren zitten op sociale media. Ze delen hun leven op sociale media. Ik denk dat dat hier net hetzelfde is als in elk ander land ter wereld.

Jongeren hebben hun Instagram, ze hebben hun Facebook, ze hebben hun TikTok. Twitter wordt vooral gebruikt in de politieke wereld. Jongeren gebruiken het niet veel.

En zoals overal is er veel confrontatie op sociale media. Er zijn vooral confrontaties tussen mensen die hier wonen en mensen die in het buitenland wonen, in de Verenigde Staten. Ze nemen politieke standpunten in tegen elkaar. Er is veel onenigheid en verbaal geweld.

“Sociale media komen uit een wereld waar het ‘ik ben het middelpunt van de wereld’ worden aangemoedigd”

Daarnaast heb je ook groepen die de revolutie verdedigen, maar die er verschillende visies op na houden van hoe die moet zijn, of waar het naartoe moet. Ook zij gaan discussies aan op sociale media.”

Waarrond kan die discussie gaan?

“Er zijn bijvoorbeeld verschillende standpunten over hoe feminisme er moet uitzien. Ik identificeer me meer met bijvoorbeeld de blog La Tizza. Ik hou echt van deze blog en hoe ze sociale kritiek levert. Kritiek op wat in Cuba gebeurt, op uitingen van kapitalisme binnen de Cubaanse socialistische instellingen zelf. Daarom hou ik van La Tizza. Het is blog die de revolutionaire waarden verdedigt.

Die blog komt uit de traditie van Fernando Martínez Heredia[1] en volgt zijn lijn. Sommigen vinden dat sociale media het terrein van de vijand zijn en dat we die debatten op andere plaatsen moeten voeren. Ik zie dat eigenlijk ook een beetje zo. Facebook toont me wat Facebook me wil tonen. Dus ja …”

Maar groepen binnen bijvoorbeeld Telegram of Signal zijn toch meer gesloten?

“Ja er zijn groepen, vooral op Telegram. Ook daar zal je veel verschillende meningen aantreffen binnen het revolutionaire kamp. Dat is eigen aan sociale media. Op zich is dat niet verkeerd, maar soms denk ik dat we in plaats van te polariseren, beter gewoon bij elkaar zouden gaan zitten om te praten en om mekaars standpunten echt te leren kennen.

“Facebook toont me wat Facebook me wil tonen”

De omgeving van sociale media deugt volgens mij niet om dergelijke punten uit te discussiëren, maar het gebeurt nu eenmaal. Dingen worden uitvergroot en scherper gesteld dan nodig. Zo gebeurt het dat als je als revolutionair kritiek levert op iets van een andere blog er dan al snel gezegd wordt dat je contrarevolutionair zou zijn. Dat soort discussies.”

Moet je niet bedacht zijn dat vijandige krachten gemakkelijk kunnen infiltreren in sociale media?

“Ja, zeker, ze zijn erop uit om interne conflicten uit te lokken. Op zich is het bestaan van deze debatten een goede zaak. Wat ik slecht vind is de manier waarop ze gebeuren, op sociale media. We hebben nood aan meer fysieke ruimtes, ontmoetingsruimtes buiten deze online netwerken, waar ze aan bod kunnen komen.

Het evenement ‘La Comuna’. Foto: Prensa Latina

Haal die debatten uit de netwerken en bespreek ze fysiek. Het is te veel een virtuele discussie. Een persoonlijke discussie heeft meer nuances. Een voorbeeld is het project van La Comuna, op poten gezet door de UJC, de Communistische Jeugd[2], om al die groepen en initiatieven van het revolutionaire kamp te samen te brengen, te verbinden.

“Een persoonlijke discussie heeft meer nuances dan een virtuele discussie”

Het is een missie van de UJC om jongeren en hun initiatieven te verenigen. Tijdens La Comuna ontmoetten we elkaar fysiek. Dat was in februari, geloof ik. Het is echt belangrijk dat dit initiatief herhaald wordt.”

Overal houden jonge mensen van discussie, ook in België. Discussiëren is normaal.

“Ja, dat klopt, maar we hebben hier ook groepen die begonnen zijn als socialistisch en dan ineens helemaal de andere kant opgegaan zijn. Dat lokt wantrouwen uit. En dat is normaal, want Cuba is een land dat voortdurend in de gaten wordt gehouden en dat belaagd wordt. Elk conflict proberen ze in de VS zoveel mogelijk uit te buiten. We moeten altijd op onze hoede zijn, en we mogen zeker het inlichtingenapparaat van de vijand niet onderschatten.

Ik kan me inbeelden dat diezelfde discussies in België helemaal niet zoveel aandacht zouden trekken. In onze omstandigheden is het niet abnormaal dat er wantrouwen is rond bepaalde initiatieven die ontstaan.”

Het eerste deel van dit interview vind je hier.

Notes:

[1] Fernando Martínez Heredia (gestorven in 2017) was een Cubaanse revolutionaire denker. Lid van de Cubaanse Academie van Wetenschappen. Doctor in de rechten, professor aan de universiteit van Havana, senior onderzoeker. Specialist in sociale wetenschappen, essayist en historicus.

[2] Communistische Jeugd of UJC (Unión de Jóvenes Comunistas) is de jeugdorganisatie van de Communistische Partij van Cuba (PCC). Ze zet de strijdtradities voort van de vele jonge Cubanen die door de geschiedenis heen een essentieel onderdeel zijn geweest van de revolutionaire beweging en de strijd voor een betere maatschappij.