Cartoon: rampages.us
Analyse -

Julian Assange naar de goelag van het meest vrije land ter wereld (deel II)

Luk Vervaet zet in een tweede artikel zijn reis verder door het gevangeniswezen van de VS, 'land of the brave and the free' dat zowel cijfermatig als proportioneel de meeste burgers ter wereld achter de tralies houdt. Duizelingwekkende cijfers maken deze analyse tot hallucinante literatuur. Julian Assange dreigt in dat systeem te verdwijnen voor de rest van zijn leven. Zijn misdaad: publicatie van de bewijzen van VS-oorlogsmisdaden in Irak.

zaterdag 9 april 2022 21:59
Spread the love

 

In april 2015 hield mevrouw Hilary Clinton een speech aan de Universiteit van Columbia waarin ze toegaf wat men in iedere gevangenisstatistiek kan lezen: ongeveer een op vier van alle gevangenen in de wereld zitten in de gevangenissen van de VS.

Daarbij dacht ze uiteraard niet aan Julian Assange die toen al drie jaar verscholen zat in de ambassade van Ecuador om aan die gevangeniswaanzin te ontsnappen. Ze had het toen ook niet over de strafmaat van 175 jaar die Assange te wachten staat als hij in de VS veroordeeld wordt.

Ze had het zeker niet over de doodstraf en evenmin over de meest donkere kant van het Amerikaanse gevangenissysteem: het regime in de maximum-security prisons (supermax) en het regime van de Special Administrative Measures (SAMs).

Ook hier lichtte de zaak Assange een tip van de sluier op: een Engelse rechter oordeelde in januari 2020 dat hij een opsluiting in een supermaxgevangenis of het opleggen van SAM’s niet zou overleven.

Voor vele mensen was het een schok: bestaan er gevangenissen waar opsluiting tot de dood en zelfmoord leidt? Nog anderen hoorden voor de eerste keer de woorden ADX, supermax en SAM’s. Niet verwonderlijk als men weet dat die woorden en wat erachter schuilgaat ook in de VS weinig of niet bekend is.

Laten we, aan de hand van enkele cijfers over het aantal gedetineerden, de soorten gevangenissen en veiligheidsniveaus, beginnen met het eerste kenmerk van de Amerikaanse goelag: zijn in de geschiedenis ongeziene massakarakter. Om daarna binnen te dringen in zijn meest verborgen kant, die van de supermax en de SAM’s.

Vogelvlucht over een gevangenisarchipel

Waaruit bestaat wat Nils Christie “de Amerikaanse goelag noemt”? Wat is wat Loïc Wacquant “de Amerikaanse gevangeniswaanzin”, noemt, “op een schaal, met een omvang en een duur die ongezien is in de geschiedenis van de mensheid”?

Wat is de “Golden Gulag”, de titel van het wereldberoemde boek van Ruth Gilmore, waarin ze de Amerikaanse staat Californië analyseert waar in de afgelopen decennia gevangenissen werden gebouwd over een lengte van 900 mijl, bijna 1500 km van beton en staal!

In de afgelopen decennia kende de VS een explosieve groei van de gevangenispopulatie: in veertig jaar tijd steeg hun aantal met 500 procent. Zo zitten er vandaag 2,3 miljoen mensen achter de tralies.

Dat betekent dat er op 100.000 mensen 710 in de gevangenis zitten. Het cijfer van 710 is een globaal gemiddelde: voor de zwarte bevolking gaat het om 1.408 mensen op 100.000, voor de Latino’s om 378 op 100.000 en voor de blanken om 275 op 100.000. Dat betekent dat zwarten 5,1 keer meer worden opgesloten dan blanken.

Ongeveer 274.000 gevangenen in de staats- en federale gevangenissen zijn 50 jaar of ouder. Veertig procent van de gevangenisbevolking heeft (chronische) gezondheidsproblemen. Omstreeks 2.500 gevangenen wachten op hun executie on death row. Het aantal mensen die levenslang in de gevangenis zitten zonder mogelijkheid om ooit vrij te komen liep op van 12.000 in 1992 tot meer dan 53.000 vandaag.

In het jaar 2019 alleen pleegden 700 gevangenen zelfmoord in lokale, staats1– of federale gevangenissen. Op 20 jaar tijd – van 2000 tot 2019 – pleegden 6.200 gevangenen zelfmoord in lokale gevangenissen. In dezelfde periode pleegden 4.500 gevangenen zelfmoord in staats- en federale gevangenissen, een stijging met 83% in twintig jaar tijd.

“De staatsgevangenissen zijn meer en meer dodelijke plaatsen”, schreven Leah Wang en Wendy Sawyer in juni 2019 in Prison Policy Initiative : “De statistieken tonen een alarmerende stijging in zelfmoorden, moorden en doden door drug- en alcoholgebruik in de staatsgevangenissen”. Ook In 2019 werden 143 gevangenen vermoord in de gevangenissen van de verschillende staten, 11 gevangenen werden vermoord in de federale gevangenissen.

Gevangenen worden geslagen, neergestoken, verkracht en vermoord in faciliteiten die worden gerund door corrupte functionarissen die hun macht ongestraft misbruiken.

Naast de gevangenen achter tralies, zijn er 878.000 Amerikanen “vrij” on parole (in voorlopige vrijheid). In totaal staan 6,7 miljoen volwassenen onder een of andere vorm van gerechtelijk toezicht. Tussen de 70 en 100 miljoen Amerikanen – een op de drie Amerikanen – hebben een strafblad.

Classificatie gevangenen volgens veiligheidsrisico

De onderverdeling volgens veiligheidsniveaus en in gevangenissen die functioneren volgens dit veiligheidsniveau werd in de afgelopen decennia ten top gedreven en krijgt wereldwijde navolging. De gevangene krijgt een veiligheidsniveau toegekend, vaak niet op basis van zijn gedrag in de gevangenis, maar volgens het etiket dat hij meekrijgt van buitenaf. De federale gevangenissen kennen vijf veiligheidsniveaus, de staatsgevangenissen drie. Welke zijn ze?

  1. Het veiligheidsniveau van de supermax-gevangenis (Admax), zoals dat van ADX Florence of Admax, zoals ik hieronder verder zal beschrijven, is het hoogste en het meest extreme. Officieel worden er in de supermax gevangenissen alleen de meest gevaarlijke en gewelddadige gevangenen opgesloten.
  2. Na de supermax komt het niveau hoge beveiliging voor gevaarlijke gedetineerden en recidivisten. Het is vergelijkbaar met dat van de supermax beveiliging, – de gevangenen zitten er in afzonderlijke cellen en onder strikt toezicht – maar ze hebben meer contact en ze hebben ook de mogelijkheid om tijd buiten hun cellen door te brengen.
  3. Hierna komt het niveau medium beveiliging, voor medium-gevaarlijke gedetineerden en recidivisten. Er is systematische monitoring, maar de gevangenen kunnen er werken en scholing volgen, waardoor ze voor langere tijd buiten hun cellen kunnen blijven.
  4. Dan komt het niveau lage beveiliging voor niet-gevaarlijke en niet-gewelddadige gevangenen. De low-security prison is vergelijkbaar met de medium-beveiligde gevangenis, maar de gevangenen worden beschouwd als het laagste risico voor het publiek (ze moeten minder dan 20 jaar straf hebben uit te zitten). Ze zijn opgesloten in slaapzalen, hebben de mogelijkheid om te werken, ook buiten de gevangenis. Ze kunnen deelnemen aan groepssessies en rectificatieprojecten om zichzelf te “re-integreren”.
  5. Tenslotte is er de minimum beveiliging, toegepast in de zogenaamde Federal Prison Camps (FPCs), die meer trekken op kampplaatsen dan op gevangenissen. Geen risico op ontsnappingen, de gevangenen slapen in slaapzalen, er is een lage bezetting van personeel en er is werk.

De classificatie zegt nog niets over de inhoud. Het Equal Justice Initiative vat de huidige situatie in de verschillende gevangenissen en detentiecentra als volgt samen: “Sinds de jaren 1990 is er een nationale detentie-explosie en begonnen de detentievoorwaarden te verslechteren. Vandaag verkeren de Amerikaanse gevangenissen in crisis.”

Gevangenen die medische verzorging nodig hebben, die hulp nodig hebben voor hun handicap, hun geestelijke gezondheid, verslavingsproblemen, voor zelfmoordpreventie, krijgen geen zorg. Ze worden genegeerd, gestraft en in eenzame opsluiting geplaatst…”

“Gevangenen worden geslagen, neergestoken, verkracht en vermoord in faciliteiten die worden gerund door corrupte functionarissen die hun macht ongestraft misbruiken. Mensen die medische verzorging nodig hebben, die hulp nodig hebben voor hun handicap, hun geestelijke gezondheid, verslavingsproblemen, voor zelfmoordpreventie, krijgen geen zorg. Ze worden genegeerd, gestraft en in eenzame opsluiting geplaatst…”

Gevangenissen en detentiecentra voor migranten

1.330.000 gevangenen zitten opgesloten in 1.719 state prisons (gevangenissen van de 50 deelstaten). 210.000 gevangenen zitten in de 122 federal prisons (federale gevangenissen). 34.000 jongeren in 901 jeugdgevangenissen. 740.000 in 3.283 local jails (lokale gevangenissen).

Er zijn 58 militaire gevangenissen, waaronder de militaire basis Guantánamo, en 11 Amerikaanse militaire detentiecentra in Europa en Azië. Er zijn 79 gevangenissen die onder het gezag vallen van het Bureau for Indian Affairs. Er zijn civil commitment centers, detentiecentra voor psychiatrische patiënten en zedendelinquenten, die daar soms worden opgesloten na het voltooien van hun gevangenisstraffen.

Volgens het Global Detention Project, beschikken de VS over het grootste detentiesysteem voor migranten ter wereld. In 2013 hielden de VS 441.000 mensen in detentie, in 2018 waren dat er 396.448 en in 2019 bedroeg het totaal aantal migranten-gedetineerden 503.488.

Voor ongeveer 95% van deze gedetineerden duurt de detentie zes maand tot vier jaar. Na een besluit van de immigratie-autoriteiten kunnen ze het land worden uitgezet. In juni 2019 runde de overheidsdienst Immigration and Customs Enforcement (ICE) 214 detentiecentra voor mensen zonder papieren, asielzoekers en criminele migranten.

In 163 van deze centra zijn er ook vrouwelijke gedetineerden. In 2017 zat meer dan 70 procent van de mensen in ICE-detentie in centra die worden gerund door particuliere bedrijven zoals de GEO Group en de Corrections Corporation of America/CoreCivic.

Op zijn beurt hield een andere veiligheidsdienst voor de bewaking van de grenzen (CBP Customs and Border Protection, de Border Patrol) in 2019 tussen de 14.000 en 18.000 migranten gevangen in zijn eigen processing centers (verwerkingscentra). Ook in 2019 bevonden zich meer dan 12.000 kinderen van migranten in instellingen onder het toezicht van de Office of Refugee Resettlement’s program for Unaccompanied Alien Children.

Wie moet er bij deze cijfers niet denken aan de Amerikaanse “garanties voor een humane behandeling” bij de uitlevering van Julian Assange. Nemen we het voorbeeld van de gevangenis op Rikers Island. Dit is geen supermax-gevangenis is en ze kent ook geen SAM’s, ze valt dus onder de Amerikaanse garanties voor een humane behandeling. En bekijken we ook het verzet ertegen, zowel binnen de gevangenis als erbuiten.

Rikers Island, gevangenis met garanties

Op 6 december 2021zond VRT- Terzake een reportage uit van Björn Soenens over Rikers Island, een mega-gevangenis op een eiland tussen de stadswijken Bronx en Queens van New York City, onder de titel “Verkrachting, foltering, maandenlang zonder buitenlucht: welkom op Rikers Island, vergeetput van New York”.

Een maand later, in januari 2022, volgde een nieuw bericht: honderden gevangenen op Rikers Island weigerden voedsel. Ze klaagden aan dat ze al weken niet meer uit hun cellen mochten, dat ze in de kou en in onhygiënische omstandigheden leefden, dat er voortdurend geweld werd gepleegd in de gevangenis, dat er 370 gedetineerden positief werden getest op het coronavirus en dat slechts de helft van de totale gevangenisbevolking volledig gevaccineerd was.

In de gevangenis van Rikers Island die dateert uit 1932, zitten ongeveer 10.000 gevangenen opgestapeld, zo’n 90% zijn zwarten of hispanos. Ze zitten verspreid over een elftal gebouwen voor mannen, vrouwen en minderjarigen. Rikers Island behoort tot de tien ergste gevangenissen van de hele VS, gekarakteriseerd door “geweld onder de gevangenen, geweld van de bewakers, verkrachting, misbruik van minderjarigen en geesteszieken, extreem gebruik van eenzame opsluiting”.

In video’s of in de Netflix miniserie When they see us van Ava DuVernay uit 2019 over de Central Park Five, krijg je een kijk op de racistische brutaliteit van Rikers Island. Er werden meerdere boeken over gepubliceerd, zoals Life and Death in Rikers Island van Homer Venters, het voormalig hoofd van de medische staf van de gevangenissen in New York, die in 2019 al pleitte voor de sluiting van Rikers Island. Volgens de huidige plannen zou de gevangenis eerst sluiten in 2026, dan in 2027 en nu is er al sprake van 2028. Rikers Island zou dan vervangen worden door een viertal supermoderne lokale gevangenissen.

Geleid door Akeem, de broer van Kalief Browder, 22, die zelfmoord pleegde in 2015 nadat hij getraumatiseerd uit Rikers Island kwam, loopt er een campagne, die de onmiddellijke sluiting van Rikers Island eist, de Campaign to Close Rikers.

Akeem stichtte ook de Kalief Browder Foundation om de “pijpleiding van school naar gevangenis te ontmantelen en de sociaal-emotionele intelligentie (SEI) voor jongeren en jongvolwassenen te ontwikkelen”.

Foto: kaliefbrowderfoundation.com

Kalief was 16 jaar toen hij zonder proces naar Rikers Island werd gestuurd op verdenking van het stelen van een rugzak. De jongen hield altijd zijn onschuld vol en eiste een proces. Maar een proces bleef uit ook nadat hij al bijna drie jaar in Rikers zat. Tijdens die periode werd hij meermaals aangevallen door bewakers en andere gevangenen.

Hij bracht ongeveer 800 dagen in eenzame opsluiting door, waar bewakers hem herhaaldelijk voedsel weigerden te geven. Tegen het einde van zijn tijd in de gevangenis bood de rechter hem een plea bargain aan: als hij schuldig pleitte zou hij veroordeeld worden tot de tijd die hij al in de gevangenis had doorgebracht.

Als hij weigerde, zo zei de rechter, riskeerde hij door een rechtbank tot vijftien jaar gevangenisstraf veroordeeld te worden. Kalief weigerde de deal. Hij bleef in de gevangenis tot de zaak uiteindelijk werd geseponeerd.

Na zijn vrijlating pleegde een voor het leven getekende Kalief zelfmoord in zijn appartement in de Bronx. Zestien maand later stierf zijn moeder, gebroken door het verlies van haar zoon. De tragische dood van Kalief Browder was ook de aanzet voor de creatie van de campagne No New Jails. Ze ijveren niet alleen voor de sluiting van Rikers Island maar weigeren de constructie van nieuwe gevangenissen.

The dark side: ADX Florence, Pelican Bay, Guantanamo, SAM’s

Het heeft decennia geduurd voor de eerste berichten het publiek bereikten over wat er zich afspeelde in de Amerikaanse supermax gevangenissen. “De supermax-gevangenis begon als een antwoord van de gevangenisautoriteiten op de radicale burgerrechtenbeweging in de VS in de jaren 1970”, schrijft Keramet Reiter, “van een uitzonderlijke vorm van detentie werd ze algauw routine.

Toen in de jaren 1980 de periode van de massadetentie aanbrak, verspreidde het model zich over de hele VS. Tijdens de jaren 1990 bevestigden de rechtbanken hun grondwettelijkheid”.

Deze gevangenissen in de gevangenissen, wie er verblijft, waarom en voor hoelang, zijn tot op de dag van vandaag grotendeels afgeschermd van elke publieke controle. Pas in 2015 oordeelde een rechter dat de gevangeniscondities van gevangenen in eenzame opsluiting “onvoldoende onderwerp waren van publiek onderzoek of interesse”.

Het waren de hongerstakingen van de gevangenen, het onvermoeibaar werk van een handvol advocaten, gevangenisactivisten en journalisten die, net als dat voor Guantánamo het geval was, de onvoorstelbare toestanden in die gevangenissen op het voorplan brachten.

Ook de boeken van diegenen die er gedurende decennia levend begraven zaten en die het overleefden of er stierven – de Voices from the grave – droegen hiertoe bij. Zoals de geschriften van Georges Jackson (30). Of het recente boek Solitary: Unbroken by Four Decades in Solitary Confinement van Albert Woodfox (75) die meer dan 40 jaar in isolement zat in de Angola gevangenis in Louisiana, in een cel in een cel van 2 bij 2 meter, 23 uur per dag.

Of de getuigenis van Paul Redd (63, kankerpatiënt) die meer dan 30 van zijn 44 jaar opsluiting doorbracht in eenzame opsluiting, 22 tot 24 uur per dag alleen in een betonnen, raamloze en slecht geventileerde cel. Met zijn boek Live from death row, vertaald in zeven talen, bracht de gevangen journalist Mumia Abu Jamal (dit jaar sinds 40 jaar in de cel) de gruwel van de Amerikaanse gevangenis onder de internationale aandacht.

Journalist Julian Assange leerde de wereld het folterkamp van Guantánamo kennen via de Gitmofiles van Wikileaks. En ongewild werd hijzelf een boegbeeld tegen de praktijken van totaal isolement in de VS-gevangenissen. Bekijken we die praktijken van dichterbij.

ADX Florence

Net als bij de kledingmaat XL, staat de X bij ADX Florence voor maximum size. AD staat voor administrative. De naam Florence staat voor de plaats waar deze federale gevangenis zich bevindt: nabij de stad Florence in de staat Colorado. De gevangenis die dateert van 1994 wordt ook het Alcatraz of the Rockies genoemd. Sinds de jaren 1980 bouwden 44 Amerikaanse staten zulke supermax-gevangenissen, in totaal 57.

ADX Florence werd ontworpen door twee architectenbureaus, de DLR Group en de LKA Partners van Colorado Springs. In de meeste gevallen zitten de gevangenen er 23 uur per dag alleen in hun cel en worden ze systematisch gecontroleerd. In een supermax-gevangenis kunnen de gevangenen noch elkaar, noch de buitenwereld zien.

ADX Florence herbergt ongeveer 430 mannelijke gevangenen, die elk zijn toegewezen aan zes veiligheidsniveaus. Zowat al het cel meubilair is gemaakt in gegoten beton, inclusief de tafel, het stoeltje en het bed. Elke cel bevat een toilet dat van buitenaf kan afgesloten worden door de bewakers, waardoor een gevangene zijn cel niet onder water kan zetten. De cel beschikt over een douche die ook op een timer loopt om overstromingen te voorkomen, en een gootsteen zonder een ‘potentieel gevaarlijke’ afvoerpijp.

Met 4,2% van de wereldbevolking interneren de VS meer dan 20% van alle gevangenen op aarde. Map: prisonersofthecensus.org

Gevangenen mogen een kleine zwart-wit tv zonder luidsprekers kopen en de volgende items houden: één vulling voor een balpen, vijf boeken en tijdschriften, één adresboek, vijf wenskaarten, 15 foto’s, 15 vellen schrijfpapier. Allemaal privilegies die als straf kunnen worden afgenomen. Zijn verboden: hoeden, hoofdbanden, sweatshirts, onderhemden, slippers, wattenstaafjes, haarconditioner, vet of gel, lippenbalsem, zakdoeken, kalenders, een klok, hobby- en knutselmateriaal, muziekinstrumenten.

De celvensters van 10 cm op 1,2 m zijn ontworpen om te voorkomen dat de gevangene zou weten waar hij zich binnen dit complex bevindt, omdat hij alleen de lucht en het dak kan zien. Gevangenen oefenen in wat beschreven wordt als een ‘leeg zwembad’, zodat ze niet weten hoe of waar ze zouden kunnen ontsnappen.

Telefoongesprekken met de buitenwereld zijn verboden en voedsel wordt persoonlijk bezorgd door gevangenisbeambten. Deelname aan religieuze diensten, onderwijs, werk, opleiding of samen eten en sporten is verboden. De toegang tot medische en psychiatrische zorg is sterk beperkt.

GULAG (goelag) is een Russisch letterwoord voor Glávnoje upravlénije lageréj (Hoofddirectoraat voor opvoedings- en werkkampen). Map van alle goelags in de Sovjet-Unie: antonu/CC BY-SA 3:0

De gevangenis bevat een groot aantal bewegingsdetectoren en camera’s, 1400 stalen deuren die vanop afstand bediend worden, 3,66 m hoge prikkeldraadomheiningen, laserstralen, drukkussens en aanvalshonden die het gebied tussen de gevangenismuren bewaken. Gedetineerden moeten 22-23 uur per dag in eenzame opsluiting blijven.

Supermax bestaat zowel op federaal als op niveau van de verschillende staten. Zo is er bijvoorbeeld Pelican Bay, de supermax-gevangenis van de staat Californië. Ze werd geopend in 1989 en kan 2.380 gevangenen onderbrengen. Vandaag zijn dat er 300 meer.

Bijna de helft van de gevangenen zit in een collectieve gevangenisomgeving. Maar 1.500 van hen bevinden zich in isolement in de Security Housing Unit (SHU) en de Administrative Housing Unit (AHS). Daar brengen ze 22,5 uur per dag door, alleen, in raamloze cellen van ongeveer 2 op 3,50 meter.

De overige 90 minuten worden, ook alleen, doorgebracht in kale, betonnen oefenhokjes. Er zijn geen telefoongesprekken toegestaan, alleen een zeldzaam contactloos bezoek, hun enig contact met de wereld verloopt via een doorgeefluik waarlangs de maaltijden worden doorgegeven.

Albert Woodfox bracht 43 jaar door in dergelijke omstandigheden. In een interview zei hij: “Eenzame opsluiting in de gevangenis is de meest gruwelijke en de meest brutale niet-fysieke aanval op een mens. Ik heb gevangenen gek zien worden. Ik heb automutilatie gezien, mannen die zichzelf verwonden, in een poging om aan de druk van 23 uur per dag opsluiting in een cel van 2 op 3 meter te ontsnappen.”

SAM’s

Het systeem van de Special Administrative Measures (SAM’s) werd eind van de jaren 1980 uitgevonden. In het begin waren ze enkel van toepassing op enkele gevaarlijk geachte individuen tot ze vanaf de aanslagen in New York in 2001, uitgebreid werden tot een vijftigtal gevangenen in de hele VS.

In een rapport beschrijven onderzoekers deze speciale maatregelen als volgt: “Het gaat om een vorm van eenzame opsluiting die nog extremer is dan de eenzame opsluiting zelf. De maatregelen zijn de donkerste kant van het federaal gevangenissysteem in de VS. Ze combineren de brutaliteit en het isolement in zwaarbeveiligde eenheden met extra beperkingen die individuen elke verbinding met de menselijke wereld ontnemen.”

“De SAM’s worden opgelegd aan gevangenen die gewoonlijk al in eenzame isolement zitten, en ze intensifiëren deze ervaring. Ze beperken de weinige rechten die gedetineerden in eenzame opsluiting nog hebben: het recht om met personen buiten de gevangenis te communiceren, het recht op persoonlijke gesprekken met een advocaat, het recht om informatie te verkrijgen.”

Twee decennia na de opening van de gevangens op Guantánamo Bay, zitten er nog steeds 39 “eeuwige gevangenen”. Tegen 27 van hen is nog steeds geen aanklacht geformuleerd. Ze blijven opgesloten omdat ze bij hun vrijlating zouden getuigen over hun mishandeling.

“De maatregelen worden vooral opgelegd in de periode die het proces voorafgaat. Die periode kan jaren duren. Het is duidelijk dat deze maatregelen bedoeld zijn om de gedetineerde te breken, om hem te dwingen tot medewerking, hem te reduceren tot wat een staat van “aangeleerde hulpeloosheid” wordt genoemd, wat kan worden vertaald als machteloosheid of verworven berusting.

Guantánamo

Het is de meesten van ons bekend: de nazi’s beschikten over een geperfectioneerd classificatiesysteem van zowel de bevolking als van de gevangenen. Naast een nummer met inkt op het voorhoofd of op de huid getatoeëerd met een metalen stempel of een naald droegen gevangenen in de nazi-kampen badges: een groene driehoek voor de gevangenen van gemeen recht, die vaak de twee andere categorieën moesten controleren: die van de politieke gevangenen met een rode driehoek, en de Joden met een rood-gele ster.

Gevangenen komen aan in Guantánamo Bay op 10 januari 2002. Foto: Shane T. MCCoy/Public Domain

Een buitenlandse dwangarbeider kreeg een blauwe badge. Een paarse voor een getuige van Jehova. Een roze voor een homoseksueel, een zwarte voor asocialen en werkschuwen, waaraan voor de Roma en Sinti de Z (zigeuner) werd toegevoegd. Enzovoort.

Groepen mensen werden zo door de nazi’s gedehumaniseerd, herleid tot objecten die behoren tot een categorie. In zijn analyse van de Holocaust stelt Zygmunt Bauman dat door het uitvegen van het bestaan van het concrete individu, door het de-personaliseren en het catalogeren van mensen in abstracte categorieën, een genocide mogelijk wordt.

In januari 2002 arriveerden de eerste 20 arrestanten in Guantánamo. Ze werden aangevoerd met een vliegtuig, aan mekaar geketend, met zwarte kappen en lasbrillen op het hoofd, ze droegen pampers. Er volgden honderden anderen: 779 moslimmannen en -jongens uit 49 landen.

De jongste was pas 14 toen hij aankwam. De oudste was 89. Ze moesten een oranje pak dragen. Als ze niet meewerkten behielden ze dit pak, deden ze dat wel dan kregen ze een wit. Volgens onderscheiden veiligheidsniveaus werden ze ondergebracht in een zevental verschillende barakken (“camps”), volgens een gevangenisregime dat van kracht is in de VS-gevangenissen op het vasteland.

Gedurende jaren werden de gedetineerden aan marteling en rituele vernedering onderworpen, zonder aanklacht of proces, zonder enige rechtszekerheid.

“Gevangenen gedurende decennia opsluiten in isolement is een vorm van foltering, verklaarde hij, in vergelijking daarmee is iemand executeren een vorm van gratie”

VS-rechter Alex Kozinski: “Gevangenen gedurende decennia opsluiten in isolement is een vorm van foltering. In vergelijking daarmee is iemand executeren een vorm van gratie”.

Vandaag, twee decennia, twintig jaar (!), na de opening van het kamp, verblijven er nog steeds 39 mensen. “Eeuwige gevangenen”: tegen 27 onder hen is er geen aanklacht geformuleerd en hun hoop op vrijlating is nihil. Velen van hen blijven opgesloten om de eenvoudige reden dat ze bij hun vrijlating zouden getuigen over de behandeling die ze hebben ondergaan.

Het kamp van Guantánamo mag dan geen uitroeiingskamp zijn, maar wat er in dat kamp, of in die van Abu Graib, Bagram en geheime CIA-gevangenissen gebeurde, zijn fascistische praktijken. Stelt u zich even voor dat Duitsland in 2001 de oorlogen tegen Irak en Afghanistan was begonnen, dat het een massadetentie had zoals in de VS, en extraordinary rendition, enhanced interrogation techniques en black sites had ontwikkeld, zou er dan iemand aarzelen om te zeggen dat het fascisme terug was van weggeweest?

Goelag, laboratorium van extreem isolement en immobiliteit

Isolement is een algemeen kenmerk van de nieuwe gevangenissen in de VS. Hetgeen zich uit in haar nieuwe structuren en regimes, waarbij het menselijk contact tot het absolute minimum wordt herleid door het gebruik van de meest moderne technologie.

Alex Kozinski, een voormalige hoofdrechter van het Amerikaanse Hof van Beroep stelde de praktijk van extreem isolement gelijk aan het toepassen van de doodstraf, zo niet erger: “Gevangenen gedurende decennia opsluiten in isolement is een vorm van foltering, verklaarde hij, in vergelijking daarmee is iemand executeren een vorm van gratie”.

Nee, zo verzekerden de VS-autoriteiten, Assange zal niet naar ADX-Florence moeten en hij zal niet onder SAM’s geplaatst worden. Waarom kost het de Amerikaanse autoriteiten geen enkele moeite om die garanties te geven? Omdat het de Amerikaanse autoriteiten niet gaat over één bepaalde gevangenis of om één bijzondere methode van detentie: de praktijken van extreem isolement die gelden in de supermax-gevangenissen zijn immers legio binnen het gehele gevangenissysteem.

Ook in het normale gevangenisregime zijn er eenheden voor totaal isolement die de naam dragen van Segregated Housing Units. Al naar gelang de gevangenis heten deze units: SHU, IMU, SMU, AU, CU, MCU, CMU, STGMU (Security Housing Unit, Intensive Management Unit, Special Management Unit, Administrative segregation, Control unit, Communications management units, Security threat group management units…).

Meer dan 80 tot 100.000 gedetineerden die deel uitmaken van de gevangenispopulatie in federale gevangenissen of gevangenissen van de verschillende staten, bevinden zich in deze eenheden die functioneren zoals ADX Florence: als een laboratorium voor detentie in extreem isolement.

Socioloog en filosoof Zygmunt Bauman maakte een analyse van de nieuwe gevangenissen aan de hand van de supermax-gevangenis van Pelican Bay. In zijn boek Globalisation: The Human Consequences schrijft Bauman hoe de moderne gevangenis niets meer heeft van de vroegere gevangenissen van het type Panopticon.

Daar was er een observatiepost, het essentiële punt van de gevangenis, in het midden van de gevangenis, waarop alle vleugels uitgaven. Van daaruit werden alle activiteiten van de gevangenen permanent geobserveerd.

Maar in een gevangenis als die van Pelican Bay is er geen activiteit. Wat de eenzame gevangenen in Pelican Bay in hun cellen doen is van geen belang meer. Het enige wat telt, is dat ze opgesloten blijven. Pelican Bay is niet ontworpen om een fabriek te zijn waar je discipline leert of op een gedisciplineerde manier leert te werken, stelt Bauman. Ze werd ontworpen als een uitsluitingsfabriek, een fabriek van immobiliteit voor hen die het gewend zijn om uitgesloten te worden. Pelican Bay komt dicht bij de realisatie van de perfecte immobiliteit.

Bauman trekt de lijn door van de concentratiekampen naar de moderne gevangenis van Pelican Bay. Hij schrijft: “De concentratiekampen waren de laboratoria van de totalitaire samenleving, waarin de grenzen van de menselijke onderwerping en van de slavernij werden getest. De Panopticon-gevangenissen waren de laboratoria van de industriële samenleving, waarin de grenzen van de routine en van het repetitieve in de menselijke activiteit werden uitgeprobeerd.”

“De Pelican Bay-gevangenis is een laboratorium van de geglobaliseerde of planetaire samenleving, waarin de grenzen van de ruimtelijke afzondering en van het beheren van het menselijk afval van de globalisering worden uitgetest tot in zijn extreemste limieten.”

In het Nazi-Duitsland van de jaren 1930 waren de gevangenissen de laboratoria voor de horror op massaschaal die later zou volgen. Net als toen heeft de gevangenis ook vandaag geen plaats wanneer het over het bestrijden van het fascisme gaat. Ten onrechte. Misschien is Julian Assange ook hier de messenger.

 

Deze analyse is het vervolg op de analyse Julian Assange, oorlog en de Amerikaanse goelag (deel I)

Note:

1   Op niveau van de 50 deelstaten (nvdr).

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!