Photo by Russell Shaw Higgs / CC BY-NC-SA 2.0

Het basisinkomen verdient betere tegenstanders

Als je als linkse tegenstander van het basisinkomen niet verder komt dan 'dat is onbetaalbaar', laat je het hele debat over aan rechts.

woensdag 29 maart 2017 13:07
Spread the love

Sign of the times. Het debat over één van de belangrijkste hervormingen van de sociale zekerheid ooit werd in Ter Zake gevoerd door Jean-Marie Dedecker en Noël Slangen. Van links was geen spoor te bekennen. Behalve met de bizarre redactionele keuzes van de VRT-nieuwsdienst heeft dat ook te maken met de houding van een groot deel van links tegen het basisinkomen. Uiteindelijk wijzen de meesten van hen het basisinkomen af met hetzelfde hoofdargument als Dedecker: ‘onbetaalbaar’. In een tijd die snakt naar toekomstdromen is het treurig dat net dat uitgemolken TINA-argument een discussie moet beslechten.

Het basisinkomen is geen voorstel dat plots uit de lucht komt vallen. Het is een reactie op reële bekommernissen. Die bekommernissen neem je best ernstig voor je het voorstel van tafel veegt. Het is ook geen modieus ideetje geopperd in rapporten die gedoemd zijn om binnenkort weer stof te vergaren op de boekenplank van wereldvreemde professoren. Het voorstel is ouder dan de eerste kiemen van de sociale zekerheid en gezien de almaar aanwassende en zeer heterogene coalitie van hedendaagse voorstanders zal het nog lang meegaan.

Wie het wil bestrijden zal met sterke argumenten op de proppen moeten komen en zal vooral een antwoord moeten bieden op de verzuchtingen die aan de basis liggen van de groeiende populariteit van het basisinkomen. Hieronder enkele tips.

1. Schiet nooit een voorstel af omdat het ‘te duur is’. Laat TINA over aan de krenterige boekhouders van de Europese Commissie. De generatie die in 1945 ‘never again’ zei en de sociale zekerheid uit de grond stampte, deed dat niet met de rekenmachine in de hand. Het ging hen om principes en dromen. Het ging hen om de hoop op een wereld die er totaal anders uitzag dan de ellendige onstabiliteit en massale werkloosheid met de bekende catastrofale gevolgen van de jaren 30.

2. Vergeet nooit dat een aantal Belgen nu al een fabelachtig basisinkomen heeft. De rente-inkomsten uit financiële producten zijn goed voor 20 procent van alle inkomens. Dan hebben we het nog niet eens gehad over huurinkomsten of over de meerwaarden die geboekt worden op de kapitaalflitsmarkten. Eén vijfde van alle inkomens gaat dus naar mensen die daar geen druppel zweet moeten voor laten.

3. De wereld gaat ten onder aan al die renteniers. Of Carlos Slim, vaste gast in de lijst van rijkste mannen ter wereld, hard werkt, weet ik niet. Maar dat hij zijn inkomen niet waard is, staat wel als een paal boven water. Met het fortuin dat hij elk jaar op zijn rekeningen gestort krijgt, kan hij 2 miljoen Mexicanen in dienst nemen. En hij is slechts één van de acht Mexicaanse miljardairs. Renteniers vind je overal. Weet u hoe Slim aan dat fortuin komt? Via een vriendendienst kreeg hij het geprivatiseerde telecommunicatiebedrijf van de overheid in handen. Hij verhoogde meteen de prijzen en doordat hij 90 procent van de markt controleert (dat maakte deel uit van de vriendendeal), hoeft hij zich geen zorgen te maken over concurrenten. Ooit gehoord van Gilead? Dat bedrijf is eigenaar van het patent op één van de bekendste medicijnen tegen hepatitis C. Dat medicijn werd ontwikkeld aan universiteiten, met overheidsgeld dus, maar Gilead verkoopt het voor 84.000 dollar per behandeling (waarvan een groot deel opnieuw betaald wordt door de overheid in de vorm van de ziekteverzekering). De productiekost van één zo’n behandeling bedraagt 140 dollar. Tel uit hun rentenierswinst. Ik zal het voor u doen: Gilead verdiende op een paar jaar tijd 10 miljard dollar aan dat ene medicijn. Onbetaalbaar? Dat is het argument van mensen die dromen met een blinddoek. Pak dat gestolen geld terug van de renteniers en daarna kan de 99% beslissen wat er mee aan te vangen. Investeren in onderwijs en gezondheidszorg? Waarom niet. Een basisinkomen voor iedereen? Dat zullen we dan wel zien. Zo zie je ook dat het argument ‘ja, maar moeten we Marc Coucke dan een basisinkomen geven?’ totaal naast de kwestie is. Doordat hij in België geen belasting moest betalen op zijn meerwaarde van 1,2 miljard euro die hij boekte, kreeg hij van de overheid al een basisinkomen van pakweg 300 miljoen euro.

4. Laat u niet vangen door de binaire tegenstelling tussen sociale zekerheid en basisinkomen. Dat is de framing van de neoliberale aanhangers van het basisinkomen. Wijs er op dat een basisinkomen het best deel uitmaakt van de sociale zekerheid. Meer nog: de sociale zekerheid bevat al veel elementen van een basisinkomen. Het brugpensioen gaf decennialang uitgebluste, kapotgewerkte of aan de kant geschoven werknemers de kans om lang voor de officiële pensioenleeftijd hun autonomie te herwinnen. Het tijdskrediet bood werknemers de gelegenheid om even aan de ratrace te ontkomen. De werkloosheidsuitkering was ooit veel onvoorwaardelijker zonder sanctiemallemolen. En wie heeft die experimenten met het basisinkomen afgeschaft? Juist, de partij van Nele Lijnen en Noël Slangen.

5. Leg uit dat een basisinkomen van 500, 700 en zelfs 1000 euro geen droom is maar een nachtmerrie. Voor de werknemers dan, want voor de werkgevers is het een paradijs. Dan kunnen ze mensen in dienst nemen die ver onder het bestaansminimum werken. Een basisinkomen wordt dan een loonsubsidie. Met andere woorden, de overheid betaalt dan het grootste stuk van het loon. Zoals ze nu trouwens ook al doen. Denk aan de dienstencheques die de overheid 3,1 miljard euro per jaar kosten, ongeveer driekwart van de totale kost. De totale loonkostensubsidies in België bedroegen in 2014 al 12,1 miljard euro.

6. Laat u niet vangen door de discussie of robots al dan niet jobs vernietigen. Elke robot die de totale hoeveelheid werk verlicht is een aanwinst. De nieuwe robot SAM metselt bijvoorbeeld zes keer sneller dan een menselijke metser. Dat is fantastisch. Sam vernietigt geen jobs maar creëert potentiële vrijheid. De noodzakelijk arbeid moet zoveel mogelijk gereduceerd worden. Of zoals Oscar Wilde het zegt: “It is mentally and morally injurious to man to do anything in which he does not find pleasure, and many forms of labour are quite pleasureless activities, and should be regarded as such. To sweep a slushy crossing for eight hours, on a day when the east wind is blowing is a disgusting occupation. To sweep it with mental, moral, or physical dignity seems to me to be impossible. To sweep it with joy would be appalling. Man is made for something better than disturbing dirt. All work of that kind should be done by a machine.”

7. Nu we toch Wilde aan het citeren zijn: “One man owns a machine which does the work of five hundred men. Five hundred men are, in consequence, thrown out of employment, and, having no work to do, become hungry and take to thieving. The one man secures the produce of the machine and keeps it, and has five hundred times as much as he should have, and probably, which is of much more importance, a great deal more than he really wants. Were that machine the property of all, every one would benefit by it.” Om het in hedendaagse woorden uit te drukken: neem de machine van Slim af en je kan al 2 miljoen Mexicanen een basisinkomen geven.

8. Verdedig de principes van de sociale zekerheid maar wees realistisch over de tekortkomingen van de reëel bestaande sociale zekerheid. Veel mensen die oreren over de sociale zekerheid lijken er zelf zelden mee in aanraking te zijn gekomen. De helft van de werklozen krijgt minder dan 1000 euro per maand. Het gemiddelde wettelijke pensioen van een werknemer bedraagt 950 euro voor een man en 710 euro voor een vrouw. Werklozen en zieken worden in een administratief labyrint gestuurd waarin de bewijslast wordt omgekeerd. Je bent per definitie een fraudeur die geen recht heeft op een uitkering en moet er alles aan doen om te bewijzen dat dat niet zo is. Bij jongeren wier wachtuitkering geschrapt is, hoef je ook niet af te komen met een lofzang op de sociale zekerheid. Zij werden (nota bene door een door socialisten gedomineerde regering) op die manier overgeleverd aan de grillen van platformkapitalisten als Uber en Deliveroo. Als je nog eens een fietskoerier met zo’n reusachtige groene kubus ziet voorbijsnellen, weet dan: dit is een slachtoffer van die maatregel.

9. Schrijf een ode aan ondernemen. Verbaas je er over dat parasieten als de eigenaars van het hepatitis C-medicijn ondernemers genoemd worden. Als we willen vermijden dat dit stuk planeet door de klimaat-, de financiële en de haatcrisis een hel wordt hebben we honderdduizenden nieuwe ondernemers nodig. Ze zullen repaircafés oprichten, tuinstraten, volkskeukens, alternatieve cultuurcentra en nieuwssites, hun buren overtuigen om een windmolen te kopen, burgerinitiatieven om autostrades dwars door de stad tegen te houden, hun collega’s op de werkvloer organiseren en mobiliseren, voor hun zieke ouders of kinderen zorgen. Sommigen zullen er in slagen om daar een beetje aan te verdienen, maar de meesten zullen dat onbezoldigd doen. De N-VA-regeringen haalden de machete door de subsidies voor dergelijke initiatieven. Jonge mensen die de planeet willen redden, worden zo voor de keuze gesteld: verzaken aan hun dromen en hun lijf en ziel verkopen aan zielloze bedrijven of in armoede leven. Hebben de tegenstanders van het basisinkomen een oplossing voor die groep? In vakbondskringen werd jaren geleden gespeeld met het idee van een ‘maatschappelijk inkomen’, een soort basisinkomen voor mensen die zich inzetten voor hun medemensen.

10. Het grote verschil tussen links en rechts is dat het basisinkomen bij links ingebed is in een groter verhaal. Een verhaal met belangrijke hoofdstukken over radicale democratie, nieuwe eigendomsverhoudingen met vernieuwde aandacht voor de commons, nieuwe arbeidsverhoudingen met extra aandacht voor arbeidsduurvermindering en een hedendaagse visie op migratie en grenzen. Maar dat hadden we al uitgelegd in ons boek Dit is morgen.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!