Bestaanszekerheid is bovenal een ethisch begrip dat niet samenhangt met allerlei christelijke aanbaksels, maar dat materieel is. Wie in deze wereld wil overleven heeft geld nodig. Geld om in essentiële levensbehoeftes te voorzien.

Dat wil zeggen geen stress hebben om de dag zonder honger en dorst te kunnen overleven, een dak boven het hoofd hebben ter beschutting en veiligheid, en de weg kunnen vinden naar zorg als die nodig is.

Dat zijn ethische grondvoorwaarden zoals die in bijvoorbeeld de Latijns-Amerikaanse bevrijdingsfilosofie centraal staan. En bij eten gaat het over wat anders dan fast food en pizza’s, omdat dat soort eten de vercommercialiseerde, rechtstreekse weg is naar obesitas wat weer leidt tot een hogere zorgvraag.

Het verdrijven van honger hangt ook samen met de consumptie van drugs en zeker met crack om gevoelens van hongerklop te bestrijden waarbij de ‘collateral damage’ maar voor lief wordt genomen.

De effecten daarvan werden vol in het licht gezet in een indrukwekkende reportage van Nieuwsuur op 6 september (vanaf 21’50” tot 34’00”) over de no-go zone bij het Noordstation in Brussel. Drugshandelaars zijn moordenaars op termijn. Behandel hen dan ook zo en laat procederen niet eindeloos duren. En kijk ook anders naar supermarktketens omdat inkopers indirect de volksgezondheid bepalen.

Wie honger heeft en niet uit de armoedeval kan komen, heeft geen vrijheid. Er is enkel de uitputtende stress die zich verbindt met machteloosheid waardoor iemand in plaats van vooruit steeds verder achteruitboert.

Bestaanszekerheid impliceert in deze wereld een inkomen. De vraag is dan hoe hoog dat moet zijn om zekerheid te realiseren. Om in deze wereld vooruit te kunnen komen. In het boek dat Pieter Omtzigt schreef, staat een aardig voorbeeld hoe meer verdienen nog niet wil zeggen meer overhouden.

Dat heeft zoals hij uitwerkt, alles te maken met het opgetuigde systeem van toeslagen en belastingheffing. Een symptomatisch bestrijdingssysteem dat het oorzakelijke uit zicht plaatst: zachte heelmeesters maken stinkende wonden.

Toeslagen die open staan voor misbruik waaruit de toeslagenaffaire[1] is voortgekomen terwijl de grootverdieners via financiële constructies vrijuit konden gaan. Wie geld heeft kan blijven procederen, wie dat niet heeft is uitgeleverd aan de bestuursrechter.

Je zou zo’n noodzakelijk inkomen om vooruit te kunnen komen in het leven, kunnen uitrekenen aan de hand van een optelsom van noodzakelijke lasten zoals wonen, eten, nutsvoorzieningen en vervoer. Wat heb je voor het voldoen aan vaste lasten jaarlijks aan inkomen nodig? Al snel telt dat op naar rond de 25.000 euro. Als dat zo is, kun je via belastingheffing zorgen dat tot dat bedrag het tarief op 0 komt te staan en dat wie dat inkomen niet verwerft, het aanvullend krijgt bijgestort.

Maar daar ben je er niet mee. Een noodzakelijk inkomen om fatsoenlijk te kunnen leven zal moeten worden ingepast in een systeem waarin het publieke en niet het private centraal staat. Dat wil zeggen, dat het afschaffen van toeslagen en de verwerving van een noodzakelijk basisinkomen gepaard zal moeten gaan met vrije toegang tot zorg, vrije toegang tot onderwijs, tot nutsvoorzieningen en vrije toegang tot openbaar vervoer. Om de belangrijkste aspecten te benoemen.

Dat houdt in dat veel wat onder de sociale zekerheid valt en veelal geprivatiseerd of semigeprivatiseerd is, zal moeten worden genationaliseerd. Dat wil zeggen onder verantwoording van de overheid – die wij allen zijn – zal moeten worden teruggebracht.

Hoe dat moet, daarover horen we weinig bij al dat spreken over bestaanszekerheid. Daar heb je geen denktanks voor nodig, maar begin je bij het luisteren naar mensen van de praktijk die duidelijk maken wat de tekorten zijn die stress en schaamte opwekken. Daar heb je geen cijferende managers voor nodig, maar mensen aan de bak.

Veel over dit onderwerp is geschreven door de Engelse econoom Guy Standing. Er bestaat een internationaal orgaan, Basic Income Earth Network (BIEN), waarover we hier in de pers weinig of niets horen.

Bij ons horen we over schandalen die vol in het licht worden gezet zoals dat gebeurt in de verhoren van de Parlementaire enquêtecommissie Fraude en Dienstverlening. Daarin ging het onder andere over de tango tussen politiek en media.

Ook weer zo’n tof gevonden, goed bekkend woord dat eufemistisch veel uit beeld plaatst: tango. Een zwoel, melancholisch Argentijns gevoel waarbij we vergeten hoe dat voortkwam uit de ellende in verarmde havengebieden.

Terwijl het over een weinig zwoel gevoel gaat bij mensen die in precaire leefsituaties terecht zijn gekomen. Zij die in een wereld waarin de media veelal aan de leiband van mediaconcerns zijn gaan lopen, worden weggezet als profiteurs. Een woord dat zelden op aandeelhouders wordt geplakt.

Schandalen zorgen voor aandacht en krantenverkoop. Massa is kassa. Goed nieuws is geen nieuws, zoals het opklonk in de enquêtecommissie.

We zijn in ons land vastgelopen in een managerscultuur, in een bovenwereld van technocraten die de voeling met het gewone leven van mensen in precaire situaties zijn kwijtgeraakt. Er wordt over mensen gesproken in plaats van met mensen gepraat en we verzuipen in abstracties.

Politici komen weg met rapporten vol ‘ongekend onrecht’. Een systeem kan niet tot verantwoording worden geroepen. De politiek ijvert zich in het gebruik van eufemismen en de krant zoekt naar in het oog vallende koppen die goed bekken en waar het over zou moeten gaan raakt uit zicht: de mensen die door een tweedeling in de maatschappij al werkend steeds verder achteruitgaan.

Kinderen die opgroeien in armoede. Voedselbanken die niet meer als een schandaal worden gezien. Zorgverleners voor wie werd geklapt toen er nood aan de man was en die nu geplaagd met long-corona aan hun lot worden overgelaten. Leraren die worden overvleugeld door ‘koepels’ en door Google en Microsoft aangestuurde digitale systemen. Zo kan ik doorgaan.

Maar laat ik afsluiten met: een volk dat voor technocraten en cijferaars zwicht, wordt uitgeleverd aan een systeem waarin niemand meer verantwoordelijk is voor niemand. Waarin de armoede onderhuids tiert en de bovenwereld zich verlekkert op het bovendek van luxe cruiseschepen, zolang het duurt.

Wie daarover meer wil weten raad ik aan om nog eens naar de film Triangle of sadness te gaan kijken.

Trailer ‘Triangle of Sadness’ (02:39):

Note:

[1] De toeslagenaffaire in Nederland was het gevolg van het koppelen van bestanden door o.a. de belastingdienst en de sociale dienst om misbruik van geldelijke uitkeringen in de bijstand op het spoor te komen. Dat probleem van misbruik kwam vol in het licht toen buitenlandse groeperingen mensen ronselden om uitkeringen aan te vragen op frauduleuze gronden. Omdat het werd aangestuurd vanuit een technocratisch datasysteem viel de menselijke maat weg waardoor velen, vooral buitenlandse vrouwen en echtparen werden opgezadeld met naheffingen die hebben geleid tot buiten proporties gegroeide schulden. Zie https://nl.wikipedia.org/wiki/Toeslagenaffaire.