Dit jaar herdenken we op 11 november niet enkel de gesneuvelden van de Eerste Wereldoorlog, de G1000-burgertop brengt immers ook een laatste hulde aan het politieke stelsel zoals we dit vandaag de dag kennen. De huidige representatieve democratie botst volgens David Van Reybrouck en co immers op haar eigen limieten en wordt daarom beter omgevormd tot een deliberatief systeem. Burgers voelen zich immers niet langer betrokken bij de politiek en er zijn véél te weinig manieren om te participeren in onze democratie. 

Als Gentse Christendemocratische studenten onderschrijven we deze analyse volledig. Ook wij merken al jarenlang een groeiend ongenoegen bij onze leden, sympathisanten en medestudenten over ons hedendaags ‘democratisch’ stelsel.

Ons huidig politiek systeem kan immers het best worden getypeerd als een particratie waarbij de politieke partijen de hoofdrol opeisen en de samenleving door hen wordt gereduceerd tot een bescheiden figurant. Dit kan allesbehalve de bedoeling zijn en daarom ondersteunt CDS Gent de G1000 ten volle. Deze burgertop symboliseert immers de kerngedachte van democratie: personen uit de samenleving die nadenken en beslissen hoe belangrijke politieke knopen het best worden doorgehakt.

Eenmalig initiatief

Toch zien we ons genoodzaakt om een aantal kritische bedenkingen te plaatsen bij de G1000-burgertop. In de eerste plaats kunnen we niet anders dan vaststellen dat dit initiatief vooral een symbolisch karakter heeft. Duizend burgers krijgen aanstaande vrijdag dan wel de kans om in debat te treden met elkaar, politieke knopen door te hakken en politieke oplossingen te formuleren; de heersende politieke elite is hier geenszins door gebonden.

Ook na 11 november zullen partijpolitieke belangen ongetwijfeld de bovenhand halen op de beslissingen die vrijdag door ‘het volk’ worden aangereikt. De G1000-burgertop is daarom enkel een adviserend forum en geen oplossing voor het gebrek aan betrokkenheid van de samenleving bij het politieke gebeuren. 

Ten tweede vraagt de G1000 in zijn huidige vorm ook (te) veel politieke expertise van de burgers. Wanneer we kijken naar de vragen die vrijdag zullen worden behandeld, kunnen we niet anders dan concluderen dat een aantal (zwakkere) bevolkingsgroepen onvermijdelijk uit de boot vallen.

Je kan en mag van burgers verwachten dat ze de algemene marsrichting van onze samenleving bepalen, maar concrete politieke oplossingen formuleren, is een brug te ver. Niet elke burger beschikt immers over de tijd en middelen om zich in dit debat te mengen.

Ten derde bezit geen van de 1000 aanwezigen de maatschappelijke draagkracht om beslissingen te nemen in naam van ‘het volk’. Ze werden door het lot uitgekozen en zullen bovenal hun eigen belangen/ideeën verdedigen zonder daarbij de maatschappij te vertegenwoordigen.

Samenvattend kan er dus worden gesteld dat de verdienste van de G1000 vooral symbolisch is: het aankaarten van het democratische deficit in ons politiek stelsel. De oplossing die G1000 naar voren schuift, het organiseren van een dergelijke burgertop, is wat ons betreft echter onvoldoende.

Langdurig alternatief

Daarom pleiten wij, als aanvulling bij deze burgertop, voor een volwaardig alternatief: een participatieve democratie. Als christendemocraten zijn we er immers van overtuigd dat de beste stuurlui wél degelijk aan wal staan. Het is de samenleving, en niet de politieke klasse, die over de échte kennis beschikt om vorm te geven aan het politieke gebeuren.

Binnen onze huidige representatieve democratie wordt echter véél te weinig beroep gedaan op deze competente samenleving. Ons huidig politiek stelstel is immers niets meer dan een geïnstitutionaliseerd wantrouwen ten aanzien van de burger.

De politieke partijen bezitten het ‘politieke monopolie’ en in het allerbeste geval wordt de samenleving van tijd tot tijd geconsulteerd bij het nemen van heikele beslissingen. Een dergelijk wantrouwen tegenover de samenleving is inherent onchristendemocratisch, en daarom pleiten we voor een systeem waarbij de burger volwaardig kan en mag participeren aan het politieke gebeuren.

In concreto stellen we een kiesstelsel voor waarbij het de kiezer is die per belangrijk maatschappelijk thema de lijnen uittekent waarbinnen de politici moeten kleuren. Bij het betreden van het stemhokje krijgt elke burger een aantal algemene ja/nee-vragen voorgeschoteld betreffende deze thema’s. Een mogelijk vraag is de volgende: “Moet de overheid investeren in groene energie?”

Wanneer een meerderheid deze vraag positief beantwoordt, worden de politici verplicht om in hun dagelijks beleid hiermee rekening te houden. Wanneer ze toch beslissen om bijvoorbeeld de kernuitstap met 20 jaar te verlengen zonder extra te investeren in groene alternatieven wordt deze beslissing niet uitgevoerd.

Er is immers een controlerend orgaan, laten we dit een democratisch hof noemen, dat alle beleidsbeslissingen toetst aan de algemene beleidslijnen uitgetekend door de kiezer. Het energievraagstuk krijgt bijgevolg een retourticket naar het parlement waar de politici opnieuw aan de slag moeten om een nieuw beleid uit te tekenen dat wel binnen de vooropgestelde krijtlijnen valt.

Voorwaarde voor dit participatief democratisch systeem is een sterke wetgevende macht. In tegenstelling tot vandaag de dag is het immers aan hen, en niet de uitvoerende macht, om wetten te maken.

De grote meerwaarde van dit systeem ligt in het feit dat het enerzijds het huidige democratische deficit, zoals aangekaart door de G1000, aanpakt én tegelijk elke burger actief betrekt bij het politieke gebeuren. Omdat er geen concrete expertise van hen wordt verlangd, herstelt dit participatief systeem de legitimiteit van ons politieke stelsel en verplicht het de politici om te luisteren naar de (in dit geval betere) stuurlui aan wal, zijnde de samenleving.

Dit alles is binnen de G1000-burgertop onvoldoende gewaarborgd. Daarom hopen wij als christendemocraten dan ook uit de grond van ons hart dat de G1000-burgertop slechts een eerste stap wordt in de richting van een meer participatieve democratie.

Jochen Devlieghere

Jochen Devlieghere is voorzitter van CDS Gent.