Kinderen – zeker de meest kwetsbare – horen geen weken binnenshuis opgesloten te zitten. Als overheidscommunicatie daartoe leidt, dan moeten we alles op alles inzetten om dit zo snel mogelijk te corrigeren. Binnen en net buiten de grenzen van de huidige mogelijkheden trachten Domo-vrijwilligers net zoals vele andere lokale burgerinitiatieven, de schijnbaar over het hoofd gekeken kindtoets bij het nemen van de coronamaatregelen, in de praktijk te compenseren.

Domo (www.domovlaanderen.be) ondersteunt in 16 steden en gemeenten in Vlaanderen jaarlijks ongeveer 300 kwetsbare (aanstaande) gezinnen met jonge kinderen. Vrijwilligers gaan wekelijks aan huis bij ‘hun’ gezin om de ouders te ondersteunen bij de opvoeding van hun kinderen en het netwerk rond het gezin te versterken. De vrijwilligers en coördinatoren van de verschillende Domo-werkingen in Vlaanderen beslisten bij de start van de quarantainemaatregelen al snel dat de ondersteuning van de gezinnen niet zomaar stopgezet kon worden. Net zoals vele collega’s in het werkveld, schakelden we over naar het online werken en vanop afstand steun bieden, naar deur- of stoepbabbels en wekelijkse telefonische contacten.

 Nabijheid en presentie in tijden van corona

De kwetsbaarheid van onze gezinnen, die voorheen al vaak in een sociaal isolement leefden, wordt in de huidige periode extra uitvergroot. Vrijwilligers staan alleenstaande ouders bij die nu boodschappen zonder hun kinderen moeten doen, vervangen met een luisterend oor de professionele ondersteuning die werd stopgezet, zoeken mee naar kinderopvang voor ouders met een buitenshuis job, helpen met het schoolwerk of een leuke activiteit of staan de gezinnen bij met de thuisadministratie, zodat facturen niet blijven liggen.

Het is een hele uitdaging om die ondersteuning vanop afstand te organiseren. Bovendien verdwijnt door de fysieke afstand net waar Domo voor staat: nabij en present zijn in de gezinscontext. Praten over een moeilijke relatie, ruzies of opvoedingsmoeilijkheden waar je als gezin mee kampt, gaat vlotter met oogcontact en bij een kop koffie dan via telefoon, een videogesprek of vanop de stoep. De momenten van volledige privacy in een klein appartement zijn schaars. De vrijwilligers ervaren dat problemen in het gezin, ook wanneer het vastloopt in de opvoeding van de kinderen, langer bedekt blijven.

De voorbije weken brachten vrijwilligers en medewerkers knutsel- en speelpakketten en laptops aan huis bij 200 gezinnen. We contacteerden de gezinnen op onze wachtlijst en vroegen naar hun dringendste noden. We legden contacten met lokale solidariteitsacties en zochten naar alternatieve vormen van voedselbedeling of een gratis internetverbinding voor de gezinnen die hiermee in de knoei zaten. Het is volop inzetten op alledaagse bekommernissen, zodat de eerder kleine problemen die er al waren, door de quarantaine niet onoverkomelijk groot worden.

Angst regeert

Onze vrijwilligers signaleren ook de volgende schokkende vaststelling: vele kinderen brengen hun tijd al 7 weken binnenshuis door. Vaak zijn de gezinnen klein behuisd, uitzonderlijk beschikken ze over wat balkonruimte. De besmettingsangst, maar ook de angst om beboet te worden, is buiten proportie en weerhoudt ouders van een wandeling in het park of een blokje om. Ouders stellen nu al dat ze hun kind dit schooljaar niet meer naar school brengen uit angst voor besmetting. Een aantal gezinnen laten gelukkig wel de deurbabbels van de vrijwilliger toe of durven gebruik maken van de opvang op de school. Voor een aantal van deze kinderen één van de weinige plekken waar ze even helemaal kind kunnen zijn.

Een laptop doet de ongelijkheid niet verdwijnen

We stelden de voorbije week jammer genoeg vast dat niet alle scholen kwetsbare kinderen even warm verwelkomen dan kinderen van ouders die in de zorg werken. Intussen beschikt het merendeel van onze gezinnen over een laptop en startte het leren op afstand. Maar een laptop zorgt nog niet voor een goede leercontext of doet de eerdere schoolmoeilijkheden niet verdwijnen. Het is lang niet voor alle ouders mogelijk om met hun kinderen de weg op online platformen en in werkbundels te vinden. Ouders worstelen ermee dat ze hun kinderen niet kunnen helpen. Ouders en kinderen bij wie de schoolcontacten voor de quarantaine al moeilijk liepen, aarzelen vandaag des te meer om hulp te vragen aan de leerkracht. Andere kinderen vinden thuis geen rustige plek om te werken. Meer dan ooit zien we hoe bepalend de thuissituatie van kinderen is voor hun schoolloopbaan.

We zien grote verschillen tussen de scholen in de geboden ondersteuning. Heel wat leerkrachten en scholen gaan flexibel om met de situatie en klampen de leerlingen aan die het wat moeilijker hebben, bij anderen blijft het beperkt tot het afleveren en ophalen van een werkbundel of tablet. Domo-vrijwilligers vangen dit zo goed mogelijk op via telefonische of video-ondersteuning of proberen zelf het contact met de school te leggen. Een goed contact met de schoolcontext verhoogt immers de kans op succes in het thuis leren.

Rechten van het kind en noodzakelijke ondersteuning waarborgen

We beseffen dat we nog lang met het virus zullen moeten samenleven. Onze ongerustheid over het recht van elk kind op onderwijs, spel en ontspanning, een veilige woonomgeving, neemt alleen maar toe naarmate de quarantaine duurt.

Deze quarantaine is niet voor iedereen gelijk en deze ongelijkheid moet in de vele communicatiestromen meer benoemd worden. In een kleine ruimte moeten samenleven zonder een tuin, maakt de quarantaine bijzonder zwaar. Thuisonderwijs zonder de nodige digitale vaardigheden of een leerkracht die je ’s ochtends warm verwelkomt, bezorgt je een gevoel van uitsluiting, dat misschien voordien al lauw aanwezig was en nu alleen maar bevestigd wordt. Wij hopen dat de aandacht van de scholen voor de meest kwetsbare leerlingen niet verwatert, nu ze druk in de weer zijn met het organiseren van onderwijs op school, en dat kinderen uit kwetsbare gezinnen prioritair ondersteund worden.

Domo verrichtte, samen met andere nuldelijnorganisaties, de voorbije weken belangrijk en verbindend werk. Wij beschouwen de preventieve ondersteuning van de gezinnen aan huis door de vrijwilligers als noodzakelijk en essentieel en verwachten snel richtlijnen om de gezinnen van nabij te ondersteunen.

De pleintjes rond grotere woonblokken in steden en gemeenten, waar het bij de eerste zonnestralen van het jaar krioelt van spelende kinderen en taterende ouders, zijn nu akelig leeg. Wanneer we er in slagen om honderden bedrijven en handelszaken opnieuw op te starten, moeten we er zeker ook (of misschien wel eerder) in slagen om onze publieke ruimte op een veilige manier open te stellen voor onze kinderen en jongeren.

De communicatie over de quarantainemaatregelen veroorzaakt veel angst. Angst die een aantal kinderen wellicht van de schoolbanken houdt dit schooljaar. Laat de afbouw van de maatregelen gepaard gaan met een communicatie op maat van elke burger, die vertrouwen en solidariteit geeft en vergeet alsjeblieft de kinderen niet.

Karlien Craps, algemeen coördinator Domo vzw

Gaby Jennes, voorzitter Domo vzw

Agnes Vanstraelen, voorzitter Domo Hasselt vzw

Gust Janssens, voorzitter Domo Antwerpen vzw

Arnold Schaeck, voorzitter Domo Waasland vzw