De rooms-katholieke kerk is op zoek naar een nieuw leider

Of beter: een honderdtal kardinalen zijn op zoek naar een nieuwe paus, een man (uiteraard) die de « Heilige Stoel » moet bezetten en die, tot fierheid van vele katholieken, een vooraanstaande rol zal spelen op het wereldtoneel. Ook in de Verenigde Naties. In ethische kwesties en mensenrechten is die rol nu zeer omstreden. Met de nieuwe paus zal daar geen verandering in komen.

Het mysterie van de Heilige Stoel

De « Heilige Stoel » is een wat grappige benaming voor het hoogste gezag in de rooms-katholieke kerk (r.-k. kerk) : de paus. Deze Heilige Stoel wordt erkend in het volkenrecht, de diplomatie en de internationale politiek net zoals nationale staten. Toch is de Heilige Stoel geen staat. Zijn soevereiniteit is van spirituele aard. Op de site [1] van de Heilige Stoel is te lezen :

      « Daarmee is dit het enige geval waarin niet een territoriale staat, maar een natuurlijk persoon, de Paus, volkenrechtelijke soevereiniteit bezit (andere staatshoofden en regeringsleiders zijn immers als persoon niet soeverein omdat ze slechts handelen in naam van hun land).»

Sinds 1964 heeft de Heilige Stoel de status van waarnemer bij de Verenigde Naties.  Geregeld spreken pausen de Algemene Vergadering van de VN toe. Waarnemers van de Heilige Stoel – in de gedaante van kardinalen, bisschoppen en andere r.-k. functionarissen – nemen deel aan alle beraadslagingen, vergaderingen, wereldconferenties, enz., voeren er het woord, laten hun argumenten horen, smeden allianties, lobbyen. Zonder stemrecht.

Daarmee bekleedt de r.-k.kerk een unieke positie :  geen andere (wereld)religie geniet deze status bij de VN. Toch is De Heilige Stoel geen partij bij mensenrechtenverdragen. Een comfortabele  situatie : wel spreekrecht (en maar goed ook), geen plichten. Handig.   

Reactionaire posities in ethische kwesties

Binnen de VN verdedigt de Heilige Stoel duidelijke, reactionaire standpunten over ethische kwesties: huwelijkmoraal, gezin, abortus, euthanasie, homorechten, enz. En over vrouwenrechten.

Dit is het goede recht van de r.-k.kerk, net als van alle andere religies. Maar deze standpunten staan dikwijls haaks op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, die Lidstaten en waarnemers bij de VN geacht worden te verdedigen. Zo stelt de UVRM dat alle mensen vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren worden. Binnen de r.k.-kerk is er weinig te merken van deze gelijke rechten voor vrouwen. En een nieuwe paus zal daar niets aan veranderen. Hypocrisie blijft troef.

Tijdens VN-wereldconferenties zoals de conferentie van Caïro in 1994 over bevolking en ontwikkeling verzette de Heilige Stoel zich uitdrukkelijk tegen programma’s die geboortebeperking bevorderen. Johannes Paulus II vond dat dergelijke problemen niet onderworpen konden worden aan « de wispelturigheden van staatsmannen of van ideologieën.»  De goddelijke wet staat boven de wetten en afspraken door mensen gemaakt. Laat dat duidelijk zijn.

Wanneer resoluties pro abortus, over HIV, tegen discriminatie van vrouwen of seksuele minderheden aan de orde zijn, stelt de Heilige Stoel alles in het werk om deze resoluties te kelderen. De Heilige Stoel staat hiermee op dezelfde lijn als de moslimlanden: samen vinden ze dat mensen hun handen moeten afhouden van de goddelijke voorschriften.

Godsdienstvrijheid : selectieve verontwaardiging

Sinds Vaticanum 2 (1965) verdedigt de Heilige Stoel de godsdienstvrijheid, zoals vermeld in artikel 18 van de UVRM. Maar in de praktijk getuigt het Vaticaan alweer van selectieve verontwaardiging.

Vooral de vorige paus wees met de regelmaat van een Romeinse klok op het gebrek aan godsdienstvrijheid in o.a. China en Vietnam. Over Saoedi-Arabië, waar godsdienstvrijheid een vrome wens is, kreeg Johannes Paulus II geen woord over zijn lippen. In de VN is deze wahhibistische dictatuur een betrouwbare en trouwe bondgenoot van de Heilige Stoel als het om ethische kwesties gaat.  Maar er is meer.

Het Midden Oosten is de bakermat van het christendom. Christenen van alle strekkingen leven er al tweeduizend jaar. Onder moslimbewind weliswaar als tweederangsburgers, maar toch in relatieve peis en vree. Tot aan het eind van de vorige eeuw. De jongste decennia vluchten christenen er massaal weg. Ze worden vervolgd, verjaagd, vermoord.

Christelijke leiders plegen er krokodillentranen over. In Europa is de roep voor solidariteit met de vervolgde geloofsgenoten in het Midden Oosten en in Azië nauwelijks hoorbaar. Egypte, Algerije, Irak, Saoedi-Arabië, Gaza onder Hamasbewind, Jemen, Marokko, Iran, Pakistan, o.a. zijn het toneel van christenenvervolgingen. De reactie daarop van de r.-k. kerk en van paus Benedictus XVI  is bijzonder lauw.

Niet alleen de kerkleiders hullen zich meestal in een bevreemdende stilte. Ook het kerkvolk, de gelovigen « aan de basis » kijken toe en zwijgen. Dit staat in schril contrast met de massale betogingen die de r.-k. kerk organiseert – met groot succes –  in o.a. Spanje en Frankrijk tegen abortuswetten of tegen de mogelijkheid voor holibi’s om te huwen. Waarom verdedigen de christenen – hun leiders maar ook de basisgelovigen – niet even massaal hun bedreigde geloofsgenoten in de moslimwereld en elders? 

Als het over oorlog en vrede gaat, pleiten pausen onverkort, duidelijk en hardnekkig voor vrede. Tot hun eer. In ethische kwesties, over vrouwenrechten en godsdienstvrijheid blijven ze even hardnekkig reactionair misdadig en hypocriet selectief. Tot hun schande.

Willy Laes

Mensenrechtenactivist, auteur van  Mensenrechten in de Verenigde Naties, een verhaal over manipulatie, censuur en hypocrisie, Garant, Antwerpen, 2011.    

11 maart 2013

[1]  www.vatican.va