Donderdag is het weer zover, het land gaat plat door een algemene staking van de openbare diensten. Openbaar vervoer, scholen, non-profit en de post liggen stil in protest tegen de ‘bric-à-brac’ pensioenhervorming van kersvers minister Van Quickenborne. ‘Word eens volwassen’ zullen velen denken. Maar laten we eens verder kijken dan onze neus lang is, er zijn wel degelijk goede redenen om op straat te komen. We bespreken hier enkele redenen die niet direct met de inhoud van het akkoord te maken hebben, maar toch cruciaal zijn.
Negatie van het sociaal overleg
Ons Belgisch systeem is gestoeld op overleg en compromis. Inderdaad, dit loopt niet altijd gesmeerd, getuige het moeilijke proces rond het Inter-Professioneel Akkoord (IPA) en het regeerakkoord. Toch, het compleet negeren van het sociaal overleg en van de sociale partners in het implementeren van verregaande hervormingen betekent zoveel als een negatie van het sociaal overleg, het neerkijken op de rol van de sociale partners in onze economie en maatschappij.
Dat de politici en de partijen meer dan een jaar nemen om te discussiëren over een symbooldossier dat weinigen rechtstreeks raakt (BHV), maar dan het land gijzelen door op een drafje een cruciale pensioenhervorming door het parlement te loodsen, wijst nogmaals op de verregaande vervreemding van onze politieke klasse. En een overleg met de premier terwijl in de kamercommissie de wetten gestemd worden, heeft niets van een serieus overleg. Dat werknemers hierop reageren, dat ze willen dat hun stem gehoord wordt, dat ze willen dat ons sociaal overlegmodel gerespecteerd wordt, is m.i. goed te begrijpen.
Dus de vakbonden grijpen naar het stakingswapen en ontketenen een storm van protest bij ‘de burger’. Traditioneel verwijt men de vakbond dat ze de bevolking ‘gijzelen’, dat staken iets van vroeger is en dat ze nieuwe, moderne drukkingsmiddelen moeten gebruiken. Helaas bewijst het gebrek aan enig overleg van onze minister dat er maar één manier bestaat voor de werknemers om hun stem te laten horen: een staking. ‘Creatieve stakingen’ zoals de zoveel geciteerde betaalstaking bij de NMBS enkele jaren geleden brengen een hoop juridische problemen met zich mee en zijn om die reden nooit herhaald.
Trouwens een aangekondigde, georganiseerde staking, daar kan men zich op voorbereiden en zorgt voor veel minder frustraties dan een resem wilde stakingen die er anders her en der uit zouden breken.
Van het generatiepact naar het pensioendictaat
Als we daarnaast even de vergelijking maken met het generatiepact is de hervorming zoals ze nu op tafel ligt minstens onevenwichtig te noemen. Meer zelf, het evenwicht in het generatiepact wordt ondergraven en uitgehold. Langer werken kan je eisen of afdwingen, maar mensen moeten ook langer kunnen werken. Daarvoor waren systemen bedacht als ‘loopbaanonderbreking’, ‘tijdskrediet’, het aanpassen van arbeidsplaatsen voor oudere werknemers, het heropleiden van oudere werklozen, extra investeringen en opleidingen.
De huidige hervorming ondergraaft deze systemen en richt zich uitsluitend op een ‘leeftijdsfetisjisme’, iedere werknemer moet langer werken, willens nillens. Dit getuigt van een zeer conservatief beeld van de arbeidsmarkt. Het eenzijdig ondergraven van een deel van het ‘generatiepact’ draagt enkel maar bij tot de perceptie dat het hier eerder gaat over een dictaat dan over een pact. Daarnaast zal deze hervorming hoogstwaarschijnlijk leiden tot grotere ongelijkheid in de maatschappij. De vrouwen die niet kunnen beantwoorden aan het traditionele, mannelijke carrièremodel zullen dat cash betalen. Ook de laaggeschoolden die onmogelijk dezelfde arbeid kunnen uitvoeren tot hun 65 worden in de werkloosheid geduwd. Het zijn namelijk niet de politici die hoog nood hebben aan een aangepaste arbeidsplaats eens ze 60 of ouder zijn.
Daden- en profileringsdrang
Dat een minister van pensioenen wat dadendrang heeft, daar is niets mis mee. Meer zelfs, zo hebben we er meer van nodig. Maar dit heeft meer de schijn van een eenzijdige, conservatief geïnspireerde profileringsdrang. Meesurfend op het negatieve beeld van de vakbond in de media, hopend op het uitblijven van enige reactie van de andere regeringspartijen probeert onze minister hier snel een vette vis binnen te halen. Maar meer dan aan vette vissen hebben wij momenteel nood aan realistische ministers die in overleg een toekomstgericht arbeidsmarkt- en pensioenbeleid uitstippelen. Een beleid dat zich op oplossingen concentreert en geen onnodige maatschappelijke conflicten uitlokt.
Stan De Spiegelaere is actief bij poliargus en onderzoeker aan het HIVA. Hij schrijft deze bijdrage in eigen naam.