De SP.A heeft geen zin om de Lange Wapper toch te steunen tegen de zin van de Antwerpenaar in. De N-VA weet niet meer van welk hout pijlen maken. Bij de CD&V gaan er voorzichtige stemmen op om een weldoordachte beslissing te nemen. Stilaan dringt de vraag zich op: wie klampt zich vast aan de Lange Wapper?

Ademloos wil vrachtverkeer uit de stad

“CD&V is de meest uitgesproken verdediger van het BAM-tracé, waar ook een lightversie van zou bestaan”, stelt actievoerder van het eerste uur Wim Van Hees van de actiegroep Ademloos. “Buiten de kleine en kleiner wordende vriendenkring van Noriant C.S. heeft echter nog niemand die lightversie gezien.”

“Hierbij moet je je ervan bewust zijn dat CD&V in het Vlaams parlement geen volksvertegenwoordiger van de stad Antwerpen heeft, maar wel van de randgemeenten. Alle andere partijen laten wel vertegenwoordigers uit de stad Antwerpen aan het woord, bijvoorbeeld in de commissie Ruimtelijke Ordening. Hierdoor dreigt het thema van stad vs. rand opnieuw de kop op te steken, nog voor alle betrokkenen grondig kennis hebben genomen van de voorstellen van Forum 2020.”

“Havenschepen Mark Van Peel, ook van CD&V, vroeg in de nieuwjaarsreceptie van de haven namens de havenondernemingen om een ‘mobiliteitsoplossing met twee bretellen’. Hiermee bedoelde hij ongetwijfeld de aansluiting van de Liefkenshoek naar de E17 en de aanleg van de A102. Onder de aanwezigen waren Kris Peeters, burgemeester Patrick Janssens, Christian Leysen (Forum 2020), Roger Roels (Alfaport) en vele anderen.

Forum 2020 integreerde de ‘bretellen’ in hun voorstel. Mark Van Peel werd dus op zijn wenken bediend. Maar inmiddels verklaarde hij in Gazet Van Antwerpen dat hij en de hele CD&V het BAM-voorstel als beste blijft steunen. Zonder bretellen. Begrijpe wie kan.”

Forum 2020

Forum 2020 ontstond na de Antwerpse neen-stemmen tegen het BAM-tracé. De CD&V had er toen op aangedrongen dat enkel die vraag gesteld zou worden. Over de alternatieven mocht nog niet gesproken worden, laat staan dat de Antwerpenaren er hun mening over mochten geven.

Toen de Antwerpenaren de Lange Wapper naar de prullenmand verwezen, bleven de politici dus met lege handen achter. Niet één, maar zeven werkgroepen en twee commissies werden opgericht in de schoot van het Vlaamse parlement om in alle sereniteit aan oplossingen te werken. Maar er was nog niets beslist.

En zolang er niets beslist is, is er ruimte voor betere oplossingen. Dat was de houding van het Forum 2020, een groep van tien ondernemers en professoren die zich grondig informeerden op basis van alle vindbare wetenschappelijke studies die bijdroegen tot de uitwerking van een totaalplan.

Meccano

Het plan kwam er en kreeg de naam ‘Meccano-plan’. Het gaat uit van het idee om het Antwerpse verkeersinfarct op te lossen met ‘bypassen’ of ‘bretellen’, twee nieuwe verbindingen  in het oosten en het westen van Antwerpen. Om alle twijfel over de financiële haalbaarheid van het Meccano-plan de kop in te drukken, werd financieel expert Van Bierdonck aangezocht om Forum 2020 te vervoegen.

Sinds vorige maand geeft Forum 2020 tekst en uitleg bij dit plan aan elke politicus die er inzicht in wil verwerven. Het forum sprak niet enkel met deskundigen op vlak van mobiliteit, gezondheid en ruimtelijke planning, maar ook met betrokkenen uit de ruime omgeving, belangengroepen en politici.”

Voor wie de voorstellen zelf wil bekijken, verwijst Wim Van Hees naar twee websites: “De presentatie en de voorstellen van Forum 2020 zijn op de gelijknamige website te vinden, deze gegevens plus het hele maatschappelijke debat er rond op Ademloos.be.”

Alle mogelijke transportmiddelen

Forum 2020 richt zich op het jaar 2020 en houdt daarbij rekening met bijvoorbeeld de demografische ontwikkeling van de agglomeratie. In functie van mobiliteit keek de groep naar alle mogelijke verkeersstromen van hoofdwegen van en naar de regio, maar ook naar kleinere bewegingen van plaatselijk verkeer. Niet enkel personen- en vrachtauto’s, maar alle mogelijke transportmiddelen werden naast elkaar geplaatst.

Het Meccano-plan, het voorstel voor het hoofdwegennet, is nog maar het eerste deel van het voorstel van Forum 2020. Een tweede luik kijkt meer naar de plaatselijke dynamiek van de stad en de stadsrand en zal binnenkort worden bekendgemaakt.

“De actiegroep Ademloos werd zoals vele andere groepen en individuen geconsulteerd door Forum 2020”, zegt Wim Van Hees nog. “Ademloos stelt informatie ter beschikking aan het Forum 2020, maar daar houdt de samenwerking bij op. Het forum werkt volledig onafhankelijk. “We staan achter de voorstellen van Forum 2020, omdat wij daarin al onze aandachtspunten terugvinden.”

Ademloos treedt daarom enigszins op als de promotor van deze voorstellen naar het ruime publiek, via hun website, publieksavonden, campagnes, acties op Facebook,… “We richten ons als actiegroep naar het publiek, terwijl het Forum 2020 met voorstellen de politiek aanspreekt. Hoewel we onafhankelijk zijn van elkaar vormen we een mooie symbiose.”

Steeds meer mensen

Van Hees somt de drie hoofdproblemen nog eens op: “Er is niet enkel het mobiliteitsinfarct, maar ook een milieu- en gezondheidsinfarct. Een echte oplossing is er pas wanneer beide problemen tegelijk worden aangepakt. Het derde probleem is de enorme uitdaging waar Antwerpen voor staat op het gebied van stadsontwikkeling.”

De cijfers over de demografische ontwikkeling die de Antwerpse agglomeratie de komende jaren te wachten staat, deden Wim Van Hees naar adem happen: “Van 460.000 inwoners in 2006 zouden we naar 550.000 of zelfs 600.000 inwoners in 2026 kunnen gaan. Steeds meer mensen komen naar de stad. Tegen december 2010 zouden al zo’n 490.000 mensen in het verstedelijkt gebied wonen.”

“De instromers zijn onder meer jonge gezinnen die naar de stad uitwijken omwille van de hoge prijzen in de vastgoedsector en de files van en naar het werk. Maar ook andere bevolkingsgroepen trekken meer en meer naar de stad. Wat betekent dit voor de sociaal-demografische groei van de stad?”, vraagt Wim Van Hees zich af.

“Wil Antwerpen een leefbare stad blijven, dan moet de instroom een goede sociale mix zijn, of in bepaalde wijken terug worden. Dat zal niet vanzelf gaan. Dit belangrijke aspect van de uitdaging maakt onvoldoende deel uit van het debat. Rond de huidige ring is Antwerpen in feite te veel een transportstad en te weinig een leefstad. Bijna 200.000 Antwerpenaren wonen binnen een kilometer van een drukke autoweg.”

Vragen die voor Van Hees aan de orde zijn vooraleer er een definitief besluit kan komen: Wint de korte termijn of kiezen we voor duurzame oplossingen? Verhuizen we de stad of verhuizen we het vrachtverkeer? Gaan we investeren in een interessante en leefbare stad aan de Schelde, of laten we het verzieken, zoals in Brussel gebeurde? Zetten de burgemeesters uit de randgemeenten Antwerpen voor het blok of zoeken we samen naar oplossingen waar iedereen beter van wordt?

Het KB dat nooit werd uitgevoerd

De presentatie van Forum 2020 bevat ook een plan uit 1958, waarop sprake is van een kleine stadsring en een tweede, grotere ring voor doorgaand verkeer. Hierin is voor een stuk de inspiratie te vinden voor het Meccano-plan van het Forum, al volgt de gewestring uit het Koninklijk Besluit van 24 december 1958, dat nooit werd uitgevoerd, een ander traject dan de noordelijke halve ring in het Meccano-plan.

Hoewel de realiteit er nu heel anders uitziet dan in 1958, is het doel nog steeds om het doorgaand verkeer ver van de stad te houden. Nu sluiten er zes snelwegen aan op één stadsring, die nooit gebouwd werd om al dit verkeer te kunnen slikken.

Het medische debat

“En dan is er nog het medische debat, dat volgens tal van politici gesloten is”, gaat Wim Van Hees verder. “Ludwig Caluwé zei vorige week in de commissie Openbare Werken van het Vlaams parlement dat het debat over fijn stof verstomd is. Is dat zijn manier om te zeggen dat hij de gezondheid van de mensen niet belangrijk vindt?”

“Zowel het VMM, het VITO als het MIRA, stuk voor stuk Vlaamse overheidsdiensten, publiceren studies over de kwalijke gevolgen van fijn stof en het verband met allerlei hart- en longaandoeningen. De overheidsdiensten steunen dus de medische argumenten die de politici, vooral die van CD&V, in twijfel trekken. Hoewel die diensten onder CD&V ministers vallen. Begrijpe wie kan? Wij willen als actiegroep politici wijzen op hun verantwoordelijkheid op het vlak van gezondheid.”

Ook talrijke buitenlandse studies wijzen op de relatie tussen intensief autoverkeer en een verhoogd voorkomen van bepaalde ziekten. De cijfers zijn het meest uitgesproken voor long-, hart- en vaatziekten. In Seatlle onderzocht men acht jaar lang de longcapaciteit van jongeren tot 18 jaar in relatie tot de afstand van intensief verkeer tot hun woonplaats. Bij jongeren die binnen een afstand van 1.500 meter van intensief verkeer wonen, was er een duidelijk verband waarneembaar. Wanneer ze verder dan 1.500 meter van druk verkeer wonen, niet meer.

Lawaaihinder

Fijn stof is maar één van de aspecten van het intensieve verkeer. Lawaai en stress zijn ook factoren met absoluut niet te verwaarlozen effecten. Het Europese CAFE-onderzoek besluit dat er in Europa jaarlijks 50.000 dodelijke hartaanvallen zijn als gevolg van lawaaihinder.

In Antwerpen wonen meer dan 70.000 mensen op minder dan 500 meter van een autosnelweg. Meer dan 200.000 mensen in de Antwerpse agglomeratie wonen binnen de 1.000 meter van een autosnelweg. In die cijfers zijn bijvoorbeeld de Leien, de Bisschoppenhoflaan en de Plantin en Moretuslei, niet meegerekend, hoewel die ook ‘oorverdovend’ verkeersintensief zijn.

“Sommige politici opperen het Sint-Jozefsinstituut te verhuizen, omdat er geen plaats meer is in de stad”, vertelt Van Hees nog. “Deze redenering is absurd. Er zijn 55 Antwerpse scholen binnen een afstand van 500 meter van een grote autobaan. Het fijn stof en het lawaai zijn bijzonder schadelijk voor de ontwikkeling van kinderen. Gaan we dan al die scholen verhuizen?”

“En waar houdt het dan op? De helft van de Anwerpse ziekenhuizen ligt binnen de 500 meter van een grote autoweg. Omdat dit de grootste ziekenhuizen zijn – onder meer het Palfijnziekenhuis, het Stuivenberg, het Sint-Augustinus en het U.Z. – ligt driekwart van de Antwerpse ziekenhuisbedden op een afstand van 500 meter van een drukke autoweg. Het UZ ligt op nog geen 300 meter van de E19. We vragen ons af of deze cijfers en studies in de archieven zijn beland of mee het beleid bepalen. Zijn de politici die nu knopen moeten doorhakken voldoende vertrouwd met deze feiten?”

Intelligente tolheffing

Het alternatief dat Forum 2020 voorstelt, het Meccanoplan, bevat ook een luik van intelligente tolheffing. Op dit moment stelt Europa dat tolheffing enkel mag dienen om infrastructuurwerken te financieren, maar in de toekomst zullen de directe en indirecte kosten van het verkeer zoveel mogelijk aangerekend worden aan de gebruiker.

Eerst zullen er heffingen komen voor het vrachtvervoer; later ook voor personenvervoer. Dan kan de intelligente tolheffing ingevoerd worden, vindt Wim Van Hees. “Het gaat dan eigenlijk om het organiseren van verkeersstromen en het belasten van de overlast. Wie tijdens de spits een belangrijk verkeerspunt wil gebruiken, zal daarvoor dus iets extra betalen. Dit kan je pas doen als de weggebruiker ook voldoende goedkopere alternatieven heeft, en het moet dus passen in een globaal mobiliteitsplan.”

Soortgelijke congestieheffingen worden al toegepast in Stockholm, Londen, Singapore, Melbourn en Dubai. De hiervoor noodzakelijke kennis is in België aanwezig, zo meldt Forum 2020. In Duitsland bestaat sinds 2008 een systeem met de naam MAUT: dit is een intelligent electronisch systeem voor vrachtverkeer, met ‘lezende poorten’ aan de in- en uitgangen van snelwegen.

Forum 2020 pleit voor een intelligent systeem dat doorgaand verkeer aanmoedigt om de bretellen te nemen. Sommige politici vrezen dat de Antwerpenaar zal moeten betalen om zijn eigen stad binnen te rijden, maar dat klopt dus niet.

Snelle keuze

Het wordt dus nog een spannende maand voor Antwerpen, met enerzijds de ontwikkelingen rond de Opelvestiging en anderzijds de belofte van de Vlaamse regering om tegen 31 maart een definitieve keuze te maken voor de Antwerpse mobiliteit.

Als we Annick De Ridder van Open VLD moeten geloven, moet het vooral snel gaan, want “Vlaanderen staat stil, Vlaanderen is niet in actie”. Een veelgehoord argument is hier dat infrastructuurwerken goed zijn voor de werkgelegenheid. Maar, benadrukt Wim Van Hees, de werkgelegenheid wordt bepaald door investeringen, niet door een snelle keuze voor niet-duurzame infrastructuur.

Binnen LDD sprak senator en cardiologe Lieve van Ermen zich in september 2008 al uit voor een plan dat uitgaat van de Liefkenshoektunnel. De Kortrijkse ingenieur Ivan Sabbe verdedigde datzelfde idee. Jurgen Verstrepen toonde interesse voor het Meccano-plan van Forum 2020.

Bart Martens van SP.A was in de plenaire vergadering van het Vlaams parlement duidelijk: het is ondenkbaar dat het college van de stad Antwerpen afstand zou doen van het eenduidige advies van de betrokken stadsdiensten, het unanieme advies van Gecoro en andere instanties. De bouwaanvraag is en blijft afgekeurd, de leefbaarheid en de stadsontwikkeling kan en mag niet opgeofferd worden aan de Lange Wapper, in welke vorm ook.”

Bij de NV-A was Bart De Wever in de commissie Openbare Werken voor het eerst voorzichtig over het plan van Forum 2020. Hij zag het daar voor het eerst, dat heeft blijkbaar geholpen? Zijn belangrijkste twijfel werd gevoed door het financiële aspect.

Voor Groen! zijn leefbaarheid en duurzaamheid de belangrijkste aandachtspunten. Maar zij steunen het onderzoek naar het Meccanoplan.
Samenvattend is de houding van CD&V het meest tegen het Forum 2020 en voor Noriant, maar ook het meest tegenstrijdig. CD&V steunde in het Antwerpse college immers mee met de andere Antwerpse collegeleden het negatief advies van de stad Antwerpen. Havenschepen Van Peel vraagt ook om de twee bretellen, maar steunt nu de Lange Wapper, wat ronduit tegenstrijdig is.

Tegenstrijdigheid

Kris Peeters heeft bij grote herhaling verklaard dat hij respect zal hebben voor de Antwerpenaren, dat hij de Lange Wapper ‘niet door de strot zal duwen’, maar hij krijgt van Noriant c.s. geen enkele andere oplossing.

Waarmee ook hij in een ambiguë situatie dreigt terecht te komen. Hij zit vast in zijn eigen timing én in die van Noriant. Hij zit vast in zijn eigen beslissing van maart 2009, waarbij hij zowel de bouwaanvraag wilde laten indienen, als de Stad Antwerpen een nieuwe studie laten bestellen, als de volksraadpleging goedkeuren. Tja, en nu? Hij zou het oplossen. Hij is dus aan zet.