Heeft Aquino oren naar het recht op werk, onderwijs, huisvesting en gezondheid?

Op maandag 10 mei trokken miljoenen Filipino’s naar de stembus. Ze moesten niet alleen een nieuwe president verkiezen maar ook senatoren, volksvertegenwoordigers, gouverneurs en burgemeesters. Het resultaat van de verkiezingen geeft goed weer hoe de politieke clans dankzij hun macht, geld en het gebruik van geweld de touwtjes stevig in handen houden.

De presidentsverkiezingen werden afgetekend gewonnen door Benigno Aquino, de zoon van de vroegere presidente Corazon Aquino. Zij maakte eind jaren ’80 de overgang van de Marcos-dictatuur naar de parlementaire democratie. Benigno leefde in de schaduw van zijn moeder en zijn zus, een populaire tv-ster, tot zijn moeder vorig jaar stierf en hij kon gebruikmaken van de massale sympathie die toen loskwam voor de Aquino-clan om zijn verkiezingscampagne te lanceren.

De populariteit van Aquino heeft veel te maken met de groeiende afkeer van het volk voor de vorige presidente, Gloria Arroyo. Haar presidentschap laat een wrange nasmaak na van corruptie, machtsmisbruik en geweld. Onder haar bewind werden honderden leden van progressieve sociale bewegingen door het leger vermoord. Moeder Aquino was in de laatste jaren van haar leven een boegbeeld van de oppositie geworden. Zoon Benigno heeft zich in de senaat echter altijd gedeisd gehouden.

Macht, geld en geweld

Veel verandering hoeft men dan ook niet te verwachten na deze verkiezingen. Ze bevestigen opnieuw hoezeer de machtige familie-clans de politiek in hun greep houden. De Aquino’s bezetten nu het presidentieel paleis. Arroyo heeft zich in haar eigen provincie laten verkiezen als volksvertegenwoordiger, samen met een handvol familieleden. En zelfs de familie Marcos is terug vertegenwoordigd op alle niveaus: de zoon van de vroegere dictator in de senaat, zijn weduwe in de kamer en zijn dochter als provinciegouverneur. Ook de meeste andere posten worden bezet door leden van invloedrijke families. Hier en daar maken populaire tv-figuren, artiesten en zelfs bokskampioen Manny Pacquiao een uitzondering op deze regel.

Macht, geld en geweld bleven de verkiezingsstrijd overheersen. Meer dan honderd mensen lieten het leven bij politiek geweld tijdens de campagne. De dag voor de verkiezingen werd er kwistig geld uitgedeeld, er circuleerden vooraf ingevulde stemformulieren en op de verkiezingsdag vielen tien doden. Niets nieuws onder de zon voor de Filippino’s.

Progressieve volksvertegenwoordigers

Een lichtpuntje is dat de progressieve volksbeweging er terug in geslaagd is om een plaats in het parlement te veroveren. Mensenrechtenactivist Satur Ocampo en vrouwenleidster Liza Maza haalden het niet in de senaatsverkiezingen. Dat blijft het terrein van de traditionele elite. Maar hun partijen Bayan Muna (‘het volk eerst’) en Gabriela kunnen wel terug enkele volksvertegenwoordigers afvaardigen. Ook partijen die vertegenwoordigers van de progressieve vakbond, boerenbeweging, jongerenorganisaties en leerkrachtenvakbond in het veld stuurden, haalden minstens één zetel. Zij zullen ervoor zorgen dat de stem van de levendige Filippijnse volksbeweging ook in het parlement zal gehoord worden.

Uitdagingen voor Aquino

Sonny Africa, medewerker bij intal’s Filippijnse partnerorganisatie IBON, formuleerde meteen de belangrijkste uitdagingen voor de nieuwe president. Hij ziet er zeven:

1. De geloofwaardigheid van de politiek heropbouwen door ervoor te zorgen dat Gloria Arroyo haar verantwoordelijkheid voor de misstanden onder haar bewind niet kan ontlopen.
2. De staatsfinancies terug gezond maken op een manier die ‘Juan-met-de-slippers’ spaart. Dat kan door meer belastingen te heffen die de rijken en de grote bedrijven treffen en bepaalde heffingen op invoer opnieuw te installeren. Aan de uitgavenkant kan de afbetaling van de overheidsschuld herschikt worden, moeten de militaire uitgaven naar omlaag en moet de corruptie aangepakt worden.
3. De uitgaven voor basisvoorzieningen zoals onderwijs en gezondheidszorg verhogen om de impact van de economische crisis op de bevolking te verlichten.
4. Een grondige herziening van de globaliseringspolitiek die de lokale economie zwaar heeft getroffen. Het gaat dan vooral om maatregelen die lokale producenten in een nadelige positie stellen tegenover buitenlandse competitie.
5. Een ontwikkelingspolitiek die steunt op de lokale economie en niet op externe groei (zoals productie voor export of het uitsturen van migranten). Een daadwerkelijke landhervorming is daarin een sleutelelement.
6. Een rechtvaardigere verdeling van de winsten door hogere lonen voor arbeiders en een betere verdeling van de oogst voor de arme boeren.
7. Werk maken van democratisering door de aanvallen op de progressieve volksbeweging een halt toe te roepen. Ook het vredesproces met de binnenlandse guerrilla moet opnieuw de bovenhand krijgen in plaats van de louter militaristische aanpak.

IBON ziet hierin maatregelen die de Filippijnen op weg zouden zetten naar een echte democratie die werk maakt van sociale vooruitgang en prioriteit geeft aan het recht van de Filippino’s op werk, onderwijs, gezondheid en huisvesting. Of de nieuwe regering van Aquino daar ook echt zal voor kiezen, valt nog te bezien. Maar de Filippijnse sociale bewegingen zullen niet aflaten, met steun van intal, om daarop aan te dringen.

Intal / Wimdc