Afgedekte hoopje vervuilde grond vlabij 3M
Interview -

Tonnen toxische PFOS als bom onder Oosterweeltunnel

PFOS is een toxisch goedje dat geproduceerd werd door 3M in Zwijndrecht. We kennen het o.a. in de anti-aanbaklaag. Het spul is zo toxisch dat het niet kan afgebroken worden door de omgeving en ook niet door ons lichaam. Het tast immuniteit aan, leidt tot een verschrompelde penis en testikels en zorgt voor misvormde baby’s. Tonnen van dit toxisch goedje PFOS zit momenteel onder de plek waar de Oosterweeltunnel moet bovenkomen op de Antwerpse Linkeroever. We spraken met Thomas Goorden die het dossier van de PFOS toevallig in zijn schoot kreeg. Hij beet er zich in vast. ‘Als ik iets zie dat niet klopt dan schiet ik in actie’.

zaterdag 29 mei 2021 07:40
Spread the love

 

Thomas Goorden is een bekende wakkere burger in Antwerpen. Met zijn communicatiebureau focust hij zich vooral op participatie en duurzaamheid. Hij is actief bij verschillende participatieprojecten en heeft veel gewerkt rond luchtkwaliteit.

We maken met Thomas Goorden een reconstructie van het PFOS-verhaal en waarom we ons als burgers enorm veel zorgen moeten maken over de schadelijkheid van de tonnen PFOS in de bodem op de plek waar de Oosterweeltunnel uitgegraven wordt.

Het PFOS-verhaal begon allemaal toen een Turkse vriendin die in Brussel voor een internationale milieu-ngo werkt, hem twee jaar geleden contacteerde. Ze wees hem op een Noorse studie die net uitkwam en die de schadelijkheid van PFOS blootlegde met een Europese kaart van plekken waar PFOS geproduceerd werd. Op de kaart had ze Antwerpen zien staan en ze contacteerde Thomas.

Zwijndrecht op Europese PFOS-kaart

“Ik zag Zwijndrecht op de kaart staan, op die plek staat de fabriek 3M die PFOS produceert. In de buurt van die fabriek moet ook de uitgang van de Oosterweeltunnel komen.”

“Ik wist toen helemaal niets van PFOS en zag dat er in België ook geen enkele milieuorganisatie rond actief was. Terwijl op internationaal niveau er veel rond te doen is. Sinds kort steunen BBL en Greenpeace onze actie.”

Foto

“Alles onder controle”

“Ik contacteerde Lantis, de aannemer voor de uitgraving van de Oosterweeltunnel. Ze verzekerden me dat ik me geen zorgen moest maken en dat alles onder controle was. Ik had zelf nog geen onderzoek gedaan en had ook geen info om dat na te gaan.”

“De bal is echt aan het rollen geslagen toen Frank van de actiegroep “Red onze Kleiputten” mij gecontacteerd heeft begin dit jaar met dat PFOS-verhaal. Frank was in paniek want hij had de bodemattesten van het PFOS-bedrijf 3M te pakken gekregen. Bodemattesten die teruggaan tot 2000. Het waren een massa pdf-bestanden.”

“Hij zei me dat de grond waar de Oosterweeltunnel boven zal komen zwaar vervuild is met PFOS. Ik was voor hem de enige die hij kende die daar ooit een vraag over heeft gesteld.”

“Ik heb me ondertussen ook wat verdiept in PFOS en de discussie draait vaak rond de vraag wat veilige bodemnormen zijn. Hoeveel PFOS mag er in water zitten, hoeveel mag er in de grond zitten. Ik ben van opleiding een natuurkundige en ben min of meer vertrouwd met dat soort technische informatie.”

Tienduizend keer boven veilige normen

“Bij de bestudering van de bodem-attesten van het PFOS-bedrijf 3M zag ik tot mijn verbazing dat de cijfers van de grondwaterstudie op het 3M-terrein tot een miljoen keer boven de veilige normen zaten.”

Ik kon mijn ogen niet geloven. Ik dacht eerst dat er een komma verkeerd stond.

“Ik kon mijn ogen niet geloven. Ik dacht eerst dat er een komma verkeerd stond. Maar dat bleek helemaal niet te zijn. Toen drong het tot me door hoe erg de situatie werkelijk was. Ik ben die attesten dan samen met Frank beginnen uitpluizen. We hebben er heel veel werk ingestoken om nog meer documentatie in handen te krijgen.”

Toxische PFOS gekend in o.a. anti-aanbaklaag

“Er zijn ongeveer honderden commerciële PFOS op de markt. Wij kennen die PFOS/PFAS/PFOA vooral als anti-aanbaklaag van potten en pannen, maar ze worden ook courant gebruikt in o.a. sprays om schoenen of andere textiel waterdicht te maken en ook in brandblusapparaten.”

“Vrijwel alle oefenterreinen van de brandweer zijn daardoor ook zwaar PFOS-vervuild. Want bij het oefenen gaat dat goedje gewoon de grond in en dat blijft daar zitten. Er zijn nu wel meer en meer blusapparaten op de markt zonder PFOS.”

Werkneemsters met misvormde baby’s

“3M in Zwijndrecht produceert sinds midden jaren’ 70 PFOS tot 2002. Daarna hebben ze wel nog hun voorraad verder opgebruikt. Ze produceren nu een andere chemische stof, maar die zit nog altijd binnen dezelfde toxische familie.”

“Sinds de jaren 80 wist 3M blijkbaar al dat PFOS schadelijk zijn, maar de hele industrie, ook in het buitenland, is erin geslaagd om het heel lang stil te houden.”

Baby’s zonder neusgaten, of gaten in de ogen etc … Ze wisten hoe laat het was, maar ze hebben die vrouwen in alle stilte uit de productielijn gehaald en het goedje verder blijven produceren.

“Zo waren er vrouwelijke werknemers in een Amerikaanse PFOS-fabriek die misvormde baby’s kregen. Baby’s zonder neusgaten, of met gaten in de ogen etc … Ze wisten hoe laat het was, maar ze hebben die vrouwen in alle stilte uit de productielijn gehaald en zijn het goedje verder blijven produceren.”

“In 1999 – 2000 zijn er rechtszaken begonnen in de VS waar dat wel naar boven kwam. Maar ook daar heeft het meer dan tien jaar geduurd voor de onderzoeken rond waren.”

Aantasting immuniteit en verschrompelde penis

“Sinds ik me er het afgelopen jaar in heb verdiept, heb ik er alleen schadelijke gevolgen over gelezen. PFOS is een chemisch product dat niet kan afgebroken worden in de natuur maar ook niet door ons lichaam. Als we het binnenkrijgen, weet ons lichaam er geen blijf mee. Het blijft in het bloed, in de lever, de longen etc … en dan gaat het de boel beginnen verstoren. Dat is typisch voor heel veel toxische stoffen in ons lichaam.”

Uit dat onderzoek bleek dat bij veel mannen uit de omgeving van de fabriek de testikels en penis verschrompelden en ook de spermakwaliteit ging achteruit.

“PFOS werkt vooral op het immuunsysteem en het is ook een enorme hormoonverstoorder. Zo hebben ze in Italië onderzoek gedaan in de regio rond de PFOS-fabriek. Uit dat onderzoek bleek dat bij veel mannen uit de omgeving van de fabriek de testikels en penis verschrompelden en ook de spermakwaliteit ging achteruit. Men heeft ook ontdekt dat PFOS via de placenta kunnen overgedragen worden aan baby’s. Dit alles toont dat de normen voor PFOS eigenlijk veel strenger moeten zijn.”

“Het Europese voedselagentschap heeft onlangs nieuwe en extreem strenge normen uitgevaardigd voor een pak meer leden uit de PFOS-familie en niet meer molecule per molecule zoals de industrie het graag wilde behouden.”

“Zo hadden ze de vrijgeleide om bij strenge normen van een bepaalde soort, de chemische samenstelling lichtjes te veranderen zodat ze het toch konden verder produceren. Dus de nieuwe houding van Europa is een enorme stap vooruit.”

Bergjes toxische grond bij 3M

Tien ton PFOS op Oosterweelgrond

“Men schat dat er in Zwijndrecht tien ton PFOS in de grond zit. Dat is enorm. En doordat die moleculen niet kunnen afgebroken worden, blijft dat in de grond en begint het zich te verspreiden via de beek naast het terrein, via het oppervlaktewater en grondwater.”

“Het verspreidt zich ook omdat 3M grondwater oppompt en filtert om de PFOS er zogenaamd uit te krijgen en dat water lozen ze in de Schelde. Maar de filters werken helemaal niet perfect, waardoor er tot vandaag PFOS in de beken en in de Schelde terechtkomen.”

“3M heeft de nodige milieuvergunningen gekregen om hun giftige stof te dumpen, omdat het volgens 3M voldoende gefilterd wordt. Wat in feite maar gedeeltelijk gebeurt.”

“Vlakbij de 3M-fabriek aan de Blokkersdijk is Lantis, de aannemer van de Oosterweeltunnel, nu voorbereidende werken aan het doen om de tunnel uit te graven in het najaar. Lantis wist al minstens sinds 2008 dat ze zouden graven in grond die enorm vervuild is. Maar ze hebben al die jaren geweigerd om de bodemanalyses vrij te geven. De commissie voor openbaarheid van bestuur heeft hen daar onlangs ongelijk in gegeven.”

Werkkeet met burelen voor Oosterweeltunnel

Sjoemelen met ‘veilige’ normen vervuilde grond

“In 2017 heeft Lantis zelf haar ‘aanvaardbare’ grondnorm bepaald op 70 microgram PFOS per kilogram aarde terwijl de gebruikte risiconorm bijvoorbeeld 3 microgram/kg PFOS is in Nederland. Lantis kreeg toch een goedkeuring voor van OVAM.”

“Maar dus volgens zelf bepaalde normen stelt Lantis dus dat ze al de grond die minder dan 70 microgram/kg PFOS bevat, vrij mag gebruiken binnen haar eigen werkzone, dus overal waar ze werken op Linkeroever.”

“Daarnaast heb je ook veel grond met meer dan 70 microgram/kg vervuiling. Zeer zwaar vervuilde grond die oploopt tot boven de 500 microgram/kg PFOS. Dat is meer dan 100 keer boven het toelaatbare risiconiveau. Die grond moeten ze ook ergens kwijt kunnen. En daar hebben ze iets op bedacht.”

Ze gaan die extreem vervuilde grond in een soort plastieken zakken stoppen en daar bovenop leggen ze dan ander minder vervuilde grond.

“Ze gaan die extreem vervuilde grond in een soort plastieken zakken stoppen en daar bovenop leggen ze dan ander grond die onder de 70 microgram/kg PFOS zit.”

“Het is helaas geen grap. Dit is min of meer de techniek die ze gaan gebruiken. Maar dus, de beide gronden zijn eigenlijk vervuild, de ene straffer dan de ander. En ook met de plastieken-zak-techniek hebben ze totaal geen ervaring wat betreft PFOS.”

Extreem vervuilde grond op overschot

“Er zal dus voor de Oosterweeltunnel gigantisch veel grond moeten opgegraven worden, ongeveer een miljoen kubieke meter. De plannen zijn dus om de extreem vervuilde grond in plastieken zakken bedekt met minder vervuilende grond te gebruiken als geluidsbermen rond de E43 aan de Oosterweeltunnelmond, maar ook bijvoorbeeld als dijk. Maar zelfs dan hebben ze nog veel vervuilde grond op overschot.”

“En de plannen zijn om met de rest van de vervuilde grond een “beveiligingsberm” te bouwen bij de 3M-fabriek zelf. En daar hebben ze ook een vergunning voor gekregen. De uitleg is dat 3M met een beveiligingsberm inbrekers wil tegenhouden. Die ‘beveiligingsberm” zal 1,5 km lang, 6,5 meter hoog en 25 meter breed zijn. Het is volgens mij de meest vreemde manier om inbrekers tegen te houden.”

“Als je trouwens de provinciale vergunning goed leest, wordt er met weinig woorden gerept over PFOS. Het gaat echter wel om grond van de Oosterweeltunnel.”

De provincie Antwerpen heeft eigenlijk een bovengrondse chemische stort vergund als “beveiligingsberm”.

“Maar ook voor die beveiligingsberm gaan ze in principe dezelfde techniek toepassen. De zwaar vervuilde grond gaat in een plastieken worst en wordt bedekt met iets minder vervuilde grond, samen goed voor een toxische stortplaats van 200.000 m³.”

“De provincie heeft eigenlijk een bovengrondse chemische stort vergund als beveiligingsberm. En dat is gewoon gepasseerd. Niemand heeft er zich blijkbaar vragen bij gesteld. Voor Lantis is het een goede oplossing om van die overschot vervuilde grond af te geraken en 3M werkt er natuurlijk aan mee omdat die vervuiling van hen komt.”

Afgedekte toxische grond of slib met HDPE-folie vlakbij 3M.

Milieuvergunningen à la carte

“OVAM is de overheidsinstantie die de provincie adviseert bij de toekenning van milieuvergunning. Volgens de gangbare procedure doen bedrijven een voorstel voor nieuwe soorten vervuiling die OVAM dan nagaat en al dan niet positief adviseert. Maar in principe gaan ze meestal in op de voorstellen van de bedrijven omdat ze zelf nauwelijks wetenschappelijk onderzoek bestellen.”

“Lantis heeft bijvoorbeeld zelf een flutstudie laten maken om die 70 microgram/kg PFOS als norm voor vervuilde grond erdoor te krijgen. OVAM heeft dat gewoon aangenomen. Dit is niet uitzonderlijk in Vlaanderen.”

“Moesten er een onafhankelijke studie geweest zijn in 2016 over PFOS, dan had het zeker een probleem gevormd voor het Oosterweel tracé.”

Oplossing? PFOS in de grond laten!

“De enige oplossing die ik momenteel zie, is het toxisch goedje isoleren en zeker niet beginnen opgraven en nog meer verspreiden of ontoegankelijk maken voor sanering. Je moet net zorgen dat het ter plaatse behandeld wordt. Wat extreem belangrijk is, is dat het water dat eruit komt niet naar de Schelde en de omgeving stroomt.”

De enige oplossing die ik momenteel zie is het toxisch goedje isoleren en zeker niet beginnen opgraven

“Er moeten een aantal ingrepen gebeuren zodat al het water via een filterinstallatie loopt. En vermijden dat het in de natuur terechtkomt via beekjes of grondwater. En dat systeem moet je in principe een paar decennia laten draaien.”

Oosterweeltunnel best niet uitgraven!

“Dus de boodschap is vooral die Oosterweeltunnel zeker daar niet uitgraven. Dat is volgens mij ook de reden waarom heel weinig mensen hierover durven praten. Ik denk dat ze zich hier mispakt hebben. Ze dachten, och ja, het is maar een beetje vervuiling. Heel het Oosterweel-debat ging al gepaard met veel conflict dat veel geld heeft gekost. Het moest vooruitgaan.”

“Maar ondertussen wordt het probleem alleen maar erger. Ze zitten nu in een netelige positie, want toegeven hoe erg het echt is, betekent de doodsteek van het hele project. Ze zullen dus nooit toegeven dat er een probleem is. Die tunnel moet kost wat kost gebouwd worden.”

“Het blijft massaal veel toxische grond en als je dat als privépersoon tegenkomt op je bouwgrond zegt OVAM ook niet ‘och je hebt het nu al aangekocht, doe een voorstel en we zetten er onze stempel op’. Dat is eigenlijk wat hier wel gebeurd is.  Terwijl we allemaal weten dat als je bouwgrond koopt die zwaar vervuild blijkt, je gesjareld bent, zoals ze dat zeggen in het Antwerps.”

Als je bouwgrond koopt die zwaar vervuild blijkt, ben je gesjareld zoals ze dat zeggen in het Antwerps.

“Lantis heeft hier een zware verantwoordelijkheid met haar zelfbepaalde zogenaamde ‘veilige’ normen die totaal niet overeenstemmen met wat als veilig kan worden aanzien. Maar ook OVAM heeft haar overzichtsfunctie wat betreft beheer van afvalstoffen in de leefomgeving niet naar behoren uitgevoerd.”

Strengere normen en protesten in buurlanden

“In Italië en Nederland bijvoorbeeld zijn er grote betogingen geweest tegen PFOS. In Italië heeft de PFOS-fabriek haar deuren moeten sluiten in 2018. Ook in de VS is door protest de PFOS-fabriek moeten opgebroken worden. Ik sluit niet uit dat het ook hier op een gegeven moment nog heftig kan worden.”

Nederland heeft heel strenge milieunormen. Ongeveer twintig keer strenger dan bij ons.

“Ook de Chemours-fabriek in Dordrecht, Nederland heeft heel strenge milieunormen. Ongeveer twintig keer strenger dan bij ons. Daar wordt heel voorzichtig omgegaan met de grond rond die fabriek. Ze wilden er bijvoorbeeld een regengoot uitgraven maar de grond die ze daar hebben uitgegraven mochten ze niet eens terugplaatsen.”

“Die moet in een depot opgeslagen worden tot ze een manier hebben om die te reinigen. Dit toont wel hoe schadelijk dit goedje is. Het is zo toxisch dat ze het zelfs niet terug op de plek mogen leggen waar ze het opgegraven hebben.”

‘We gaan de industrie toch niet platleggen’

“Ik heb van de Schelde nog steeds geen stalen gezien van het slib. Ik heb geen idee hoe het daar zit met de vervuiling. Ik hou mijn hart vast. Ik denk niet dat de Oosterweel het laatste slachtoffer zal zijn van dit PFOS-verhaal. Integendeel, de kans bestaat dat er verschillende grote bedrijven en grote projecten moeten stilgelegd worden.”

“De typische reactie van de Vlaamse regering is, ‘we gaan hier niet doen zoals in Nederland, we gaan de industrie toch niet platleggen’. Allemaal goed en wel, maar als je met zo’n extreem toxisch goedje zit? Wat ga je dan doen? De industrie laten voorgaan op de volksgezondheid? Ik wil de discussie daarover wel eens zien.”

Als je met zo’n extreem toxisch goedje zit, wat ga je dan doen? De industrie laten voorgaan op de volksgezondheid?

“Als je kijkt welke inspanningen we het afgelopen jaar allemaal geleverd hebben. Allemaal in naam van de volksgezondheid en om levens te redden en de verspreiding van Covid te voorkomen …  dan begrijp ik niet goed waarom we niet hetzelfde zouden doen om te voorkomen dat PFOS in onze leefomgeving terecht komt en de immuniteit van onze kinderen en kleinkinderen aantast.”

Wat te doen?

“In feite moet er massaal actie gevoerd worden tegen de uitgraving van de Oosterweeltunnel. Ik merk dat we in Vlaanderen nog niet goed begrijpen welke zware impact PFOS op onze gezondheid hebben.”

Ik heb een klacht ingediend bij het parket voor een vermoeden van fraude.

“Ik heb een klacht ingediend bij het parket voor een vermoeden van fraude. Op basis van de documenten die verkreeg, denk ik dat de beslissing om een milieuvergunning aan Lantis toe te kennen, frauduleus is verlopen.”

“Er is hier iets zwaar misgelopen en dat is volgens mij niet toevallig maar intentioneel. OVAM is een betrokken partij in dit verhaal. Zij kunnen er moeilijk over oordelen. Het is ook niet aan mij om voor rechter te spelen. Dit hele dossier moet ten gronde uitgespit worden door een onafhankelijk comité. Vandaar de klacht.”

“Regulatory capture”

“We zitten hier met het fenomeen van “regulatory capture”. Als de industrie zodanig veel greep krijgt op de politieke macht, dan bepalen ze zelf wat er gebeurt en wanneer. We zien dat in het verhaal van INEOS en nu ook in dit dossier. De regering rijdt vooral voor de grote bedrijven en helemaal niet voor het welzijn van de burgers.”

De regering rijdt vooral voor de grote bedrijven en helemaal niet voor het welzijn van de burgers.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!