Bron: Pixabay
Opinie -

We bereiden er ons best op voor: COVID-19 is een blijver, ook na de vaccinatie

Toen eind 2020 de vaccinatiecampagne op gang kwam was de verwachting dat we binnen afzienbare tijd terug een normaal leven zouden hebben. Dat was echter zonder de nieuwe, zorgwekkende varianten gerekend. Vandaag is een succesvolle vaccinatiecampagne op zichzelf niet langer een garantie voor de overwinning op het virus. We zullen vermoedelijk nog een hele tijd moeten leren leven met corona.

maandag 12 april 2021 08:30
Spread the love

Groepsimmuniteit

Het gunstig perspectief dat we eind vorige jaar hadden was gebaseerd op de verwachting dat we dankzij de vaccins redelijk snel groepsimmuniteit zouden opbouwen, hetzij door vaccinatie, hetzij door blootstelling aan het virus in het verleden.[1]

Groepsimmuniteit doet het virus vanzelf verdwijnen. Aanvankelijk dacht men dat 60 à 70 procent van de bevolking daarvoor voldoende zou zijn. Maar met de nieuwe varianten en op basis van nieuwe inzichten zal dat percentage een pak hoger moeten zijn. Men houdt er zelfs rekening mee dat we die groepsimmuniteit nooit zullen bereiken.

Om te beginnen neemt infectie-geïnduceerde immuniteit na verloop van tijd af. Bij de andere coronavirussen is dat ook zo. Studies wijzen uit dat de huidige infectie-geïnduceerde immuniteit minstens zes maanden aanhoudt. Bij mensen die ernstige symptomen hebben ontwikkeld is dat minstens acht maanden. Nadien kan die immuniteit verzwakken en verdwijnen. Bovendien hebben bevindingen uit Zuid-Afrika en Brazilië geleerd dat eerdere infectie weinig immuniteit biedt tegen de nieuwe varianten.

Men houdt er rekening mee dat we die groepsimmuniteit nooit zullen bereiken.

Dat betekent dat vaccinatie overblijft als middel om blijvende groepsimmuniteit te verwerven. Maar hier zijn er minstens vijf obstakels.

De limieten van vaccinatie

Vooreerst gedragen sommige varianten zich bijna als nieuwe virussen, waartegen de vaccins maar gedeeltelijk bescherming bieden. De klungelige corona-aanpak van de overheden, vooral in het Westen, heeft ervoor gezorgd dat er tot op vandaag al 136 miljoen mensen werden besmet. Die ongecontroleerde verspreiding maakt de kans groter op nieuwe mutaties waartegen de huidige vaccins niet beschermen.

Ten tweede gaat men er van uit dat de bescherming van de vaccins niet blijvend is. Men tast hierover nog in het duister, maar experts veronderstellen dat de vaccins zes maand tot twee jaar beschermende immuniteit bieden. Dat is de reden waarom er nu al sprake is van boosters na zes maand om zeker te zijn van blijvende bescherming. In Israël is de geldigheidsduur van een vaccinpaspoort eveneens zes maand.

De ongecontroleerde verspreiding van het virus maakt de kans groter op nieuwe mutaties waartegen de huidige vaccins niet beschermen.

Ten derde is men niet zeker of, en in welke mate de vaccins de besmetting zelf tegenhouden. Men vermoedt dat ze de overdracht voor een groot gedeelte verhinderen, maar daar is nog geen uitsluitsel over. Dat is geen onbelangrijk detail. “Groepsimmuniteit is alleen relevant als we een vaccin hebben dat de overdracht blokkeert. Zo niet, dan is de enige manier om groepsimmuniteit te krijgen, iedereen het vaccin te geven”, aldus professor Bansal van de Georgetown University van Washington DC.

Ten vierde worden er ook te weinig mensen ingeënt. Met de huidige varianten moet minstens een goede 80 procent van de bevolking gevaccineerd worden om groepsimmuniteit te verkrijgen. Slechts een handvol landen halen op dit moment de kaap van 80 procent vaccinatiebereidheid. Daar moet je dan nog alle jongeren onder de 18 jaar van aftrekken, want die zullen wellicht ten vroegste een vaccin kunnen krijgen in 2022. Het gaat hier over minstens een vijfde van de bevolking.

Ten slotte is er de trage en chaotische uitrol van de vaccins. Gezien de urgentie hadden we zoals in een oorlogseconomie, bedrijven aan het werk kunnen en moeten zetten. In plaats daarvan werd de productie overgelaten aan enkele farmareuzen. Daardoor verlopen de vaccincampagnes veel te traag.

Gezien de urgentie hadden we zoals in een oorlogseconomie, bedrijven aan het werk kunnen en moeten zetten. In plaats daarvan werd de productie overgelaten aan enkele farmareuzen.

Vaccinnationalisme

Aan het huidige vaccineertempo zijn de vaccins rapper uitgewerkt dan dat ze kunnen worden toegediend aan de hele bevolking. In de rijke landen zullen we ons misschien een aantal keer per jaar laten vaccineren tegen de nieuwste variant, maar het is de vraag of dit snel of volledig genoeg zal zijn om groepsimmuniteit te bereiken.

In de armere landen is de situatie veel erger omdat de verdeling van de beperkte voorraad vaccins bijzonder ongelijk gebeurt. De rijke landen, goed voor 20 procent van de wereldbevolking, hebben 55 procent van alle vaccins opgekocht. De kans is groot dat veel mensen in de arme landen op hun vaccin zullen moeten wachten tot 2023 of 2024.

“Niemand is echt veilig voor Covid-19 totdat iedereen dat is.”

Dit vaccinnationalisme is kortzichtig. Zelfs voor een land met hoge vaccinatiegraad blijft het potentieel voor nieuwe uitbraken bestaan als omliggende landen niet hetzelfde hebben gedaan en de bevolking zich kan mengen. De wereld heeft vier tot zes keer meer kans om een nieuwe variant te krijgen van een onder-gevaccineerd land dan van een gevaccineerd land. “Niemand is echt veilig voor Covid-19 totdat iedereen dat is”, aldus experten van de Lancet Commission on COVID-19.

“Maximale onderdrukking”

Dagelijks zijn er wereldwijd bijna 700.000 nieuwe besmettingen. Bij zo’n hoge besmettingsgraad ontstaan er onvermijdelijk nieuwe zorgwekkende varianten die zich zullen verspreiden en waartegen vaccinaties of eerdere infecties geen immuniteit zullen bieden. Hoe langer die situatie aanhoudt hoe meer we dergelijke varianten mogen verwachten. Volgens de experten van de Lancet Commission bevinden we ons in een race tegen de tijd om de transmissie wereldwijd laag genoeg te krijgen om zo het ontstaan en de verspreiding van nieuwe varianten te voorkomen.

Vaccinhoogmoed is misplaatst. Volgens de experts is een succesvolle vaccinatiecampagne op zichzelf niet langer een garantie voor de overwinning op het virus.

Vaccinhoogmoed is misplaatst. Volgens de experts is een succesvolle vaccinatiecampagne op zichzelf niet langer een garantie voor de overwinning op het virus. Chili is daar een goed voorbeeld van: vandaag heeft 60 procent van de bevolking al een eerste inenting gekregen, maar toch gaat het aantal besmettingen nog steeds in stijgende lijn. Op een bevolking van 19 miljoen zijn er dagelijks 7.000 nieuwe besmettingen en 100 COVID-doden.

De experts van de Lancet Commisson pleiten daarom voor een “maximale onderdrukking” van COVID-19. Het is van vitaal belang om het aantal besmettingen sterk te doen dalen, niet op termijn, maar zo snel mogelijk. Dat betekent niet alleen vaccineren, maar ook de gekende maatregelen zoals het beperken van sociaal contact, het handhaven van strenge veiligheidsmaatregelen (mondmaskers, handhygiëne, veilige afstand, betere ventilatie enz.), snel testen, nauwkeurige en snelle tracering van contacten.

Landen als Taiwan, China, Australië, Vietnam en Nieuw-Zeeland tonen dat het virus zo goed als volledig kan uitgeroeid worden. Regio’s waar het virus woedt blijven fungeren als broedplaats voor resistente varianten en zo krijgen we de pandemie nooit klein.

Regio’s waar het virus woedt blijven fungeren als broedplaats voor resistente varianten en zo krijgen we de pandemie nooit klein.

Naast de sterke vermindering van het aantal besmettingen zijn er volgens de experts nog een aantal zaken nodig. Ten eerste moeten we de vaccins wereldwijd op een eerlijke manier verdelen en de vaccinprogramma’s in alle landen versnellen. Zonder het opheffen van de patenten en een planning van de productie zal dat niet lukken. Ten tweede moeten er surveillanceprogramma’s komen die nieuwe varianten kunnen detecteren op basis van DNA-sequentietechnieken. Ten derde moet er internationaal onderzoek komen naar de effectiviteit van vaccins op bestaande en nieuwe zorgwekkende varianten. Op deze drie terreinen is er nog heel wat werk aan de winkel.

Wintergolven

Een veel voorkomend patroon bij besmettelijke ziektes is dat ze na verloop van tijd besmettelijker worden maar minder krachtig. Als de gastheer niet sterft levert dat immers een voordeel op bij de natuurlijke selectie van het virus. Bij het huidig virus is dat blijkbaar niet het geval. De gekende varianten tot nog toe zijn besmettelijker maar niet minder gevaarlijk, integendeel.

Als die trend zich doorzet en gelet op het feit dat we groepsimmuniteit in de huidige constellatie niet kunnen bereiken, staan we vermoedelijk voor een permanente cyclus van uitbraak en terugval. Net zoals bij de griep zal de seizoensfactor hier wellicht ook een rol spelen. Vooral in de winterperiodes mogen we ons voorlopig aan nieuwe uitbraken verwachten. Volgens topviroloog Peter Piot zou de reproductiefactor[2] volgende winter in afwezigheid van het dragen van mondmaskers en het houden van veilige afstand, zelfs hoger kunnen zijn dan tijdens de voorbije winter. Dat ondanks de bescherming van vaccinatie.

We staan vermoedelijk voor een permanente cyclus van uitbraak en terugval. Vooral in de winterperiodes mogen we ons voorlopig aan nieuwe uitbraken verwachten.

Daarom pleit Piot ervoor om tijdens de piekmaanden mondmaskers te verplichten, telewerken en digitaal onderricht (voor grotere groepen) te promoten, en risicopersonen (bv. ouder dan 65 jaar of met een gezondheidsprobleem) te motiveren om grote evenementen of publieke omgevingen zoals bars, restaurants, enz. te vermijden. Ook pleit hij ervoor om de capaciteit van de IC-eenheden tijdens de wintermaanden te verhogen.

Het nieuwe normaal

Een besmettelijk virus uitroeien is geen evidentie. Pokken is een van de weinige pandemieën die in het verleden volledig is overwonnen. Net zoals de griepvirus (Influenza A) zal Covid-19 waarschijnlijk nooit helemaal worden uitgeroeid.

Het goede nieuws is dat er snel heel efficiënte vaccins gevonden zijn. Zoals Israël aantoont zorgen zij voor minder besmettingen en beduidend minder ziekenhuisopnames of sterfgevallen.[3] Daardoor kunnen lockdowns voortaan wellicht vermeden worden. Maar zoals we hierboven zagen, met vaccins alleen geraken we er niet.

Al bij al is de vraag niet hoe snel we terug zullen gaan naar de normaliteit, maar wel wat voor soort normaliteit dat zal zijn. Het nieuwe normaal zal er in elk geval – voorlopig – een zijn zonder groepsimmuniteit en dus met de nodige voorzorgs- en beschermingsmaatregelen. Op lange termijn kan COVID-19 dan evolueren naar een endemische ziekte[4] zoals de griep.

Al bij al is de vraag niet hoe snel we terug zullen gaan naar de normaliteit, maar wel wat voor soort normaliteit dat zal zijn.

We bereiden onszelf, maar ook onze maatschappij best voor om daar zo goed mogelijk mee om te gaan. De start van de coronacrisis hebben we schromelijk gemist. Het zou onvergeeflijk zijn dat we het vervolg van de crisis ook verknallen.

 

Notes:

[1] In België bijvoorbeeld heeft 16 procent van de bevolking antistoffen in zijn lichaam.

[2] De reproductiefactor is het aantal mensen dat een drager van het virus gemiddeld besmet.

[3] Op dit moment zijn er dagelijks 250 nieuwe besmettingen en 8 COVID-doden, op een bevolking van 9 miljoen.

[4] Bij een endemische ziekte zijn de uitbraken redelijk constant qua aantal en blijven ze ook lokaal.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!