Cuba krijgt veel respect voor zijn internationale medische brigades die naast Italië en Andorra ook nog een 10tal andere landen wereldwijd aandoen. Het eiland is zelf ook geconfronteerd met COVID-19. Deze binnenlandse coronacrisis stelt het land voor grote uitdagingen. Het socialistisch eiland is beter voorbereid dan vele andere landen, omwille van haar goed uitgebouwde publieke gezondheidssysteem. Maar de coronacrisis komt bovenop een andere: die van de verstrengde VS-blokkade tegen het eiland. Op langere termijn zullen deze twee crises het eiland in nog moeilijker economisch vaarwater brengen. Cuba kan dus ook ónze internationale solidariteit hard gebruiken.

Cuba’s unieke context

Momenteel zijn er op Cuba 233 patiënten met het coronavirus COVID-19/SARS-CoV-2 besmet. Zes ervan zijn jammer genoeg overleden. 2.742 mensen liggen voor observatie in het ziekenhuis en nog eens 26.000 personen worden thuis vanuit eerstelijnsgezondheidszorg opgevolgd.

Het socialistische eiland heeft één van de best ontwikkelde publieke gezondheidssystemen ter wereld. En dit met een bruto binnenlands product (bbp) dat 10 keer lager ligt dan België. Alle gezondheidsindicatoren liggen op Cuba op EU-niveau, ver boven de waarden in de VS. Dit komt omdat vooral wordt ingezet op preventie en eerstelijns gezondheidszorg. De Cubaanse revolutie vertrekt vanuit het principe dat gezondheid een basisrecht is en geen koopwaar. De overheid zit ‘in command’ en niet de economie. Daardoor zijn er altijd strategische voorraden van mondmaskers en beschermingsmateriaal beschikbaar en wordt er op lange termijn nagedacht ten behoeve van de mensen, en niet de winstmarges.

Anderzijds is Cuba al meer dan 60 jaar onderworpen aan een financiële en economische blokkade vanuit de VS. Ook andere landen worden door de VS onder druk gezet om geen handel of financiële transacties met Cuba te drijven. Dit heeft een grote impact op de beschikbaarheid van harde deviezen. En dit zorgt er dan weer voor dat Cuba geconfronteerd wordt met een schaarste van financiële en materiële middelen, ook in de gezondheidssector.

De blokkade belemmert de gezondheidszorg

Cuba krijgt terecht respect voor zijn gezondheidssysteem, inclusief de internationale medische brigades zoals zelfs naar Italië. Maar we mogen niet vergeten dat dit resultaat er staat, ondanks het feit dat het eiland al meer dan 60 jaar onderworpen wordt aan een illegale VS-blokkade. Die zet al decennialang een rem op de ontwikkeling van de Cubanen. Door de Noord-Amerikaanse sancties heeft het Cubaanse gezondheidssysteem tussen april 2018 en maart 2019 financiële verliezen geleden van 104 miljoen dollar (ongeveer 98 miljoen euro). De gezondheidsdiensten zijn één van de belangrijkste slachtoffers van de blokkade. De belangrijkste producenten voor geneesmiddelen of moderne medische apparatuur bevinden zich in de VS. Dit materiaal kan Cuba niet aankopen. Ze moet dus op zoek naar vaak duurdere en omslachtigere alternatieven. Gelukkig produceert Cuba heel wat generische medicijnen zelf. Maar op vlak van medische apparatuur (ook bijstand voor beademhaling) is de situatie helemaal niet rooskleurig.

Broodnodige solidaire hulp vanuit China – met duizenden mondmaskers, medische kits voor sneltesten en beschermingsmateriaal – kan Cuba niet bereiken. De reden? Het transportbedrijf, een Noord- Amerikaanse onderneming, zegde op het laatste ogenblik zijn opdracht op, omdat de VS-blokkadewetten beletten om de levering naar Cuba uit te voeren.

De Cubanen hadden het de voorbije maanden al erg hard te verduren. Sinds vorig jaar heeft de regering Trump de blokkade tegen Cuba nog verder aangescherpt. Zo worden buitenlandse rederijen die vracht uit andere landen naar Cuba vervoeren, effectief gestraft. Daardoor wordt de stroom van olie, levensmiddelen en andere handel die van cruciaal belang is voor de dagelijkse behoeften van de Cubaanse burgers belemmerd. Heel wat voedsel wordt terug verdeeld via het rantsoenboekje, en als er eens kip, detergent of brandstof voor de auto’s beschikbaar is, leidt dit tot lange wachtrijen.

De corona pandemie

Het is vooral de combinatie van de economische impact van de coronacrisis bovenop die van de blokkade die grote gevolgen op lange termijn zal hebben. Op 24 maart nam Cuba bijvoorbeeld de moeilijke maatregel om geen toeristen meer toe te laten en de 60.000 aanwezige toeristen te laten repatriëren. Daarmee houdt de overheid vast aan één van de basisprincipes van het land, namelijk dat de gezondheid van de mensen eerst komt. De meerderheid van de COVID-19-besmettingen kwam namelijk binnen via het toerisme.

Door de recente sancties van Trump om lijnvluchten en cruises naar het eiland te verbieden vanuit de VS, bleven de Noord-Amerikaanse toeristen al langer weg. Nu ligt de toeristische sector helemaal stil en het land mist zo miljoenen aan inkomsten. Het is één van die vitale sectoren – die goed is voor 10 procent van het bbp – die ervoor zorgt dat de overheid deviezen binnenkrijgt. Die heeft ze nodig om op de internationale financiële markt levensmiddelen, werktuigen en grondstoffen aan te kopen, want haar eigen munt wordt door de VS geblokkeerd. Beide crisissen versterken elkaar. Het verlies aan inkomsten uit toerisme kan niet gaan naar de bestrijding van het coronavirus. Lange wachtrijen voor schaarse levensmiddelen zorgt ervoor dat het virus zich beter kan versprieden.

Noord-Amerikaans imperialisme

Trumps sanctiebeleid is er natuurlijk net op gericht om het economisch systeem van de geblokkeerde landen te doen instorten. Daarin verschillen de sancties tegen Cuba niet van die tegen Venezuela of Iran. Allemaal zijn ze erop gericht om de lokale bevolkingen te doen afzien. Zodat die bij wijze van spreken ‘vragen’ voor een militaire interventie of nieuwe regering. Het gaat dus om economische in plaats van militaire oorlogsvoering om hetzelfde doel te bereiken: ‘regime change’.

Sancties straffen eerst en vooral de bevolking omdat ze de grootste impact hebben op sectoren zoals voedseldistributie en gezondheidszorg. In deze pandemie zet de VS deze sancties zelfs in als een wapen om gezondheidssystemen te doen crashen.Terwijl VS-inwoners bij bosjes sterven door gebrek aan deftige gezondheidszorg en sociale zekerheid in de VS zelf, deinsde de regering Trump er zelfs niet voor terug om de voorbije week ook militair te stoken in Venezuela, belangrijke bondgenoot van Cuba.

Sancties zijn tijdens deze pandemie onaanvaardbaar. Michelle Bachelet, de hoge commissaris voor mensenrechten van de Verenigde Naties, wil dat de blokkade wordt opgeheven. “In een context van een wereldwijde pandemie, vergroten de maatregelen die de zorg belemmeren, het gevaar dat we allen lopen”, zei ze. Intussen riep ook de algemeen secretaris van de Verenigde Naties Gutterez wereldwijd op om sancties tegen landen op te heffen.

De Cubaanse overheid zal nu alles op alles zetten om een goede gezondheid te waarborgen voor al haar inwoners. Maar in de naweeën van de coronapandemie zal de economische klap hard aankomen. Cuba’s solidariteit naar de wereld toe is exemplarisch. Laten we dit niet vergeten en de strijd tegen de illegale VS-blokkade tegen Cuba de komende maanden nog harder voeren.