Een idee dat bovendien – toch volgens de gangbare normen en hokjes – helemaal buiten onze expertise valt. Wij zijn namelijk verre van economen, buiten ons ‘goed huismoederschap’ op dat vlak, zowel in onze eigen huishoudens als in de organisatie die we samen mee runnen. En toch denken we iets te mogen vinden over ons economisch model, en meer zelfs, een idee te mogen lanceren om een nieuw model te creëren.

Het is verre van een uitgewerkt model – dat zou pas arrogant zijn. Dat laten we graag over aan experts die hier zin in zouden hebben. Er zijn ongetwijfeld heel wat vraagtekens bij te plaatsen, wij overzien nauwelijks de effecten, laat staan de neveneffecten, … Dat laten we dan weer graag over aan de critici onder ons. Mogelijks bestaat ons idee al jaren, en is het al lang afgeschoten door de soldaten van het huidige systeem, onrealistisch bevonden of onwerkbaar gebleken in wetenschappelijke denkoefeningen, of gewoon te naïef gevonden door al wie het hoort.

En toch. Misschien zijn het net mensen zoals wij die vrijer, want naïever en dus meer geconnecteerd met de oorspronkelijke bedoelingen, kunnen nadenken over onze economie. We vertrekken vanuit het basale gegeven dat geld niet meer dan een middel is, naast vele andere, om onze (inter-)menselijke behoeftes te beantwoorden. En tegelijk zien we dat geld inmiddels de meest krachtige maatschappelijke motor voor verandering, of soms net van behoud geworden is. Als we daar dus iets aan wijzigen, zou dat heel wat in gang kunnen zetten. En net dat is wat we nodig hebben, lijkt ons, een middel om de wereld, en vooral hoe wij met die wereld omgaan in een nieuwe plooi te leggen. 

Wij zien ons idee graag als een startpunt om een nieuwe economische tekening te maken. We zijn geen voorvechters van het kapitalisme – al rekenen we onszelf graag bij de categorie van de ‘sociaal ondernemers’ en dus niet vies van geld ‘maken’ om nog meer goeds te creëren. We zijn ook geen communisten, ondanks de Cubaanse halve trouwboek bij één van ons en het feit dat we nogal straffe verdedigers zijn van gelijk loon voor iedereen, ongeacht diploma en jobinhoud, binnen onze eigen organisatie. 

Wie of wat we dan wel zijn? Oplossingsgerichte denkers en doeners. In ons professioneel leven uit zich dit vooral in therapie, coaching en een organisatie runnen. Auteurs van Positief Agressief. Leerlingen van het Korzybski Instituut in Brugge, waar Luc Isebaert zaliger, Louis Cauffman en Myriam Lefevere de Ten Hove ons op het spoor zetten van (professioneel) zot denken, problemen loslaten en zelfs verlaten om echte oplossingen te kunnen vinden, ‘The map is not the territory’, focussen op het creëren van gewenste toekomsten in plaats van het pijnlijke verleden te verwerken, ongelimiteerd constructief denken.

Dit kleurt hoe we naar de wereld kijken, de mensen en alles wat daartussen gebeurt. We hebben geen boodschap aan “alles gaat naar de verdoemenis”, “dit is nu eenmaal hoe de wereld draait”, “ja maar, dat gaat toch niet, want …”, “het zal toch wel goed zijn, want het gaat nu al jaren zo” of “schoenmaker, blijf bij je leest”. In de plaats daarvan hebben we een onwrikbaar geloof of radicaal vertrouwen in mensen, en in welke schone dingen er tussen mensen kunnen gebeuren, en een oneindige curiositeit naar wat er van nieuws kan ontstaan door kleine steentjes te verleggen, in een wereld die altijd al, maar in deze tijd met een exponentiële snelheid in verandering is. 

Het idee ontstond op een zonnig terras tijdens één van de jaarlijkse internationale oplossinsgerichte congressen in Sofia. Sindsdien legden we het af en toe eens ergens op tafel, en daarbij merkten we telkens dat het niet op hoongelach onthaald werd, maar met nieuwsgierigheid geproefd. En daarom vragen we ons af of er niet nog meer mensen zin zouden hebben in een wat grotere gezamenlijke denkoefening. 

Wat dat idee nu precies is? Wij vragen ons af wat het zou geven als elke mens maandelijks een loon zou krijgen dat gebaseerd is op het antwoord dat hij/zij zelf geeft op de vraag wat hij/zij nodig heeft om content of tevreden te zijn. 

Dat antwoord kan en mag variëren, want wat een mens denkt nodig te hebben om content te zijn kan nogal eens veranderen doorheen een mensenleven, afhankelijk van leeftijd, gezinssituatie, zin in avontuur of de wereld verkennen of net eerder stabiliteit en een veilige cocon, … 

Dat zou betekenen dat ons loon niet langer bepaald wordt door de aard van een job, de status van die job, een diploma, een graad van ‘verantwoordelijkheid’ of ‘leidinggeven’, succes hebben, anciënniteit, ambitie, een geërfde plaats in de samenleving, … Iedereen wordt gelijk voor de wet (want ieders loon wordt op exact dezelfde manier bepaald) en toch zal er verschil in uitvoering zijn, gebaseerd op de individuele invulling van ‘content zijn’.

Het zou veel onnodig complexe zaken (bv. de sociale wetgeving) vereenvoudigen, omdat de basis van het systeem heel erg simpel is. Omdat niemand iets te winnen of verliezen zou hebben bij een bepaald antwoord van een ander en er ook niemand moet oordelen over het antwoord van een ander (want ieder krijgt wat hij denkt nodig te hebben), zou het mogelijks ook heel wat ‘lelijkheid’ (lees: jaloezie, meedogenloze ambitie, burnouts door disconnectie, onnodige machtsverhoudingen, …) uit onze intermenselijke systemen kunnen halen. 

Wij denken dat het fijn en nuttig zou zijn om deze vraag op geregelde tijdstippen (bv. jaarlijks, indien gewenst) gesteld te krijgen door een medemens. Dat kan niet alleen helpen om tot een antwoord op de vraag te komen dat goed is voor jou, het levert ongetwijfeld boeiende gesprekken over content zijn, de zin van het bestaan, comfortabel leven, existentiële keuzes, positieve toekomstprojecties, … op voor wie dat wil (want het naakte resultaat van dit gesprek moet au fond alleen maar een bedrag zijn). Een wereldwijde, maar heel simpele training in oplossingsgerichte coachingstechnieken zou volstaan om elkaar hiermee te kunnen helpen. Daarbij zou iedereen leren om echt met elkaar in gesprek te gaan over ‘contentement’, gewenste toekomst, wat gelukkig maakt, wat nodig is en wat ruis of ‘schijngeluk’ creëert. 

Het enige dat we nog nodig hebben, is een afspraak dat we het vanaf een bepaald moment zo zullen beginnen doen en dat iedereen meedoet. En geld zullen we ook nodig hebben. Maar dat hebben we eigenlijk al, alleen zal het vanaf dan anders verdeeld worden.

Wij zijn heel erg benieuwd wat dit allemaal teweeg zou kunnen brengen. Mensen zouden misschien alleen nog maar die jobs doen die echt passen bij wie ze zijn en/of willen zijn, aangezien verloning als motivator om voor een bepaalde job te (blijven) kiezen, dan weggevallen is. De vraag op zich, versterkt door de gesprekjes erover met een medemens, zal mensen content(er) maken, al is het maar door de autohypnotische werking of zichzelf vervullende voorspelling, maar ook doordat mensen meer over content zijn als gegeven en als doel zullen nadenken en spreken, of doordat ‘contentement’ het vertrek- of ijkpunt zou worden om na te denken over wat men heeft.

Wat men (nog) niet heeft, of wat een ander wel (al) heeft zal veel minder belangrijk worden, aandacht krijgen of motor zijn voor allerlei keuzes en gedragingen, omdat dit per definitie niet meer nagestreefd en dus ook niet ingevuld moet worden. Dankzij de gesprekken zal er (weer) veel meer verbinding tussen mensen ontstaan en groeien. Mogelijks zal de focus op het eigen, individuele content zijn er paradoxaal genoeg toe leiden dat mensen veel meer ruimte zullen ervaren om over zichzelf als lid van een groter geheel en in connectie met anderen na te denken.

De ‘versimpeling’ kan helpen om op basis van de essentie keuzes te maken (in plaats van op basis van van alles dat afleidt in het huidige paradigma: geld, strategie, status, beloning voor je studies, …). Door bijvoorbeeld zo rechtstreeks naar geld te vragen, wordt de betekenis ervan tot zijn essentie herleid, namelijk een middel (om datgene te kunnen bereiken waarmee je content zou zijn) in plaats van een na te streven doel. Kleine intermenselijke interacties zouden geïnstitutionaliseerde schijnantwoorden en -oplossingen overbodig maken. Loon is nu immers bij uitstek een geïnstitutionaliseerde ‘afspraak’ over intermenselijk verkeer. 

We vragen ons af hoe we dan zouden omgaan met ethische kwesties, bijvoorbeeld: “Mag iedereen zomaar gelijk wat doen met zijn geld, als hij/zij er maar content van wordt?” Deze vraag behandelen we vandaag niet of nauwelijks, terwijl ze heel erg speelt in de huidige wereld, mogelijks omdat ze te groots geworden is én tegelijk te veraf ligt (bijvoorbeeld bij de keuzes die grote multinationals maken). Door geldkeuzes in te bedden in de kleinste intermenselijke interactie, namelijk tussen twee mensen, zullen deze kwesties veel dichterbij komen. 

Wat verschillende mensen zich afvragen is of mensen dan niet per definitie alsmaar meer willen, en of mensen elkaar wel kunnen gunnen om datgene te krijgen wat ze nodig hebben om content te zijn. Wij denken – om even brutaal te eindigen als we begonnen zijn – dat dit systeem er wel eens voor zou kunnen zorgen dat vooral die schone kanten van ons (inter-) menselijk bestaan (weer) meer zichtbaar kunnen worden én hun werk kunnen doen. De manier waarop bijvoorbeeld de RVA op dit moment omgaat met de corona-crisis doet in elk geval vermoeden dat een systeem op basis van collectief vertrouwen en solidaire zorg mogelijk moet zijn. 

Foto: Marco Verch Professional, Flickr / CC BY 2.0