Opinie - Hans Claus

Politici, vergeet de gevangenissen niet!

Na het verkiezingsjaar 2019 komen de verschillende regeringen geleidelijk op gang. Zij gaan de volgende jaren onze samenlevingen helpen om zich aan te passen aan de noden van de tijd. De Europese Commissies worden geïnstalleerd. De regionale regeringen maken hun eerste plannen bekend. Zelfs een nieuwe federale Belgische regering zal nu niet zo lang meer op zich laten wachten.

maandag 2 december 2019 17:44
Spread the love

Als mensen die erg betrokken zijn met wat in onze gevangenissen gebeurt, rekenen we het tot onze plicht de noodklok te luiden. Het gaat al jaren niet goed in dit deel van de samenleving. Hoe lang kampen de gevangenissen nu al met overbevolking? Hoe lang sleept het sociaal conflict al aan? Hoe erg is het gesteld met het onderhoud van de gebouwen, oude én minder oude? Hoe lang luiden criminologen de alarmklok niet over onze torenhoge recidivecijfers? Hoeveel schrijnende verhalen over moeizame re-integratie hebben we intussen al gehoord?

Het gaat nochtans over onze zwaarste straf. We verwachten dat die de samenleving finaal bijeen houdt. Dat ze antwoord geeft op de meest verscheurende conflicten onder de burgers. De angst voor wat zou gebeuren als we dat ultimum remedium zouden loslaten is groot.

Zinvol perspectief

Maar hebben we – uit angst voor wie daar binnen opgesloten zit – dat essentiële deel van onze samenleving niet al lang losgelaten, door er niet naar om te zien?

Mensen verwachten terecht dat er iets gebeurt met gedetineerden tijdens de detentie en niet dat alles nog dient te gebeuren als ze terug vrij gelaten worden. Nochtans is dit te vaak het geval. Men komt vrij onder de voorwaarde zich te laten behandelen of te laten begeleiden voor allerhande niet opgeloste problemen.

Verslavingsproblemen, gedragsproblemen, financiële problemen, relationele problemen. Zaken die aan de basis bleken te liggen van het criminele parcours. Maar moesten al die begeleidingen eigenlijk al niet achter de rug zijn als de straf is uitgezeten? Moesten gedetineerden niet vrij gelaten worden met een zinvol perspectief? Zou dat niet veiliger zijn? We verwachten toch dat mensen beter uit de gevangenis komen dan ze er in gegaan zijn?  

Toch gelooft niemand dat dit nu het geval is. Ooit dacht men dat eenzame afzondering die heling zou brengen. In dat geloof ontstond de gevangenis als concept, met de cel als kloppend hart. Maar twee en een halve eeuw later weten we dat mensen sociale wezens zijn. Als we echt iets willen aanvangen met gedetineerden tijdens de detentie, moet het concept dus grondig aangepast worden.

Bewandel ingeslagen weg

Dat gaat niet in één legislatuur gebeuren. We blijven realistisch. De vorige regering maakte een schuchter begin met enkele transitiehuizen. Maar de volgende regering moet de ingeslagen weg verder bewandelen. We vragen op zijn minst om te investeren in een nieuw penitentiair spoor voor kwetsbare doelgroepen. Gedetineerden jonger dan 25 bijvoorbeeld, van wie een aanzienlijk aandeel uit de jeugdbescherming komt. 

Die stoppen we best niet weg in overvolle gevangenissen. We weten wat daarvan komt. Maar ook psychisch kwetsbare gedetineerden verdienen beter. En vrouwen met kinderen jonger dan drie jaar. Kleinschalige detentiehuizen, elk met hun eigen aanpak en goed verankerd in de reële samenleving, bieden voor al die gedetineerden wel perspectief.

Gevangenis is verouderd detentieconcept

Voor wie achter blijft op de secties van onze gevangenissen komt dan misschien tijdelijk ruimte en tijd vrij om vanaf dag één bezig te zijn met wat er na de straf dient te gebeuren. In plaats van met matrassen te sleuren en met getraind personeel het zoveelste handgemeen te onderdrukken, zoals thans gebeurt. Op termijn hoort niemand thuis in de gevangenis. De gevangenis is gewoon een verouderd detentieconcept. Niemand komt er beter uit.

Het is ver over twaalf in de Belgische gevangenissen. Ook de minister van Justitie weet dat er minstens een verdubbeling van het budget van een half miljard nodig is om een beetje uit het moeras te klimmen. En dan moeten nog goede keuzes gemaakt worden over wat er met dat geld over de tijd dient te gebeuren.

Kleinschalige detentie zal een goed antidotum zijn voor de groeiende polarisering in onze samenleving. Mensen wegstoppen achter hoge muren werkt het herstel nu eenmaal niet in de hand. Men mag het effect van een falende strafuitvoering – met een pijnlijk hoge recidive, zeker voor kwetsbare groepen – echt niet onderschatten. 

Dit gaat over wat jou als slachtoffer van een inbraak is overkomen en dit gaat over wat jou als grootmoeder overkomt als je drugverslaafde kleinzoon achter de tralies vliegt. Dit zijn de dingen waar mensen wakker van liggen. Die dingen die heel dicht bij hun bed gebeuren.

Toch staat een degelijk gevangenisbeleid zo ver van het bed van onze politici. Dat willen we veranderd zien! Het gaat er om mensen met zorg te bestraffen, omdat ze nu eenmaal deel uitmaken van onze samenleving. Laat dat duidelijk wezen.  Men kan niet over een veilige samenleving blijven roepen, zonder aan een zinvolle hoogste strafvorm te werken.

 

Hans Claus, secretaris vzw de Huizen

Marjan Gryson, Katrien Dalle, Veerle De Waele, An Boschmans, vzw Touché, partnerorganisatie van vzw De Huizen

Prof Ronny De Meyer, Bestuurslid vzw de Huizen

Helene De Vos, Europees coördinator RESCALED

Manu Pintelon, Belgisch coördinator RESCALED

Geertjan Zuijdwegt, Medewerker vzw de Huizen

Marlies Gailliaert, Medewerkster vzw De Huizen

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!