Macedonië is het minst bekende van de
voormalige deelstaten van Joegoslavië. Na het uiteenvallen van
Joegoslavië werd het onafhankelijk in 1991. Het nieuwe landje met
slechts 2 miljoen inwoners bleef aanvankelijk gespaard van de gewelddadige burgeroorlog in
de andere ex-Joegoslavische staten.

Alleen de naam van het nieuwe
land bleef voor problemen zorgen. Griekenland weigerde een buurland te
erkennen met een zelfde naam als de Griekse provincies West-,
Centraal- en Oost-Macedonië. Om diezelfde reden hield Griekenland ook
steevast het Macedonische lidmaatschap van de EU en de NAVO tegen. Officieel heet
Macedonië overigens voorlopig ‘Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië’, wat de nogal rare Engelse afkorting FYROM oplevert.

Dat belet niet dat
beide landen wel samenwerken op economisch vlak. Intussen speelt er ook een financieel probleem. Heel wat Macedonische families hebben nog eigendomsbewijzen van hun bezittingen in Griekenland, die hen werden afgenomen bij hun verdrijving na de Eerste Wereldoorlog.

Het geweld in Kosovo waait over

De oorlog in de toenmalige Servische
provincie Kosovo (grotendeels bewoond door etnische Albanezen) in
1999 veroorzaakte in buurland Macedonië spanningen met de Albanese minderheid. Dat leidde in 2001 tot het begin van een burgeroorlog. Er
vielen toen enkele honderden doden.

Dat conflict was voornamelijk een
etnisch geïnspireerde strijd tussen de Albanese minderheid in het
noorden en westen van het land en de etnisch Macedonische
meerderheid, die de Albanezen al jaren discrimineert. De Albanese minderheid in Macedonië kreeg toen heel
wat wapens in handen van hun etnisch Albanese verwanten uit Kosovo,
die al jaren ervaring hadden met een gewapende guerrilla in Kosovo tegen de Servische overheid.

Desalniettemin slaagde de toenmalige
Macedonische regering erin om
relatief snel tot een compromis te komen, met bemiddeling van onder meer de
Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). Dat hield onder meer in dat
de Albanese minderheid toegang kreeg tot deelname aan
regeringscoalities, erkenning van de Albanese taal in de scholen,
opheffing van bestaande discriminerende wetgeving en dergelijke.

Sindsdien heeft de OVSE een permanente waarnemingsmissie in het land, die omwille van het naamdispuut OSCE Mission to Skopje wordt genoemd.

Bevrijdingsbeweging of mafia?

Sindsdien bleef het land relatief rustig, op wat sporadische gewelddadige incidenten na. Die incidenten werden bijna altijd na bemiddeling door de OVSE uitgeklaard. De grens tussen
gewapend politiek verzet en georganiseerde misdaad was echter vaag. Dat is niet uitzonderlijk in de Balkan, waar
de politieke strijd een lange traditie heeft van georganiseerd banditisme.

Ook de recente confrontatie in de
noordelijke stad Kumanovo wordt gekenmerkt door eenzelfde
begripsverwarring. Zonder twijfel leeft er nog heel wat frustratie
bij de armere lagen van de etnische Albanese bevolking, die vooral in
het noorden aan de grens met Servië en in het westen aan de grenzen
met Kosovo en Albanië leeft. De regering in Skopje stelt dat het om
een actie tegen criminele bendes gaat en dat er sprake is van
buitenlandse agitatoren. De Albanese leiders ter plaatse stellen dat
dit een verzet is tegen de nog steeds bestaande discriminaties.

Het probleem is dat beide
interpretaties van dit recente geweld correct zijn. De Kosovaarse
bevrijdingsbeweging UCK is sinds 2008 aan de macht in het
onafhankelijke Kosovo en steekt zijn ambities voor een groot-Albanië
niet onder stoelen of banken. Het UCK is al langer betrokken bij
criminele activiteiten, zoals drugssmokkel, vrouwenhandel,
wapenhandel en geeft steun aan verzetsbewegingen in de regio’s
Kumanovo in het noorden en rond de stad Tetovo in het westen.

Betwiste verkiezingsresultaten

De Albanese minderheid in Macedonië is
echter allesbehalve eensgezind. De huidige regering onder leiding
van eerste minister Nicola Gruevski is aan de macht sinds 2006 en
bestaat sinds 2011 uit een coalitie van zijn partij VMRO-DPMNE met de partij DUI onder leiding van etnisch Albanees leider Ali Ahmeti. VMRO-DPME haalde in
2011 43 procent van de stemmen, DUI 10 procent. Daarmee is deze
laatste de derde grootste partij van het land en de grootste partij van de
etnische Albanese bevolking van Macedonië.

De verkiezingen van 2014 werden
vervroegd na grootschalige protestbetogingen door de SDSM, de tweede
grootste partij, die sinds 2006 naar de oppositiebank was verwezen. Tot 2006 was deze partij zelf aan de macht, in een coalitie met de DUI en de LDP, een kleine liberale partij. De SDSM heeft de
verkiezingsresultaten van 2014 echter niet erkend en boycot sindsdien
het nieuwe parlement. De SDSM is in feite de oude communistische partij onder Joegoslavië, die zich hervormd heeft.

De pot en de ketel

De recente betogingen in de hoofdstad
Skopje klagen de grootschalige corruptie aan van de huidige
regeringscoalitie en de toenemende politieke repressie van dissidente
meningen en van de pers in het algemeen.

Die grootschalige corruptie van de
huidige regering is onweerlegbaar en kan onder meer visueel worden
vastgesteld aan de hand van megalomane vernieuwingswerken in de
hoofdstad Skopje. Die werden veel te duur betaald aan bevriende
oligarchen van de bouwsector (en bovendien zeer slecht gebouwd). Een
kitscherig standbeeld ter ere van Alexander De Grote op het centrale
plein van hoofdstad Skopje betekent tevens een provocatie aan het adres van
buurland Griekenland.

Het gemeentebestuur van de hoofdstad is
in handen van de partijen die nationaal in de oppositie zitten. Dit bestuur
werd niet betrokken door de nationale regering bij de beslissing
en uitvoering van de verfraaiingswerken van de stad. De nationale
regering negeerde bovendien de weigering van bouwvergunningen
door de gemeentelijke overheid, iets wat nochtans wettelijk verplicht
is.

Geluidsopnames

De oppositiepartij SDSM brengt met de
regelmaat van de klok geluidsopnames uit van gesprekken van
ministers, parlementsleden van de meerderheid met hogere ambtenaren,
bevriende zakenlui en de leiding van de politie en de
inlichtingendiensten. Daaruit blijkt een ontstellend gebrek aan
respect voor de bestaande wetgeving en voor de vrijheid van
meningsuiting.

Rusland versus de EU en de VS

Er is echter meer aan de hand dan
onvrede met een corrupte regering. De recente verontwaardiging over
corruptie en politieke repressie van de EU en de VS is echter
selectief en tijdsgebonden. Men zag pas een probleem toen de
huidige regering van Macedonië plannen maakte om met Rusland samen te werken aan een nieuwe gaspijplijn, die Turkse leidingen met
Hongarije zou verbinden via Servië. Voordien zag de EU er geen
graten in om met de huidige regering te onderhandelen over Europese
integratie.

Rusland probeert inderdaad zijn
politieke en economische invloed in het kleine Balkanland te
vergroten. Daar staat tegenover dat de EU en de VS precies hetzelfde
doen. Dat de EU en de VS, in tegenstelling tot Rusland, de democratie en de vrijheid zouden willen
bevorderen is betwistbaar, gezien de recente aandacht
voor corruptie en  politieke repressie, die er al jaren
woekeren, ook al onder de regering van de SDSM, de huidige oppositie.

Intussen maken de EU en de VS er geen punt van om een
even corrupte en repressieve regering te steunen in buurland Kosovo.
De regering van Kosovo is echter volledig pro-westers, wat een en
ander verklaart.

Het kan nog alle kanten uit

Macedonië is er al eerder in geslaagd
een explosieve situatie te ontzenuwen. Of dat ook deze keer gaat lukken is
nog maar de vraag. De recente protestbetogingen zijn grootschaliger dan
ooit tevoren. In hoeverre de betogingen in de hoofdstad Skopje echter representatief zijn voor het hele land is onzeker.

De
bevolking van Skopje – goed voor ongeveer 500.000 inwoners, één
vierde van de totale bevolking – heeft in 2014 grotendeels voor de
partijen gestemd die daarna in de oppositie terecht kwamen. De etnisch Macedonische en etnisch Albanese bevolking van de hoofdstad is relatief welvarender dan hun volksgenoten in de kleinere steden en het platteland. De
huidige regeringscoalitie heeft net daar vooral aanhang. Bovendien zetelt ook de grootste etnisch Albanese
partij DUI mee in deze regering.

Gevaar voor escalatie

Onduidelijkheid over de werkelijke
politieke scheidingslijnen en motieven is eigen aan de Balkan, ook in
Macedonië. In ieder geval is eenzijdige steun aan één van beide
kanten gedoemd om te leiden tot een gewelddadige escalatie, zoals in
Oekraïne is gebeurd.

Nieuwe vervroegde verkiezingen onder
internationaal toezicht kunnen een uitweg bieden. Het valt echter
niet uit te sluiten dat die leiden tot een bevestiging van de
huidige parlementaire meerderheid. Het is daarom maar de vraag of de
EU en de VS er zo happig op zijn om de weg van de parlementaire democratie
te volgen en eerder zullen kiezen voor een gewelddadige omverwerping
van de huidige regering naar Oekraïens voorbeeld.

Oligarchie tegenover de bevolking

De Macedonische oligarchen zouden een
dergelijk scenario niet ongenegen zijn, ook al leven ze nu rijkelijk
van de corruptie van de huidige regering. Zij draaien immers even
snel met de wind mee als hun evenknieën in Oekraïne in 2014 hebben
gedaan.

De enigen die niet zouden gediend zijn met met een gewelddadige
omverwerping van de huidige regering, zijn de gewone Macedoniërs. Die zouden onder een meer pro-westerse regering nog slechter
af zijn dan onder de huidige pro-Russische regering. Het IMF, de EU
en de VS hebben immers al eerder laten verstaan dat op de, nochtans minimale, sociale zekerheid van Macedonië zwaar moet ‘bespaard’ worden. Dat de oligarchen geen belastingen betalen is dan weer geen probleem.

Wat dat betekent weet de Griekse en de Oekraïense bevolking al.