Volksopstand door rechtse krachten gemanipuleerd?

De honderdduizenden mensen die deze weken in meer dan 80 Braziliaanse steden de apathie doorbreken, zijn hier ongetwijfeld een uiting van. Eindelijk, al dreigt het gevaar dat de volksopstand door rechtse krachten wordt gemanipuleerd.

Wie springt er opvallend uit? Het leger met 73 procent, de katholieke kerk met 56 procent, het openbaar ministerie met 55 procent, grote bedrijven 45 procent, geschreven pers 44 procent. Dat zou bij ons toch wel eens iets anders kunnen liggen …

Minst vertrouwen in democratie als politiek systeem

De coördinatrice van het onderzoek, Luciana Gross Cunha, zegt dat internationale onderzoeken aantonen dat Brazilië één van de landen in Latijns-Amerika is waar de bevolking het minst vertrouwen heeft in de democratie als politiek systeem: “Er is geen heldere relatie tussen het publieke terrein en privé. De privatisering van het publieke domineert nog. Die instituten worden altijd gezien als de ander, en ‘ik heb van hen niets te verwachten’.”

Ik vraag me soms af of ook het verdringen van meer dan drie eeuwen slavernij en twee dictaturen niet meespeelt in de argwaan tegen al wat overheid is. Brazilië heeft pas anno 2012, 27 jaar na het beëindigen van de laatste militaire dictatuur (1964-1985), een waarheidscommissie aangesteld. Om de waarheid van die gruwel eindelijk onder ogen te zien. Als één van de laatste landen van Latijns-Amerika.

Politie: grootste wantrouwen leeft bij jongeren en armen

Uit hetzelfde onderzoek blijkt ook dat drie op de vijf mensen niet gelooft in de politie. Het grootste wantrouwen leeft bij jongeren en armen. Het vertrouwen neemt toe bij middenklassers en vooral bij de rijken. Qua leeftijd is het goedgevoel het hoogst bij 60-plussers, alhoewel bij deze bevolkingsgroep toch maar 50 procent een hoge pet op heeft over het instituut politie.

Het is normaal dat de armere bevolking minder in de integriteit van de politie kan geloven, want tegen hen worden de diverse corpsen ingezet in de strijd tegen misdrijven. De rijken roepen de politie in ter bescherming van hun afgeschermde bezittingen.

Velen leven op luxueuze eilanden in de stad, met privébewaking. In São Paulo verplaatsen de allerrijksten zich per helikopter. Om niet in de file te moeten staan, maar ook om niet met armoede geconfronteerd te worden.

Groeiend milieubewustzijn

In het vooruitzicht van de VN-top Rio+20 (juni 2012) verschenen er ook studies over het groeiende milieubewustzijn van de gemiddelde Braziliaan.

Uit een IBOPE-onderzoek blijkt anno 2011 94 procent van de bevolking bezorgd te zijn om het milieu. In 2010 ging het om 80 procent. 44 procent van de geïnterviewden vindt dat milieubescherming meer prioriteit moet krijgen dan economische groei. De ontbossing houdt de Brazilianen het meest bezig, namelijk 53 procent.

Op de tweede plaats komt de watervervuiling met 44 procent en de opwarming van de aarde met 30 procent. Het vreemde is wel dat 38 procent van de ondervraagden vindt dat de industrie de hoofdverantwoordelijke van de globale opwarming is, terwijl het in werkelijkheid de ontbossing is, althans wat Brazilië betreft.

Verbanden niet gezien

Blijkbaar worden de verbanden niet gezien. Bijvoorbeeld doordat de Cerrado in een versneld tempo wordt volgezet met eucalyptus, suikerriet en soja, komt de eeuwenoude positie van het rund in het gedrang. Rundveehouders wijken daarom uit naar het Amazonegebied.

De ethanolsector benadrukt altijd dat ze maar suikerriet zetten op de al ontgonnen of gedegradeerde gronden. Ook zij zien het verband niet tussen hun ‘groene’ opmars en de ontbossing hogerop in het land. Of beter: ze ontkennen het.

Het uithollen van de código florestal (de nieuwe boswet), de omkoperij, het ondermaatse basisonderwijs, en de tweedeling in de gezondheidszorg zijn niet van dien aard om het vertrouwen in de politici te doen toenemen.

Luc Vankrunkelsven

Luc Vankrunkelsven is medewerker bij Wervel vzw (Werkgroep voor een rechtvaardige en verantwoorde landbouw) en publiceerde in 2012 een boek ‘Legal! Optimisme-realiteit-hoop’ (ISBN 9-789081-486828), gebaseerd op zijn reizen en contacten in Brazilië, over de gevaren en uitdagingen van het heersende socio-economisch ontwikkelingsmodel dat steunt op de agrobusiness.

(Dit artikel werd in de oorspronkelijke versie onder de titel’ Wie gelooft die mensen nog?‘ geschreven in São Paulo op 16 mei 2012 en op DeWereldMorgen.be gepubliceerd op 6 juli 2012. Luc Vankrunkelsven maakte er op 21 juni 2013 een aangepaste versie van in het licht van de recente gebeurtenissen in Brazilië.)