Voor a.pass Posthogeschool voor Podiumkunsten (performance) en H.I.S.K. (beeldende kunsten) gaat het om een uitfasering gedurende twee jaar van de huidige beheersovereenkomst. De laatste drie scholen – International Opera Academy (opera), Orpheusinstituut (muziek) en P.A.R.T.S. (dans) – kregen een nieuwe beheersovereenkomst voor de volgende vijf jaren.

In 2008 ontstond a.pass als een postgraduaat verwikkeld met een bloeiende zelf georganiseerde kunstscene. De pedagogie van deze school is uitzonderlijk door het multi-disciplinaire karakter en de hoge graad van inspraak van de deelnemers. a.pass is een collectieve omgeving waar kunstenaars hun praktijk verder kunnen verdiepen in de nabijheid van een diverse groep mentoren en curatoren zoals Tom Engels, Nicolas Galeazzi, David Helbich, Lilia Mestre, Kobe Matthys, Vladimir Miller, Jeroen Peeters, Peggy Pierrot, Anna Rispoli, Femke Snelting, Elke Van Campenhout, Kristien Van den Brande, Myriam Van Imschoot …

Na afloop van andere studies is a.pass als postgraduaat een plek waar aansluiting tot de kunstwereld kan gevonden worden. Kunstenaars, die vandaag actief zijn in bijvoorbeeld Buda, De Singel, Kaaitheater, Kiosk, kunstenfestivaldesarts, Monty, NTGent, Stuk, Vooruit, Wiels … , zoals Elen Braga, Isabel Burr Raty, Sofia Caesar, Luanda Casella, Maria Lucia Correia, Caroline Daish, Eleanor Ivory Weber, Rana Hamadeh, Samah Hijawi, Sebastien Hendrickx, Philippine Hoegen, Heike Langsdorf, Simon Loeffler, Sara Manente, Goda Palekaite, Karl Philips, Gosie Vervloessem, Jozef Wouters, Adva Zakai … hebben ooit tijd door gebracht op deze kunstschool.

Elk jaar trekt a.pass vele kunstenaars van over de hele wereld aan. Ook op het gebied van onderzoek heeft a.pass een onbetwistbare positie. Vele kunstenaars, die nu lesgeven op andere kunstscholen, hebben onderzoek bij a.pass verricht. Waarom wordt a.pass geschrapt? 

Besparingen zonder aan kwaliteit te raken

De stopzetting van kunstschool a.pass betekent wel degelijk een verschraling van het kwaliteitsaanbod van het hoger kunstonderwijs. Vele betrokkenen zullen ontslagen worden en hierdoor hun job verliezen.

De aanslepende maatregelen door de coronacrisis zijn nog niet gestopt, toch kondigde Vlaams minister-president Jan Jambon in de laatste Septemberverklaring van 2021 alweer voor 900 miljoen besparingen aan. Opmerkelijk in de Septemberverklaring was dat Weyts verklaarde 112 miljoen euro te zullen besparen in onderwijs. Weyts beloofde bij de aankondiging van de besparingen niet te zullen raken aan onderwijskwaliteit, leerkrachten of de reguliere werking. De stopzetting van kunstschool a.pass betekent wel degelijk een verschraling van het kwaliteitsaanbod van het hoger kunstonderwijs.

Vele betrokkenen zullen ontslagen worden en hierdoor hun job verliezen. En dit terwijl in deze Corona crisis voor vele kunstenaars onderwijs trouwens één van de weinige activiteiten zijn die kunstenaars nog konden uitoefenen. Maar het educatieve traject van a.pass komt ten einde en de reguliere werking wordt volledig opgedoekt. Hoe strookt deze drastische besparing met de eerder gemaakte beloftes van minister Weyts?

‘Iedereen moet inleveren’

Volgens Jan Jambon moet na de coronarisis iedereen opnieuw inleveren. Is de schrapping van het a.pass-budget onafwendbaar om de begroting in Vlaanderen op orde te krijgen? Dat staat in schril contrast met een aantal nieuwe uitgaven van deze regering.

Volgens Jan Jambon moet na de coronacrisis iedereen opnieuw inleveren. Maar dat staat in schril contrast met andere nieuwe uitgaven van deze regering.

Bijvoorbeeld, Weyts trekt voor het eerst 3,3 miljoen euro uit voor initiatieven van ouderverenigingen rond het zindelijk maken van kleuters. Volgens de minister zouden kleuters al zindelijk moeten zijn voor zij naar school gaan, zodat leerkrachten in het kleuteronderwijs hier geen tijd hoeven aan te spenderen. Weyts vindt dat het verversen van pampers ten koste gaat van kostbare leertijd. Medische en pedagogische onderzoek toont echter aan dat teveel dwang voor de pispot op jonge leeftijd eerder een averechts effect kan hebben.

Een ander voorbeeld: minister-president van de Vlaamse regering Jan Jambon trekt vanaf 2022 jaarlijks 2 miljoen euro uit het budget voor buitenlandse zaken voor de zogenaamde Fayatbeurzen, die elk academiejaar 20 tot 30 topstudenten en toekomstige ‘captains of society’ financieel moeten ondersteunen om zich in internationale topuniversiteiten in het buitenland te kunnen inschrijven.

Of, Vlaams minister van Toerisme Zuhal Demir voorziet in 2022 2 miljoen euro voor de organisatie van een opening om de topkunstwerken van het KMSK in Antwerpen op 25 september extra in de schijnwerpers te zetten in het buitenland.

Nochtans was het museum gedurende 12 jaar gesloten door aanslepende restauratiewerken veroorzaakt door besparingen. Hoe kan men al deze nieuwe uitgaven rijmen met het feit dat iedereen moet inleveren? Op zich vragen deze nieuwe initiatieven misschien om erkenning, maar spijtig genoeg gaan deze ten koste van andere. Waarom verdedigt de regering de sluiting van deze twee hoge kunstinstituten niet openlijk als een beleidskeuze i.p.v. van zich weg te steken achter het mom van een noodwendige besparing? 

Een doordachte besparing

Volgens minister Weyts gaat de sluiting van a.pass over een doordachte besparingskeuze. De minister verklaarde dat “de evaluatiecommissie belangrijke tekortkomingen had vastgesteld” en dat a.pass “geen unieke meerwaarde” zou hebben. Maar a.pass blijkt net een goede tot zeer goede evaluatie te hebben gekregen van de commissie. De evaluatiecommissie onderstreepte “het unieke karakter” van de organisatie en adviseert de minister om “meer middelen” te geven.

De minister lijkt het advies van het bestaande rapport niet op te volgen. Of verwijst de minister naar een andere evaluatieprocedure?

De minister lijkt het advies van het bestaande rapport niet op te volgen. Of verwijst de minister naar een andere evaluatieprocedure? Het ministerie vroeg vijf jaar geleden om een ‘bench marking’ (diepgaand vergelijkend onderzoek tussen vergelijkbare organisaties) van de vijf kunstscholen. In onderling overleg met het ministerie werd afgesproken om deze vergelijkende studie niet te doen, omdat de instituten hun pedagogische programma’s te ver uiteenlopend zijn. De verschillende scholen zijn eerder complementair aan elkaar.

Elke kunstschool koos daarom uiteindelijk zelf voor een vergelijkende studie met instellingen naar hun keuze. Maar heeft er dan toch een ‘ranking’ op ‘excellentie’ plaatsgevonden tussen deze vijf kunstscholen zonder dat de zij hiervan op de hoogte waren?

Elke kunstschool koos daarom uiteindelijk zelf voor een vergelijkende studie met instellingen naar hun keuze. Maar heeft er dan toch een ‘ranking’ op ‘excellentie’ plaatsgevonden tussen deze vijf kunstinstituten zonder dat zij hiervan op de hoogte waren? Zo ja, is dat een onderdeel van de officiële evaluatieprocedure en zou de minister deze publiek kunnen maken? En indien er hier wel degelijk tekortkomingen vastgesteld zijn, waarom wijkt de minister dan af van de wettelijke voorgeschreven procedure waarbij na een slechte evaluatie steeds een mogelijkheid bestaat tot bijsturen?

Het ‘inkantelscenario’

Het uiteindelijke advies van minister van onderwijs Ben Weyts is dat het postgraduaat van a.pass beter kan ‘inkantelen’ in een gewone School of Arts, die reeds bachelors en masterprogramma’s aanbieden. Wij verstaan dat de minister meer samenwerking tussen scholen wil bewerkstelligen. a.pass werkt nu al samen met een aantal andere scholen zoals RITCS, Jan Van Eyck Academy en DAI. Maar de samenwerking tussen scholen zou zonder dwang moeten aangemoedigd worden.

En is het volledig fusioneren van een postgraduaat in een grotere school wel een goed idee? Kan een ingekanteld a.pass wel een gelijkaardige voeling met de kunstwereld behouden? Door de volledige stopzetting van de financiering van a.pass geeft de minister zelf trouwens weinig kansen aan het inkantelscenario, dat hij voorstelt.

Wie kan de kosten van a.pass opvangen indien er voor deze school niet langer middelen beschikbaar zijn in de toekomst? Vele scholen hebben het nu al bijzonder moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen.

Wie kan de kosten van a.pass opvangen indien er voor deze school niet langer middelen beschikbaar zijn in de toekomst? Vele scholen hebben het nu al bijzonder moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen.

Sinds 9 jaar wordt de indexering door de Vlaamse regering deels of niet langer doorgerekend voor de werkingsmiddelen van scholen. De stijging in het budget van de Vlaamse begroting van 1,5 miljard door de hoge inflatie, wordt door de Vlaamse minister van begroting Matthias Diependaele opnieuw niet doorgerekend in de indexering van de werkingsmiddelen.

Sinds 9 jaar wordt de indexering door de Vlaamse regering deels of niet langer doorgerekend voor de werkingsmiddelen van scholen. Door de hoge inflatie krijgt de Vlaamse begroting dit jaar 1,5 miljard meer middelen van de Belgische Federale overheid. Maar deze stijging in het budget wordt door de Vlaamse minister van begroting Matthias Diependaele opnieuw niet doorgerekend in de indexering van de werkingsmiddelen.

Door deze opeenstapeling van besparingen zitten de meeste scholen al jaren krap bij kas. Mits een garantie maakt a.pass weinig kans op een mogelijke samenwerking met een School of Arts. Indien de minister van Onderwijs een overgangsperiode voor a.pass voorstelt, welke garantie kan hij dan bieden over het budget in de toekomst? En dan hebben wij het nog niet over de garantie tot het behoud op eigenheid. Welke garantie kan de minister geven om meer samenwerking te stimuleren zonder dat a.pass verorberd wordt?

Onderzoek in de kunsten

In de vergadering tijdens de Commissie Onderwijs op 3 februari 2022 in het Vlaamse Parlement argumenteerde de minister dat a.pass vooral aan artistiek onderzoek doet en dat dit niet behoort tot de kerntaken van onderwijs. Onderzoek maakt volgens de akkoorden van Bologna wel degelijk onderdeel uit van de taken van hoger onderwijs.

De halvering van kunstvakken in het secundair onderwijs toont aan dat minister Weyts kunsten binnen het algemeen onderwijs niet belangrijk acht voor de ‘excellentie’ van studenten.

Als gevolg van de invoering van de nieuwe eindtermen in secundair onderwijs in 2021, besloot Weyts om de kunstvakken terug te schroeven van twee naar één uur per week. Deze halvering toont aan dat de minister kunsten binnen het algemeen onderwijs niet belangrijk acht voor de ‘excellentie’ van studenten. Maar in het geval van a.pass gaat het over onderzoek binnen het hoger kunstonderwijs. Als onderzoek niet meer thuis hoort in onderwijs, waar dan mogelijk nog wel?

Humus

De rode draad doorheen alle besparingen van deze Vlaamse regering is dat regeringsleiders zich blind staren op het begrip ‘excellentie’.

De rode draad doorheen de besparingen van deze Vlaamse regering is dat regeringsleiders zich blind staren op het begrip ‘excellentie’. De besparingen in cultuur van de afgelopen jaren vertoonden een gelijkaardige bril op de wereld. De 60% besparingen van minister van cultuur Jan Jambon op de projectmiddelen van kunstenaars hebben vele initiatieven van starters doen sneuvelen, terwijl de grote kunstinstellingen maar 3% en organisaties 6% moesten inleveren.

Vele kunstorganisaties wachten met angst op het nieuws over de volgende ronde structurele subsidies voor organisaties.

De minister heeft na hevig protest het budget nadien terug wat opgekrikt, maar uiteindelijk ging 13% van dit budget verloren. Vele kunstorganisaties wachten met angst op het nieuws over de volgende ronde structurele subsidies voor organisaties. Dat er geen indexering komt op de budgetten van 2017 en het totale budget hierdoor zakt maakt dat nieuwkomers weinig kans zullen krijgen tot instroom.

De eigen inbreng steeg voor de meeste kunstorganisaties van 12,5% naar 20% na een administratieve beslissing in 2021 zonder enige vorm van debat. Dit is geen goed nieuws voor non-profit organisaties die per definitie niet marktgeoriënteerd werken. Ongeacht de verschillende beleidsdomeinen, de Vlaamse regering lijkt steeds het belang van de onderliggende humus laag in een ecosysteem te vergeten.

De humuslaag is echter noodzakelijk opdat dingen mogelijk zouden kunnen groeien. Een maatschappij is geen ark van Noah. Hoe kan het schrappen van broedplaatsen goed zijn voor de toekomst? Zonder zorg voor de humuslaag zal er weinig te oogsten zijn in de toekomst, laat staan ‘excellentie’!

Wij vragen de Vlaamse regering om hun visie over “excellentie” in de maatschappij dringend te herzien en de zorg voor scholen, die onderdeel uitmaken van de humuslaag, voorop te stellen. Wij roepen de minister van onderwijs dan ook op om in dialoog te treden met a.pass om gezamenlijk een oplossing te vinden voor hun voortbestaan in de toekomst. 

Kobe Matthys is kunstenaar bij Agentschap, deeltijds lesgever bij a.pass en deelnemer aan het platform State of the Arts.

Ondertekenaars

Kobe Matthys (State of the Arts), Femke Snelting (The Institute for Technology in the Public Interest), Philippine Hoegen (State of the Arts), Joke Liberge, Steven Jouwersma, Gosie Vervloessem, Justine Maxelon (State of the Arts), Myriam Van Imschoot, Marcus Bergner, Séba Hendrickx, Robin Van Besien, Trudo Engels (Various Artists), Peggy Pierrot, Heike Langsdorf, Simon Allemeersch, Lilia Mestre, Kristien Van den Brande, Caroline Daish, Guy Gypens, Kristof Van Hoorde, Kevin Fay, Hans Van Wambeke, David Helbich, Marte Van Hassel, Caterina Daniela Mora Jara (Artist Trajectory WorkSpace Brussels / PhD candidate at SKH Uniarts), Diederik Peeters, Roger Fähndrich, Sirah Foighel Brutmann, Rob Ritzen (That Might Be Right, Level Five, Permanent), Irena Radmanovic, Jochen Dehn, Katleen Vermeir, Isabel Burr Raty, Loes Jacobs (Nadine), Wouter Hillaert, Michiel Vandevelde, Christine De Smedt, Katrien Reist, Anna Lugmeier, Nicolas Galeazzi, Sara Manente, Christophe Albertijn, Matthieu Goeury (Vooruit), Michiel Reynaert, Kris Verdonck, Sven Dehens (Rile), Elke Van Campenhout, Luk Vervaet, Bram Coeman (Buda), Barbra Van Lindt (Kaaitheater), Steven Heene, Lana Willems (Monty), Goda Palekaite (PXL-MAD School of Arts), Melat Gebeyaw Nigussie (Beursschouwburg), Jaime Llopis Segarra, Agnes Quackels,Steven Vandervelden (Stuk), Marcos Simoes, Christina Stadlbauer, Nadia Verbeeck (KVS), Kristin Rogghe (KVS), Eleanor Ivory Weber, Jozef Wouters, Mathilde Villeneuve, (Buda), Deborah Robbiano, Helga Baert (wpZimmzer), Will Holder, …